Umowa zlecenia 2021 – podatki i składki ZUS

Umowa zlecenia, a umowa o pracę

Najważniejszą zasadą odróżniającą umowę zlecenia od umowy o pracę, jest podstawa prawna tych dwóch rodzajów współpracy. Jest to podstawa prawna nawiązanego stosunku prawnego pomiędzy podmiotami – dla umowy o pracy regulacje znajdziemy przede wszystkim w ustawie Kodeks pracy z 26 czerwca 1974 roku (dalej „Kodeks pracy”) z późniejszymi zmianami, umowa zlecenia zaś oparta jest o regulacje ustawy Kodeks Cywilny z 23 kwietnia 1964 roku (dalej „Kodeks Cywilny”).

Cechy charakterystyczne zlecenia i umowy o pracę

Kluczowe uregulowania umowy zlecenia zawarte są w Tytule XXI Kodeksu Cywilnego (Zlecenie), gdzie umowę tę zdefiniowano w art. 734 następująco: Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
Umowa o pracę została natomiast określona zgodnie art. 22 Kodeksu pracy gdzie: Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Już z tej krótkiej informacji należy wnioskować prawidłowe nazwanie stron umowy gdzie:

• Strony umowy zlecenie to:
  • przyjmujący zlecenie (potocznie zleceniobiorca),
  • dający zlecenie (potocznie zleceniodawca).
• Strony umowy o pracę to:
  • pracownik,
  • pracodawca.

Podobieństwa

W ramach umowy zlecenie oraz umowy o pracę nawiązywany jest swoistego rodzaju stały stosunek współpracy, odróżniający je od umowy o dzieło. W tym miejscu należy spostrzec, iż zgodnie z uregulowaniami przepisów ogólnych Kodeksu pracy, każde zatrudnienie w warunkach określonych w art. 22 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na to, jak umowę nazwą strony. Praktyka zastępowania umowy o pracę umową zlecenia może więc być w dość prosty sposób podważona przed odpowiednim sądem pracy. Należy uznawać bowiem, że rodzaj umowy kształtuje faktyczny charakter współpracy stron, nie zaś nazwanie jej „na papierze”. Obydwie umowy z założenia są odpłatne.

Różnice między umową zlecenia a umową o pracę

Zgodnie z powyższym, różnica pomiędzy umową zlecenia a umową o pracę wynika ze szczególnej ochrony, którą kształtują przepisy Kodeksu pracy. Korzystać z niej mogą jednak tylko pracownicy – dlatego osoby współpracujące w ramach umowy zlecenia nie mogą powoływać się na prawa i obowiązki pracodawcy w nim uregulowane. W ramach umowy o pracę zatrudniony wykonuje obowiązki pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie określonym przez pracodawcę. A contrario należy więc uznać, że biorący zlecenie jest w swojej działalności bardziej autonomiczny. Powinien on wykonywać zlecenie samodzielnie, określając własny zakres i czas wykonywania zlecenia biorąc pod uwagę wskazówki dającego zlecenie.

Umowa zlecenia, a umowa o dzieło

Większość przedsiębiorców doskonale zdaje sobie sprawę, że umowa o dzieło pozwala na ponoszenie relatywnie najmniejszych zobowiązań wobec organów państwowych – w szczególności chodzi o regulacje dotyczące ZUS. Dlatego niejednokrotnie umowy zlecenia zastępowane są umowami o dzieło. W trakcie kontroli może dojść jednak do zakwestionowania rodzaju łączącego strony stosunku prawnego, co znów łączyć się będzie dla przedsiębiorcy z negatywnymi konsekwencjami, należy więc zawsze przeanalizować prawidłowość podpisanej i wykonywanej umowy.

Cechy charakterystyczne

Umowa o dzieło została zdefiniowana w ramach Tytułu XV Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z art. 627 Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Zgodnie z powyższym:

• Strony umowy o dzieło to:
  • przyjmujący zamówienie (potocznie Wykonawca);
  • zamawiający (potocznie Zamawiający).

Podobieństwa

Obie umowy – zlecenie oraz dzieło – zostały uregulowane w ramach Kodeksu Cywilnego. Są więc stosunkami cywilnoprawnymi i przyjmujący zamówienie / przyjmujący zlecenie nie korzystają z ochrony gwarantowanej przez Kodeks pracy dla pracowników.

