Bez podatków nie ma państwa - rozmowa z wiceminister finansów Izabelą Leszczyną

Pani Minister, jest Pani Pełnomocnikiem Rządu do Spraw Informacji i Edukacji Finansowej. Czy mogłaby Pani przybliżyć nam zadania, które przed Panią postawił premier? Jakie tematy są dla Państwa aktualnie najważniejsze? Jakie akcje edukacyjne w najbliższym czasie planuje Ministerstwo?

Izabela Leszczyna: Premier powierzył mi dwa zakresy obowiązków. Pierwszym jest edukacja i informacja finansowa, a drugi to identyfikacja ryzyk w obszarze finansów publicznych.

Jednym z ryzyk, jakie zostały zidentyfikowane przez Ministerstwo Finansów było ryzyko związane z nadmiernym zadłużaniem się Polski w związku z przekazywaniem składki emerytalnej do Otwartych Funduszy Emerytalnych. Pierwszym moim zadaniem była koordynacja przeglądu funkcjonowania systemu emerytalnego. Efektem tego przeglądu były zmiany w tym systemie. Zmiana, z której cieszę się najbardziej, to fakt że udział w II filarze kapitałowym systemu emerytalnego stał się dobrowolny, to znaczy nie ma już przymusowego przekazywania składki emerytalnej na rynek kapitałowy. Bo chociaż rozwój rynku kapitałowego jest istotny z punktu widzenia całej gospodarki, to nie może on odbywać się kosztem wzrostu długu publicznego, a co za tym idzie spadkiem wiarygodności Polski wśród inwestorów.

Edukacja finansowa i ekonomiczna z kolei w wielu krajach świata nabiera szczególnego znaczenia z kilku powodów, m.in. z uwagi na znaczący rozwój rynków kapitałowych, finansowych i kredytowych. Ekonomia nie może być obecnie dziedziną zastrzeżoną dla ekonomistów, bo każdy z nas jest uczestnikiem współczesnego życia gospodarczego. Dlatego obywatele powinni mieć dostęp do edukacji w tym zakresie dla własnego bezpieczeństwa.

Izabela Leszczyna
Pełnomocnik Rządu do spraw Informacji i Edukacji Finansowej w zakresie Budżetu, Finansów Publicznych i Instytucji Finansowych oraz Ochrony Finansów Publicznych.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów

Z Pani relacji wynika, że dużą wagę resort finansów przykłada do kampanii kierowanych do młodzieży. Wiem, że w ostatnim czasie Ministerstwo Finansów m.in. objęło swoim patronatem ogólnopolski konkurs na krótkie filmy o iluzjach podatkowych, czy może powiedzieć Pani coś więcej o tej akcji i o innych działaniach edukacyjnych kierowanych do dzieci i młodzieży?

Izabela Leszczyna: Edukację finansową kierujemy do różnych grup społecznych. Znaczącym odbiorcą naszych informacji są młodzi Polacy. Począwszy od najmłodszych uczniów szkół podstawowych, którzy w bezpłatnym podręczniku mają możliwość zapoznania się z podstawowymi informacjami dotyczącymi podatków. Dowiadują się tego, że aby były szkoła, droga, czy plac zabaw - ich rodzice i wszyscy pracujący dorośli płacą podatki. Samo oswojenie się ze słowem podatek warto zaczynać jak najwcześniej, bo wtedy jest większa szansa kształtowania właściwych obywatelskich postaw.

Edukujemy także gimnazjalistów. Stworzyliśmy program edukacyjny połączony z konkursem dla uczniów i nauczycieli gimnazjów „Finansoaktywni. Misja: Podatki”. Zasady są bardzo proste: nauczyciel gimnazjum wypełnia formularz zgłoszeniowy i już w ciągu kilku dni na adres szkoły dostarczone zostają bezpłatne materiały dydaktyczne (dostępne są także w formie elektronicznej). Opisują one zagadnienia podatkowe w sposób przystępny i atrakcyjny dla gimnazjalistów. Zdobyta w ten sposób wiedza będzie przydatna przy przygotowywaniu pisemnej pracy konkursowej pod tytułem „Poznałem podatki, kojarzę korzyści” przez trzyosobowy zespół. Zakończyliśmy już rejestrację prac konkursowych – otrzymaliśmy ich ponad 260, a w programie wzięło udział ponad 500 szkół i muszę przyznać, że liczba zgłoszeń przekroczyła nasze najśmielsze oczekiwanie. Obecnie analizujemy nadesłane prace i najlepsze nagrodzimy atrakcyjnymi nagrodami.

