REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Aktuariusz, wycena aktuarialna i raport aktuarialny - rola aktuariusza przy wycenie rezerw pracowniczych wg UoR, MSR 19 i KSR 6

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
dr n. mat. Paweł Kawa
aktuariusz, ekspert ds. wyceny rezerw na świadczenia pracownicze i programów menedżerskich (opcyjnych)
Halley.pl aktuariusze Sp. z o.o.
Halley.pl to innowacyjna firma, która od niemal 20 lat specjalizuje się w wycenach i analizach skomplikowanych instrumentów finansowych (m.in. opcji na akcje i inne aktywa), wdrażaniu i wycenie akcyjnych programów motywacyjnych oraz wycenie rezerw aktuarialnych (pracowniczych).
Wycena aktuarialna rezerw na świadczenia pracownicze - aktuariusz i jego rola
Wycena aktuarialna rezerw na świadczenia pracownicze - aktuariusz i jego rola
www.shutterstock.com

REKLAMA

REKLAMA

Wycena aktuarialna rezerw na świadczenia pracownicze - aktuariusz i jego rola (wycena aktuarialna rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, nagrody jubileuszowe itp.).

Wstęp

Ustawa o rachunkowości nakazuje wycenę aktuarialną rezerw pracowniczych (rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe itp.) bezpośrednio w art. 39 ust. 2 pkt 2:

REKLAMA

Autopromocja

„Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów (…) wynikających (…) z przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych (…)”.

Także załączniki 1, 2, 3 i 5 Ustawy o rachunkowości nakazują w sprawozdaniu finansowym wykazywanie „rezerw na świadczenia emerytalne i podobne”.

Ustawa o rachunkowości nie mówi wprost kto powinien dokonywać wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych, ale jednocześnie w zakresie sposobu wyceny rezerw pracowniczych odsyła w Art. 10.3 do KSA 6 i MSR 19 (Krajowego Standardu Rachunkowości nr 6 i Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 19):

W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości. W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego (…) mogą stosować MSR.”

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Także standard KSR 6 w punkcie 4.7 odsyła wprost do MSR 19”

Jednostka przy wycenie świadczeń emerytalnych i podobnych stosuje postanowienia MSR 19 „Świadczenia pracownicze”, z tym, że zyski i straty wynikające z aktuarialnego przeszacowania są odnoszone zawsze do rachunku zysków i strat w pozycji pozostałych przychodów lub pozostałych kosztów operacyjnych.”

Natomiast MSR 19 w punkcie 57 tego standardu zaleca skorzystanie z usług licencjonowanego aktuariusza:

W niniejszym standardzie zaleca się jednostkom (…) korzystanie z usług wykwalifikowanego aktuariusza w zakresie wyceny wszelkich istotnych zobowiązań z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia.”

Reasumując – Ustawa o rachunkowości, MSR 19, KSR 6 pośrednio lub bezpośrednio wskazują aktuariusza jako osobę uprawnioną do wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych.

Aktuariusz – kim jest?

Aktuariusz jest specjalistą w zakresie matematyki finansowej, ubezpieczeniowej, statystyki i rachunku prawdopodobieństwa. Jego uprawnienia reguluje szczegółowe rozporządzenie Ministra Finansów oraz Ustawa o działalności ubezpieczeniowej.

W Polsce rejestr aktuariuszy jest prowadzony przez Komisję Nadzoru Finansowego. Wpisanie na listę aktuariuszy wymaga zdania egzaminu przed komisją powołaną przez Ministra Finansów, posiadanie odpowiedniego stażu pracy w zakresie aktuariusza i pod nadzorem aktuariusza.

Egzamin aktuarialny jest bardzo trudny i obszerny, a jego zakres przedmiotowy określa punkt A Załącznika do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 23 kwietnia 2015 r.:

ZAKRES OBOWIĄZUJĄCYCH TEMATÓW EGZAMINU AKTUARIALNEGO

A. Zakres przedmiotowy

1. Matematyka finansowa

2. Prawdopodobieństwo i statystyka matematyczna

3. Ekonomia

4. Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa w zakładzie ubezpieczeń

5. Modelowanie

6. Matematyka ubezpieczeń na życie

7. Matematyka ubezpieczeń majątkowych

8. Inwestycje i zarządzanie portfelem inwestycyjnym

9. Zarządzanie ryzykiem aktuarialnym i inne zastosowania aktuarialne

10. Prawo ubezpieczeniowe i prawo podatkowe

Wymagania stawiane przed aktuariuszem (egzaminy, staż i wiedza zawodowa) sprawiają, że posiada on rozległą niezbędną wiedzę oraz przygotowanie praktyczne w bardzo szerokim zakresie wycen ekonomicznych, w tym także do wycen rezerw na świadczenia pracownicze, dlatego standardy rachunkowości wskazują aktuariusza jako najlepiej przygotowanego merytorycznie i praktycznie do wyceny rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, nagrody jubileuszowe itp.