Różnice

Podstawową odrębnością jest tutaj rodzaj rezultatu, czy inaczej wyniku danej umowy. Umowa o dzieło jest stosunkiem prawnym wymagającym rezultatu – powstania dzieła, zarówno w rozumieniu materialnym jak i niematerialnym. Natomiast umowa zlecenie polega na dokonywaniu czynności. Analizując więc rodzaj łączącego strony stosunku prawnego należy w każdym wypadku dokonać oceny, jaki ma być sposób współpracy pomiędzy podmiotami oraz skutek ich działań.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata        

Polecamy: Monitor prawa pracy i ubezpieczeń

Serwis Kadry

Zlecenie - podatki i składki ubezpieczeniowe

Wszystkie trzy ww. rodzaje umów są legalnym sposobem współpracy, które należy odpowiednio zakwalifikować. W zależności od sklasyfikowania kooperacji w ramach umowy o pracę, umowy zlecenia lub umowy o dzieło powstaną różne obowiązki prawne, ale również finansowe – w zakresie ubezpieczeń i składek.

W przypadku zawarcia umowy cywilnoprawnej z osobą niebędącą pracownikiem, zasady ogólne wskazują wysokość opodatkowania zależną od kwoty należności określonej w danej umowie. W przypadku zaś podpisania umowy z osobą prowadzącą działalność gospodarczą - z zasady wynagrodzenie z umowy uznawane będzie jako przychód z działalności.

Rodzaje składek

Przedsiębiorcy zatrudniający pracowników lub współpracujący z usługodawcami oraz wykonawcami dzieł, z pewnością znają podstawy oraz rodzaje składek, które zmieniały się na przestrzeni ostatnich lat. Dla podmiotów rozpoczynających działalność lub pierwszy raz korzystający ze wsparcia osób trzecich, warto przypomnieć klasyfikację podstawową ubezpieczeń i składek w Polsce. Są to:

• Ubezpieczenie społeczne:
  • emerytalne,
  • rentowe,
  • chorobowe,
  • wypadkowe.
• Ubezpieczenie zdrowotne;
• Fundusz Pracy;
• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
• Fundusz Emerytur Pomostowych.

Zasady

Podstawą określania zasad oraz wysokości podstawowych zobowiązań wobec organów (w tym ZUS) są akty prawne, w których to należy szukać odpowiedzi na pojawiające się pytania. Są to:

1. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych;
2.  Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków;
4. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 września 2020 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2021 r.;
6. Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy;
7. Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

W dużym uproszczeniu: największym zobowiązaniom - nawet wszystkim składkom i ubezpieczeniom - podlegają pracownicy (w ramach umowy o pracę), w ramach umowy zlecenia zobowiązania zostały zmniejszone, by od umowy i dzieło nie odprowadzać żadnych. Należy jednak pamiętać, że są to wskazania bardzo ogólne, przewidujące wiele wyjątków oraz reguł - wskazanych m.in. w aktach prawnych wskazanych powyżej. W ramach wątpliwości kto i na jakich zasadach podlega konkretnym stawkom ubezpieczenia, pomocne mogą okazać się informacje zawarte w  Poradnikach dostępnych na oficjalnych stronach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Wysokość składek w 2021 roku

Wysokość składek określana jest w formie procentu od podstawy jej wymiaru, wynika od różnych czynników, zgodnie z zasadami ogólnymi stanowi jednak obecnie:

• Ubezpieczenie emerytalne - 19,52%,
• Ubezpieczenia rentowe - 8,00%,
• Ubezpieczenie chorobowe - 2,45%,
• Ubezpieczenie wypadkowe - – zmienna i zależna od podmiotu oraz rodzaju działalności (Od 1 kwietnia 2020 roku do 31 marca 2021 roku stopa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosiła od 0,67 do 3,33 %),
• Ubezpieczenie zdrowotne – 9%,
• Fundusz Pracy - 2,45 %,
• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - 0,10%,
• Fundusz Emerytur Pomostowych - 1,5%.