Jest jeszcze projekt edukacyjny dla studentów przygotowany we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim i Szkołą Główną Handlową. Studenci wszystkich polskich uczelni i kierunków mogli przygotować do końca kwietnia 2015 r. krótkie (do 1,5 minuty) filmiki nawiązujące do szeroko rozumianych kwestii podatkowych. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpi jeszcze w czerwcu 2015 r.

50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online

Jak wiadomo trwa niekończąca się dyskusja jak duże to państwo ma być. Ale jakie by nie było, to tak jak Pani mówi podatki są niezbędne do trwania państwa w jakiejkolwiek jego postaci.

Izabela Leszczyna: Jest dokładnie tak, jak Pan powiedział. Musimy wszyscy pamiętać, że bez podatków nie byłoby państwa. Państwa rozumianego jako wspólnota obywateli. Nie byłoby redystrybucji środków publicznych, która polega na tym, że wszyscy płacimy podatki, a państwo dokonuje ich podziału. A jako naród mamy właśnie tego typu obowiązki wobec siebie.

A więc im wcześniej młodzi ludzie zrozumieją, że trzeba płacić podatki, aby polepszać jakość swojego życia w ojczyźnie – tym lepiej. Zgadzam się z tezą, że państwa powinno być tylko tyle, ile jest potrzebne do bezpiecznego, w miarę komfortowego funkcjonowania ludzi. Państwo nie powinno wypełniać zadań, które doskonale mogą wykonać przedsiębiorcy, firmy czy my sami.

Absolutnie nie jestem zwolenniczką rozbudowanego aparatu państwowego. Natomiast trzy fundamentalne sfery – edukacja, ochrona zdrowia i bezpieczeństwo muszą być gwarantowane przez państwo na jak najlepszym poziomie. Tu powraca pytanie o wysokość podatków, z jednej strony chcemy, by były jak najniższe, a z drugiej oczekujemy coraz lepszej ochrony zdrowia czy edukacji, a to oczywiście kosztuje.

Czy wspomniane przez Panią Minister akcje edukacyjne są jednorazowe, czy MF będzie je organizował cyklicznie?

Izabela Leszczyna: Moim celem, jako pełnomocnika rządu do spraw informacji i edukacji finansowej jest to, by edukacja finansowa była stałym, bardzo ważnym elementem pracy Ministerstwa Finansów. Bez tej edukacji działania MF nie będą dobrze rozumiane i nie będą przynosić pożądanych efektów.

Chcę odczarować ekonomię, finanse publiczne i podatki, mówić o tym prostym i zrozumiałym językiem, by nie były odbierane jako skomplikowane (tak jak np. często jest odbierana matematyka). Bo ekonomia to de facto nauka humanistyczna, to nauka o zachowaniach ludzi i nie ma w niej jedynie słusznych rozstrzygnięć. Dlatego warto wyjaśniać podatnikom dlaczego ich pieniądze wydajemy na te, a nie inne cele społeczne. Dlaczego np. trzeba odkładać pieniądze w III filarze. Dlaczego warto oszczędzać, a zwłaszcza systematycznie oszczędzać na emeryturę.

Czy MF planuje zwiększyć zachęty podatkowe do oszczędzania na emeryturę?

Izabela Leszczyna: Niestety niewielu Polaków korzysta z oszczędzania w ramach IKZE (indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego) i IKE (indywidualne konto emerytalne), choć te zachęty podatkowe są istotne, a na pewno tak duże, na ile obecnie stać budżet państwa.

Przypomnijmy, że limit wpłat na IKZE w 2015 r. wynosi 4750,80 zł. Korzyść podatkowa z oszczędzania w IKZE jest taka, że kwotę wpłaconą na to konto można odliczyć od dochodu w zeznaniu podatkowym, czyli po prostu zapłacimy mniejszy podatek. Przykładowo: osoba która w ciągu roku wpłaci na IKZE 3600 zł (300 zł miesięcznie), zapłaci podatek niższy o 648 zł. To podwójna korzyść: teraz płacisz niższe podatki, a w przyszłości masz większą emeryturę. Natomiast w przypadku IKE limit wpłat w roku 2015 wynosi 11 877 zł. Tutaj korzyścią jest zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych, a także brak opodatkowania wypłaty środków. Obecnie nie widzimy potrzeby zwiększenia tych limitów, natomiast dostrzegam konieczność większej promocji tych rozwiązań, szczególnie IKZE.