Raport aktuarialny z wyceny rezerw pracowniczych – co powinien zawierać?

REKLAMA

Krajowy Standard Aktuarialny nr 1/2015 (KSA 1) „Wycena zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych” został uchwalony 25.03.2015 r. przez Walne Zebranie Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy (PSA). Cel dokumentu został opisany w punkcie 1 standardu:

„Niniejszy standard praktyki Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy (PSA), zwany dalej Krajowym standardem aktuarialnym nr 1/2015 („KSA 1”,„Standard”), określa reguły postępowania, jakie powinny być stosowane przy wycenie zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych dokonywanej przez aktuariusza na potrzeby sprawozdawczości finansowej zgodnie z Ustawą o rachunkowości i/lub Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej.

Standard zawiera zasady komunikacji z podmiotem, którego zobowiązania są wyceniane („Jednostką”), reguły metodyczne, obowiązkowe i opcjonalne elementy raportu z wyceny oraz wytyczne do tych elementów (…)

Celem Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy jest ustanowienie reguł pracy aktuariusza przy wycenie zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych w Polsce.”

Głównym celem Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy w Krajowym Standardzie Aktuarialnym było zebranie w jednym dokumencie przepisów z kilku różnych aktów prawnych odnoszących się do wyceny rezerw pracowniczych oraz wprowadzenie zaleceń z zakresu nauk aktuarialnych.

Wprowadzenie KSA 1 spowodowało ujednolicenie raportów aktuarialnych dotyczących rezerw pracowniczych oraz zwiększyło ich czytelności zarówno dla klienta, audytora, biegłego rewidenta, jak i przyszłego aktuariusza.

REKLAMA

KSA 1 określa minimalne wymagania, które muszą być zawarte w raporcie aktuariusza z wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych. Określa on także i ujednolica zasady postępowania, jakie powinny być stosowane przez aktuariuszy będących członkami Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy podczas wykonywania zawodu aktuariusza.

Zgodnie z Pkt. 3 KSA 1 „Minimalne wymagania odnośnie raportu z wyceny zobowiązań na świadczenia pracownicze”, raport z wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych (wyceny rezerw na świadczenia emerytalne, rentowe, nagrody jubileuszowe itp.) powinien:

Raport powinien jednoznacznie określać przyjęte założenia, użytą metodologię oraz wyniki, tak by było możliwe odtworzenie wyliczeń oraz zweryfikowanie przedstawionych w raporcie założeń i wyników przez osobę o odpowiednich kwalifikacjach. Przyjęte założenia dla poszczególnych parametrów powinny być uzasadnione w raporcie.”

Wycena aktuarialna rezerw na świadczenia pracownicze - jaka rola aktuariusza?

Ze względu na stopień skomplikowania wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych oraz jej bardzo odległy termin zapadalności (aż do momentu przejścia pracownika na emeryturę, czyli nawet 40 lat, a dla takich świadczeń jak np. ZFŚS nawet 80 lat - aż do momentu zgonu pracownika, przy czym wystąpienie zgonu analizowane jest w okresie od bieżącego momentu aż to hipotetycznego wieku 100 lat), główną rolą aktuariusza jest odpowiednie skonstruowanie modelu aktuarialnego oraz przyjęcie odpowiednich założeń makro- i mikroekonomicznych. Bardzo istotne jest tu odpowiednie merytoryczne i praktyczne przygotowanie osoby dokonującej wyceny rezerw pracowniczych, dlatego standardy rachunkowości zalecają korzystanie z licencjonowanego aktuariusza lub biura aktuarialnego zatrudniającego licencjonowanych aktuariuszy.

Należy także pamiętać, że aby wycenić rezerwy pracownicze trzeba zbudować odpowiedni model aktuarialny, który sam w sobie jest skomplikowany i musi uwzględnić w całym okresie zapadalności wyceny prawdopodobieństwa zgonu, przejścia na rentę, wzrosty podstaw świadczeń itp. Są to elementy, z którymi osoba bez wiedzy i doświadczenia aktuariusza może mieć znaczne problemy. Wynika to z tego, że to właśnie w zawodzie aktuariusza – a nie np. biegłego rewidenta czy ekonomisty – używa się tak specyficznych, długoterminowych modeli z pograniczna ekonomii, aktuariatu i matematyki finansowej, które uwzględniają skomplikowane zjawiska demograficzne jak zgony, inwalidztwo, rotację pracownicze, przechodzenie na wcześniejszą emeryturę itp.