Podleganie ubezpieczeniom w ramach umowy zlecenia

Obowiązek ubezpieczeniowy w ramach umowy zlecenia został ograniczony w stosunku do umowy o pracę. Rodzaj oraz wysokość tych zobowiązań kreuje między innymi sytuacja indywidualna danego zleceniobiorcy. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę przede wszystkim na to, czy osoba jest poza umową zlecenie zatrudniona w ramach umowy o pracę, czy jest to jedyna umowa zlecenie, czy nie jest emerytem lub studentem lub czy nie prowadzi działalności gospodarczej. W praktyce, zdarzają się sytuacje gdy umowa zlecenia nie jest jedynym tytułem danej osoby do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Poniższe rozważania dotyczące zbiegów tytułów do ubezpieczeń zostały opracowane na bazie kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2021 roku, które wynosi 2 800 zł brutto.

Jedyny tytuł prawny

Zgodnie z zasadą określoną w art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkiem ubezpieczeniowym (emerytalne, rentowe oraz wypadkowe) podlegają między innymi osoby wykonujące pracę na postawie umowy zlecenia lub innej umowy świadczenia usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne i następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem (pod warunkiem zgłoszenia w terminie do obowiązkowych ubezpieczeń - tutaj 7 dni od rozpoczęcia wykonywania umowy zlecenia). Generalnie umowa zlecenie jest również podstawą do obowiązku opłacania składek zdrowotnych. Wyjątki to w określonych okolicznościach przede wszystkim umowa: zlecenie z osobą posiadającą status studenta oraz umowa z osobą prowadzącą działalność gospodarczą (pod warunkiem opłacania ich na określonych zasadach).

Zbieg z umową o pracę

W przypadku zbiegu umowy zlecenia z umową o pracę, należy najpierw określić czy stosunek pracy jest zawarty z tym samym, czy z innym podmiotem co umowa zlecenie.

Co do zasady, zgodnie z art. 8 ust. 1 i 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za pracownika uznaje się osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. W przypadku wykonywania dodatkowego zlecenia z własnym pracodawcą, zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak w przypadku umowy o pracę (obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe). Podstawa wymiaru składek zostaje obliczona na podstawie łącznego przychodu uzyskiwanego z wszystkich tytułów współpracy. Nie ma obowiązku dokonywania dodatkowego zgłoszenia, a przychód z umowy wskazuje się łącznie z przychodem ze stosunku pracy.

W sytuacji wykonywania pracy w ramach umowy cywilnoprawnej z innym podmiotem, zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 roku, sygn. akt II UZP 6/09, pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z innym podmiotem, jest również płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne za tę osobę. W uproszczeniu więc, osobę która wykonuje pracę w ramach umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem, ale na rzecz swojego pracodawcy należy traktować analogicznie do osoby, która miałaby zawarte obie umowy z tym samym podmiotem. Przychód wykazuje się łącznie przez pracodawcę. Zleceniodawca nie zgłasza zleceniobiorcy do ubezpieczeń.

W kwestii umowy zlecenia osoby z innym podmiotem niż własny pracodawca i wykonywanej na rzecz innego podmiotu, jest ona obejmowana ubezpieczeniami wyłącznie ze stosunku pracy, pod warunkami, że:

• w umowie o prace ma zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie,
• w razie braku minimalnego wynagrodzenia (np. niepełny etat) podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na miesiąc wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie.

Zbieg z emeryturą

Generalnie, posiadanie statusu emeryta lub rencisty nie zwalnia z obowiązku podlegania ubezpieczeniom. W wypadku zawarcia przez emeryta umowy zlecenia, osoba ta podlega z jej tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. W przypadku zbiegu kilku umów zasady sumowania podstaw wymiaru będą analogiczne jak w przypadku kilku umów zlecenia.

Student

Sytuacja przedsiębiorcy rozpoczynającego współpracę z biorącym zlecenie posiadającym odpowiedni status studenta jest relatywnie najlepsza. Zgodnie z polityką wspierania młodych na rynku pracy, studenci, którzy nie ukończyli 26 roku życia nie podlegają obowiązkowi składkowemu wobec ZUS. Wyjątkiem od powyższej zasady może być zatrudnienie ucznia lub studenta w ramach umowy o pracę z tym samym podmiotem co umowa zlecenia. Ponadto należy pamiętać, że w przypadku uznania, iż student pozostaje w stosunku pracy - przedsiębiorca ma obowiązek odprowadzania składek. Wyjątek stanowić mogą również sytuację przekroczenia limitów ustawowych.