Limity ulg i odliczeń w PIT 2015

Naszymi czytelnikami są dorośli podatnicy, którzy akcje promocyjne MF kojarzą głównie z rozliczeniami PIT. Czy mogłaby Pani przybliżyć ideę, która przyświeca akcji Szybki PIT?

Izabela Leszczyna: Prowadzimy tę akcję od 2008 roku. Szybki PIT informuje o możliwości wypełniania i składania deklaracji PIT przez internet. Najpierw - właśnie w 2008 roku - uruchomiliśmy możliwość wypełniania i składania PIT za pomocą aplikacji internetowej e-Deklaracje. Jednak taka możliwość na początku wcale nie spotkała się z entuzjazmem Polaków. Przyzwyczajenie do papierowej formy rozliczeń i nieufność do przesyłania informacji podatkowych drogą elektroniczną spowodowały, że w pierwszym roku tą drogą przesłano jedynie 390 zeznań. Ale był też dodatkowy powód. Pierwsze e-PIT-y musiały być przesłane z wykorzystaniem płatnego podpisu elektronicznego, co stanowiło dodatkową barierę. Dla upowszechnienia dostępu do elektronicznej formy rozliczenia przełomowy był kwiecień 2009 r. – to wtedy znieśliśmy obowiązek posiadania podpisu elektronicznego. Dzięki temu, że z jednej strony system jest prosty i intuicyjny, a z drugiej skutecznie go promujemy, Polacy z roku na roku coraz chętniej rozliczają się elektronicznie. W zeszłym roku w ramach Szybkiego PIT-a prowadziliśmy akcję „przybij piątkę” – udało się i otrzymaliśmy ponad 5 milionów e-PIT-ów. W tym roku była „szczęśliwa siódemka” także zakończona sukcesem – ponad 7 milionów przesłanych e-PIT-ów.

Podatnicy z niecierpliwością czekali na dzień, w którym nie będą już musieli wypełniać swoich deklaracji PIT, bo zrobią to za nich urzędnicy podatkowi. Usługa wstępnie wypełnionego zeznania podatkowego znajduje się już na Portalu Podatkowym MF. Ile osób skorzystało z tej usługi? Jaki jest jej odbiór wśród podatników?

Izabela Leszczyna: Mamy świadomość, że ułatwienia dla podatników powinny być jak największe. Dlatego od 2015 roku uruchomiliśmy usługę PFR - czyli wstępnie wypełnione przez administrację podatkową zeznanie PIT, na razie w zakresie PIT-37, czyli dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej. To ułatwienie jest bardzo daleko idące, bo podatnik, który nie odlicza ulg, musi po zalogowaniu się do swojego już wypełnionego PIT-a, jedynie zatwierdzić tę deklarację, czym jednocześnie formalnie ją składa do urzędu skarbowego. Oczywiście jeżeli podatnik chce skorzystać z ulg, czy przekazać 1% na rzecz OPP musi samodzielnie wypełnić odpowiednie rubryki zeznania podatkowego. Składanie deklaracji podatkowej nigdy nie było tak proste. W kolejnych latach PFR zostanie rozszerzony na inne zeznania podatkowe.

Generalnie zmiany w tym zakresie są i będą kontynuowane właśnie w kierunku rozwoju elektronicznych (internetowych) kontaktów podatników z administracją podatkową. Jednak możliwość składania deklaracji w formie papierowej zostanie utrzymana, bo nie każdy przecież jeszcze ma swobodny dostęp do internetu.

VAT po zmianach od 1 lipca 2015 r.

Duży projekt nad którym aktualnie pracuje Ministerstwo Finansów to Loteria Paragonowa. Proszę na początku powiedzieć, skąd w ogóle wziął się pomysł na Loterię Paragonową, jaka była geneza jej powstania? Jaki cel przyświeca całemu temu przedsięwzięciu? Kiedy można się spodziewać startu pierwszej edycji Loterii Paragonowej? Pierwsze doniesienia z MF wskazywały maj lub czerwiec 2015 r. – czy są to realne terminy?