Oszacowanie rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe itp. wiąże się także z odpowiednim zastosowaniem wielu założeń makroekonomicznych, mikroekonomicznych i demograficznych oraz założeń dotyczących bezpośrednio spółki i branży, w której ona funkcjonuje, dlatego bardzo ważne jest tu wieloletnie doświadczenie i wiedza zawodowa.

Nieodpowiednie zastosowanie założeń aktuarialnych może skutkować przeszacowaniem lub niedoszacowaniem wysokości rezerw pracowniczych i to w sposób bardzo znaczny – np. zmiana stopy dyskonta lub wzrostu wynagrodzenia o 1% może spowodować zmianę wysokości rezerw pracowniczych nawet o 5-10% (wynika to głównie z długoterminowego horyzontu czasowego zapadalności rezerw – ogólnie czym dłuższy okres zapadalności rezerw pracowniczych, tym wyższy wpływ założeń na wynik końcowy).

Błędne wartości wyceny aktuarialnej rezerw na świadczenia pracownicze mogą być także wynikiem nieodpowiedniej interpretacji regulacji odnoszących się do wypłacanych przez jednostkę świadczeń pracowniczych. Aktuariusz, posiadając wiedzę oraz doświadczenie zawodowe, udzieli pomocy przy przygotowaniu danych niezbędnych do wyceny aktuarialnej oraz sprawdzi poprawność i spójność danych przygotowanych przez jednostkę.

Zgodnie z wytycznymi Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy i Krajowym Standardem Aktuarialnym, rezultatem wyceny rezerw na świadczenia pracownicze jest raport aktuarialny. Powinien on zostać podpisany przez licencjonowanego aktuariusza, zawierać jego imię, nazwisko oraz numer wpisu do rejestru aktuariuszy. Dokument pozbawiony powyższych składowych nie powinien zostać wykorzystany do celów sprawozdawczych czy zarządczych.

Podsumowując, ze względu na wytyczne standardów rachunkowości oraz stopień komplikacji wyceny rezerw pracowniczych, rola aktuariusza w wycenie rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe itp. jest kluczowa, a wycena dokonana przez osobę inną niż licencjonowany aktuariusz, może zostać podważona podczas badania sprawozdania finansowego.

Podsumowanie

  1. Ustawa o rachunkowości, MSR 19, KSR 6 i KSA 1 pośrednio lub bezpośrednio wskazują aktuariusza jako osobę uprawnioną do wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych takich jak rezerwy na odprawy emerytalne, rentowe, nagrody jubileuszowe itp.
  2. Polskie Stowarzyszenie Aktuariuszy w Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1 ustaliło reguły pracy aktuariusza przy wycenie rezerw z tytułu świadczeń pracowniczych w Polsce oraz zawartość raportu aktuariusza z wyceny rezerw.
  3. Ze względu na wytyczne standardów rachunkowości oraz stopień komplikacji wyceny rezerw pracowniczych, rola aktuariusza w wycenie rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe itp. jest kluczowa.
  4. Wycena rezerw pracowniczych dokonana przez osobę inną niż licencjonowany aktuariusz może zostać podważona podczas badania sprawozdania finansowego.

dr n. mat. Paweł Kawa, aktuariusz, nr licencji 0189, Halley.pl aktuariusze Sp. z o.o., www.halley.pl

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Stracił rodzinę w wypadku i miał zapłacić zaległy podatek. WSA kontra skarbówka

Mimo że jako dziecko stracił całą rodzinę w tragicznym wypadku, a wypłacone mu po latach odszkodowanie miało choć częściowo złagodzić tę krzywdę, organy skarbowe domagały się od Huberta zapłaty blisko 150 tys. zł podatku od odsetek. Sprawa trafiła aż do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który uznał stanowisko fiskusa za niesprawiedliwe. Teraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie przyznał rację Rzecznikowi Praw Obywatelskich i uchylił decyzje skarbówki — choć wyrok wciąż nie jest prawomocny.

Opłata skarbowa od pełnomocnictwa - zmiany od 2025 roku

Krajowa Informacja Skarbowa przypomniała w komunikacie, że od 1 stycznia 2025 r. zmianie uległy przepisy regulujące zasady wnoszenia opłaty skarbowej od pełnomocnictw składanych w formie elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Jak Ministerstwo Finansów liczy lukę VAT? Metodą odgórną (top – down)

Ministerstwo Finansów poinformowało w komunikacie z 22 maja 2025 r., że metoda liczenia luki VAT od lat pozostaje niezmienna a jej opis jest opublikowany na stronie resortu. Luka VAT liczona jest względem VAT w ujęciu rachunków narodowych publikowanych przez GUS, tj. w ujęciu memoriałowym, w którym dochody ujmowane są za okres od lutego do stycznia kolejnego roku. Szacunki luki VAT dla lat 2022-2023, pomimo uwzględnienia wpływu istotnych zmian systemowych (m.in. tarcze antyinflacyjne, rekompensaty energetyczne) wskazują na znaczący wzrost luki względem poprzedzających ich lat. W 2023 roku luka VAT wynosiła 13,5%. Obecne szacunki wskazują na zmniejszenie się luki VAT w Polsce w 2024 r. do 6,9%.