Przykład wzór oświadczenia:

miejscowość, data

Imię, Nazwisko

Adres

Data urodzenia

Numer PESEL

Oświadczenie

Niniejszym oświadczam, że w roku akademickim _________ uczęszczam na studia __________ w ____________________________, a tym samym na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nie podlegam ubezpieczeniom z tytułu zawartej ze mną w dniu dzisiejszym umowy zlecenia.

podpis

załączniki:

- kopia legitymacji studenckiej

- zaświadczenie z dziekanatu

Kilka umów zlecenia jednego zleceniobiorcy

W przypadku zbiegu kilku umów zlecenia, należy porównać podstawę wymiaru składek w danym miesiącu do obowiązującej kwoty minimalnego wynagrodzenia. Tutaj z zasady jeżeli podstawa wymiaru składek danego zleceniobiorcy, jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom. Ustalenia łącznej podstawy wymiaru składek w celu rozstrzygnięcia należy dokonywać dla każdego miesiąca odrębnie. W określeniu tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia rozstrzyga kolejność powstawania stosunków prawnych. Ubezpieczony może jednak zmienić tytuł obowiązkowych ubezpieczeń, pod warunkiem zachowania kryteriów ustawy.

Przykład:

Pan Jan Kowalski wykonuje pracę na podstawie umów zlecenia. Dla trzech przedsiębiorców:

1. z firmą PIERWSZY od dnia 1 stycznia 2021 roku – przychód 1500 zł;
2. z firmą DRUGI od 5 stycznia 2021 roku – przychód 3300 zł;
3. z firmą TRZECI od 20 stycznia 2021 roku – przychód zł 12 000;

W danej zgodnie z kolejnością rozpoczęcia wykonywanej pracy, łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe osiągnęła minimalne wynagrodzenie już na podstawie umów z firmami PIERWSZY i DRUGI. Dlatego wyłącznie one będą rodziły obowiązek ubezpieczeniowy w miesiącu styczniu 2017. Zasadniczo umowa i przychód z umowy zlecenia z firmą TRZECI nie rodzi obowiązku ubezpieczeń i emerytalnego.

Umowa zlecenie i działalność gospodarcza

W przypadku zbiegu umowy zlecenia z wykonywaniem przez osobę pozarolniczej działalności należy wskazać, że poniższe odnosi się do przypadku jeżeli przedmiot umowy zlecenia nie pokrywa się z przedmiotem tej działalności. Jeżeli umowa zlecenia zostaje zawarta zgodnie z przedmiotem prowadzonej działalności osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
W tym miejscu należy jednak dodać, że warunkiem - by umowa zlecenia mogła być traktowana jako wykonywana w ramach prowadzonej działalności  gospodarczej - jest, aby przychód  z  tej umowy był opodatkowany jako przychód z działalności gospodarczej.

Aktualnie ogólne zasady stanowią, że w przypadku, jeżeli zleceniobiorca prowadzi jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą to podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeśli z tytułu wykonywania umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób, które prowadzą pozarolniczą działalność.
Jeżeli natomiast podstawa wymiaru składek wyniesie co najmniej tyle ile najniższa podstawa przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, tej osobie będzie przysługiwał wybór tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Zasady te odnoszą się do zbiegów tytułów do ubezpieczeń dla osób, które prowadząc pozarolniczą działalność deklarują do podstawy wymiaru składek kwoty nie niższe niż minimalne wynagrodzenie.

Przykład:
Maria Malinowska wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia z firmą CZWARTA od 1 kwietnia 2021 roku z przychodem miesięcznym 1500 zł. Od 1 maja 2021 roku Pani Maria stała się wspólnikiem spółki jawnej i zadeklarowała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w wysokości 3200 zł.

W kwietniu Pani Maria będzie podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia (brak zbiegu). Od maja podlegać będzie natomiast obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności.

Podsumowując, w celu prawidłowego wskazania obowiązkowych składek oraz zobowiązań wobec organów należy nie tylko znać ogólne zasady dotyczące ubezpieczeń w Polsce, ale przede wszystkim określić indywidualną sytuację danego podmiotu. Po pierwsze analizując podstawę prawną – czyli rodzaj umowy wynikający nie tylko z jej treści, ale również charakteru. Następnie biorąc pod uwagę ewentualne zbiegi różnych postaw oskładkowania. Na końcu nie zapominając o weryfikacji aktualnych stawek należności.