Izabela Leszczyna: W maju komisja przetargowa w MF wyłoniła zwycięzcę przetargu. W czerwcu ma zostać podpisana umowa z tym wykonawcą, to oznacza że Loteria wystartuje w październiku 2015 r.

Cel Loterii jest bardzo prosty - chcemy uświadomić Polakom, że ich rola w kształtowaniu uczciwego obrotu gospodarczego jest bardzo istotna. Jeżeli biorę paragon, to wspieram uczciwego przedsiębiorcę i uczciwą konkurencję między przedsiębiorcami.

Na jesieni 2014 r. MF zapowiadało, że wartość nagród losowanych w każdym miesiącu kalendarzowym wyniesie 100 tys. zł, przy czym miesięcznie będzie losowany jeden samochód. Czy biorąc pod uwagę ogólnopolski charakter Loterii, nie wydaje się Pani, że kwota ta jest za niska – nie zachęcająca wystarczająco do uczestnictwa w Loterii?

Izabela Leszczyna: Liczę, że nawet przy tej wartości nagród zaangażujemy Polaków w zabawę, której efektem będzie wspólne, obywatelskie poczucie odpowiedzialności za uczciwy obrót gospodarczy. Musimy pamiętać, że bez podatków nie będzie dobrej jakości usług publicznych, o czym wcześniej wspominałam. Paragon z kasy fiskalnej jest potwierdzeniem (gwarancją) tego, że podatek VAT, który przecież klient zapłacił w cenie nabytego towaru lub usługi - trafi do wspólnej kasy, do budżetu państwa. Paragon ułatwia też oczywiście dochodzenie ewentualnych roszczeń konsumenckich. Nasza loteria wyróżnia się tym, że udział w niej jest darmowy. Nic nie ryzykujemy, nic nie możemy stracić.

Kasy rejestrujące 2015 - PDF

Proszę przybliżyć zasady tej Loterii. Jakie nagrody będzie można wylosować? Czy od wylosowanych nagród trzeba będzie płacić podatek dochodowy?

Izabela Leszczyna: W Loterii będzie mogła wziąć udział osoba pełnoletnia, która zarejestruje paragon fiskalny wystawiony na kwotę co najmniej 10 zł. Do wygrania będą samochody osobowe, notebooki i tablety. Zwycięzcy będą zwolnieni z podatku dochodowego.

Czy można już zacząć zbierać paragony? Czy w losowaniu będą brały udział paragony wystawione wcześniej?

Izabela Leszczyna: Nie. Na razie proszę nie gromadzić paragonów. W losowaniu będą brały udział paragony wystawione już po starcie Loterii z danego miesiąca. Oprócz nagród losowanych co miesiąc będą 4 dodatkowe nagrody losowane raz na kwartał za paragony wystawione przez podatników świadczących usługi - każdy kwartał Loterii będzie poświęcony innej działalności usługowej.

Na koniec chciałbym zapytać o kwestię ewentualnych zmian podatkowych w najbliższym czasie. Czy z uwagi na zakładane zdjęcie z Polski procedury nadmiernego deficytu możemy liczyć np. na zwiększenie kwoty wolnej od PIT, czy może zwiększenie kosztów pracowniczych. A może obniżenie stawek VAT?

Izabela Leszczyna: Jeszcze za wcześnie na takie ustalenia. Uważam, że zdjęcie z Polski procedury nadmiernego deficytu nie zwalnia nas z odpowiedzialnej polityki budżetowej. Musimy dokładnie policzyć, na jakie obniżki podatków stać nasze państwo, ale nie spodziewajmy się rewolucji podatkowej w tym roku. Ja jestem zwolenniczką podniesienia w pierwszej kolejności pracowniczych kosztów uzyskania przychodów. Promujemy w ten sposób osoby pracujące na podstawie umów o pracę i tę zmianę odczują przede wszystkim osoby najmniej zarabiające.

Koszty pracy po zmianach - multipakiet: książka, program, CD, teleporadnia

Bardzo dziękuję za rozmowę.

rozmawiał Paweł Huczko