Księgowi obawiają się obowiązkowego KSeF-u. Czego najbardziej?

Już tylko niecały rok dzieli nas od wprowadzenia obowiązkowego KSeF-u, a mimo to – jak się okazuje – księgowi nadal czują się niepewnie. Czego obawiają się najbardziej? Kto się wyłamuje i już dzisiaj deklaruje gotowość na zmiany? fillup k24 we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce opublikowali w maju 2025 r. "Barometr nastrojów polskich księgowych 2025", w którym przedstawiciele branży wypowiedzieli się w sprawach dla nich najważniejszych. Na KSeF-ie nie pozostawiono suchej nitki.

REKLAMA

Księgowi obawiają się obowiązkowego KSeF-u. Czego najbardziej?

Już tylko niecały rok dzieli nas od wprowadzenia obowiązkowego KSeF-u, a mimo to – jak się okazuje – księgowi nadal czują się niepewnie. Czego obawiają się najbardziej? Kto się wyłamuje i już dzisiaj deklaruje gotowość na zmiany? fillup k24 we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce opublikowali w maju 2025 r. "Barometr nastrojów polskich księgowych 2025", w którym przedstawiciele branży wypowiedzieli się w sprawach dla nich najważniejszych. Na KSeF-ie nie pozostawiono suchej nitki.

Akcja jak z filmu! Polskie służby rozbiły gang od kontrabandy za 31 milionów

Akcja dosłownie jak z filmu – zatrzymania w kilku województwach, przeszukania, graniczny pościg i papierosy warte fortunę. Gang działał w Polsce, Czechach, Słowacji i Wielkiej Brytanii. Wpadło już 29 osób, a służby przejęły blisko 5 mln sztuk nielegalnych papierosów. Śledztwo nabiera tempa – są kolejne tropy.

Jak uzyskać dofinansowanie z urzędu pracy do zatrudnienia pracownika - zasady w 2025 roku

Zatrudnienie pracownika przeważnie wiążę się z dużymi kosztami. Trudno się dziwić, że przedsiębiorcy szukają oszczędności i szukają rozwiązań, aby móc zapłacić jak najmniej. Istnieją różne formy wsparcia przedsiębiorców, np. dofinansowanie na zatrudnienie pracownika z Urzędu Pracy. Jak wygląda proces ubiegania się o takie dofinansowanie? Poniżej opiszę kilka możliwych dofinansowań, o które może się starać przedsiębiorca.

KSeF już za rogiem. Tysiące firm nieprzygotowanych – cyfrowe wykluczenie może kosztować fortunę

Cyfrowy obowiązek, który może zaskoczyć wielu przedsiębiorców – od 2026 r. e-fakturowanie stanie się przymusem. Problem? Rząd uznał, że „wykluczenie cyfrowe” dotyczy wyłącznie najmniejszych firm. W praktyce zagrożeni są także starsi przedsiębiorcy, mikrofirmy bez dostępu do IT, a nawet ci, którzy nie mają stabilnego internetu. Brak przygotowania oznacza paraliż działalności, karne odsetki i utratę klientów. Czas ucieka – a system nie wybacza błędów.

REKLAMA

ZUS: Przedsiębiorcy z niepełnosprawnościami z niższą roczną składką zdrowotną. Trzeba spełnić 4 warunki

Przedsiębiorcy, którzy mają orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z ulgi i obniżyć roczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Krzysztof Cieszyński, Regionalny Rzecznik Prasowy województwa pomorskiego wyjaśnia jakie warunki trzeba spełnić, by skorzystać z tej ulgi.

Prawa autorskie do treści biznesowych publikowanych w social mediach. Kiedy można legalnie wykorzystać zdjęcie lub wideo? Co każda firma wiedzieć powinna

W erze cyfrowej, gdzie granice między komunikacją osobistą a firmową coraz bardziej się zacierają, prawa autorskie w social mediach stają się kluczową kwestią dla każdego biznesu. Generowanie własności intelektualnej przestało być domeną wyłącznie branż kreatywnych — dziś dotyczy praktycznie każdej firmy, która promuje swoje produkty lub usługi w internecie.

REKLAMA