Strona główna » Księgowość » Warto wiedzieć » Ewidencja i wycena na dzień nabycia materiałów i towarów

Ewidencja i wycena na dzień nabycia materiałów i towarów

28 sierpnia 2006, 11:00

Jak ustalić cenę nabycia materiałów? Jak ewidencjonować koszty transportu, gdy dotyczą one różnorodnych materiałów? Czym jest normalny poziom produkcji? W jaki sposób ewidencjonować odchylenia od cen ewidencyjnych?

Podstawową kategorią wyceny materiałów w polskim prawie bilansowym jest cena historyczna, przy uwzględnieniu cen bieżących na dzień bilansowy.

W ciągu roku obrotowego materiały i towary wycenia się według cen ewidencyjnych. Ceny te mogą być zmienne:

• cena nabycia,

• cena zakupu,

• koszt wytworzenia w przypadku wyprodukowania materiału we własnym zakresie przez jednostkę,

lub stałe (ceny ewidencyjne).

Cena nabycia

Cenę nabycia należy ustalić sumując cenę zakupu materiału, obejmującą kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu – powiększoną o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększoną o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia i odzyski.

PRZYKŁAD 1

„Alfa” spółka z o.o. kupiła materiały do produkcji swoich produktów od kontrahenta hiszpańskiego za 2000 euro i otrzymała fakturę wewnątrzwspólnotową. Średni kurs NBP z dnia wystawienia faktury wyniósł 4,30 zł, a przychód jest wyceniany w cenie nabycia.

Ewidencja w księgach rachunkowych firmy „Alfa” jest następująca:

1. Wartość faktury według ceny zakupu – 8600 zł: Wn „Rozliczenie zakupu materiałów”, Ma „Rozrachunki z dostawcami zagranicznymi”.

2. VAT należny w wysokości 22 proc. – 1892 zł: Wn „Rozliczenie zakupu materiałów”, Ma „VAT należny”.

3. Podatek od towarów i usług podlegający odliczeniu – 1892 zł: Wn „VAT naliczony”, Ma „Rozliczenie zakupu materiałów”.

4. Gdy podatek od towarów i usług nie podlega odliczeniu, wówczas zwiększa cenę zakupu o 1892 zł: Wn „Materiały”, Ma „Rozliczenie zakupu materiałów”.

5. Przyjęcie materiałów do magazynu w cenie zakupu – 8600 zł: Wn „Materiały”, Ma „Rozliczenie zakupu materiałów”.

6. Otrzymano fakturę od polskiej firmy spedycyjnej w wysokości 400 zł (netto) + + 88 zł (VAT):

– kwota brutto – 488 zł: Wn „Rozliczenie zakupu materiałów (usług)”, Ma „Rozrachunki z dostawcami”

– rozliczenie VAT w wysokości 88 zł: Wn „VAT naliczony”, Ma „Rozliczenie zakupu materiałów (usług)”

– wartość netto – 400 zł: Wn „Materiały”, Ma „Rozliczenie zakupu materiałów (usług)”, lub: Wn „Usługi obce”, Ma „Rozliczenie zakupu materiałów (usług)”.

Cena ewidencyjna

W wielu firmach służby finansowo-księgowe – ułatwiając sobie pracę – wprowadzają stałe ceny ewidencyjne.

Te stałe ceny ustala się na poziomie przeciętnych cen zakupu lub nabycia, a następnie koryguje się je o tzw. odchylenia od cen ewidencyjnych, tak by doprowadzić do rzeczywistej ceny nabycia lub zakupu danego materiału.

Stałe ceny ewidencyjne ułatwią późniejszą wycenę rozchodu materiałów oraz zapewniają uproszczenie ewidencji. Jednak stosowanie cen ewidencyjnych wymaga dokładnego rozliczenia odchyleń na rozchód materiałów w danym okresie i zapas na koniec okresu.

Odchylenia od cen ewidencyjnych mogą być:

• debetowe – stała cena ewidencyjna jest wówczas niższa od ceny zakupu,

• kredytowe – występują, gdy cena rzeczywista materiału jest niższa od ceny ewidencyjnej

Stałe ceny ewidencyjne stosuje się tylko w trakcie roku obrotowego, a na dzień bilansowy posiadane materiały trzeba wyceniać w cenach nabycia lub koszcie wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy.

PRZYKŁAD 2

Spółka XYZ ewidencjonuje zakup materiałów w cenach ewidencyjnych. Stały dostawca przywiózł firmie 500 szt. materiału A, który ewidencjonowany jest w cenie 1,50 zł za sztukę. Dostarczona później faktura zakupu opiewała na kwotę netto 600 zł (1,20 zł za sztukę) plus 132 zł VAT. Ewidencja księgowa przebiegać będzie następująco:

1) przyjęto materiał do magazynu – 750 zł: Wn „Materiały”, Ma „Rozliczenie zakupu materiałów”,

2) faktura brutto – 732 zł: Wn „Rozliczenie zakupu materiałów”, Ma „Rozrachunki z dostawcami”,

3) VAT naliczony – 132 zł: Wn „VAT naliczony”, Ma „Rozliczenie zakupu materiałów”,

4) ustalenia odchyleń (750–600) = 150: Wn „Rozliczenie zakupu materiałów”, Ma „Odchylenia od cen ewidencyjnych”.

Koszt wytworzenia materiałów (produktów)

Ustalając koszt, należy przyjąć do kosztorysu koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego materiału (produktu).

Koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny.

Najtrudniejszy moment to ustalenie zmiennych kosztów produkcji. Koszty te także wpływają na wielkość kosztu wytworzenia. Dodatkowo na koszt wytworzenia wpływa także ta część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów.

W tym przypadku najlepiej skorzystać z wiedzy siły fachowej, np. kierownika produkcji i stworzyć dodatkowy dokument, w którym należałoby wyliczyć te koszty.

Trzeba pamiętać, że ten dodatkowy dokument powinien być podpisany nie tylko przez osobę z działu księgowości, ale także przez osobę z działu produkcji, która uczestniczyła w jego tworzeniu.

Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów:

1) będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych,

2) ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny,

3) magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji,

4) kosztów sprzedaży produktów.

Koszty te wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione.

W przypadkach uzasadnionych niezbędnym, długotrwałym przygotowaniem towaru lub produktu do sprzedaży bądź długim okresem wytwarzania produktu, cenę nabycia lub koszt wytworzenia można zwiększyć o koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania zapasu towarów lub produktów w okresie ich przygotowania do sprzedaży bądź wytworzenia i związanych z nimi różnic kursowych, pomniejszone o przychody z tego tytułu.

PRZYKŁAD 3

W firmie produkcyjno-handlowej ustalono, że rzeczywisty koszt wytworzenia produktu gotowego A wyniósł 55 zł.

1. Rozliczenie kosztów produkcji:

– koszty proste przypadające na działalność podstawową–produkcyjną dotyczące bieżącego okresu 2500 zł: Wn „Koszty działalności produkcyjnej”, Ma „Rozliczenie kosztów”,

– koszty rozliczane w czasie przypadające na dany okres sprawozdawczy – 520 zł: Wn „Koszty działalności produkcyjnej”, Ma „Rozliczenie międzyokresowe kosztów”,

– koszty działalności pomocniczej – 150 zł: Wn „Koszty działalności produkcyjnej”,

Ma „Koszty działalności pomocniczej”.

2. Do magazynu przyjęto 50 sztuk wyrobu A w cenie kosztu rzeczywistego, czyli po 55 zł za sztukę, łącznie 2750 zł: Wn „Produkty gotowe”, Ma „Koszty działalności produkcyjnej”.

Saldo konta „Koszty działalności produkcyjnej” w wysokości 420 zł stanowi produkcję w toku.

Podstawa prawna:

ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.).

Michał Banaś

Dowiedz się więcej z naszej publikacji