Kto jest podatnikiem akcyzy?

Podatek akcyzowy w przeciwieństwie do podatku VAT nie ma charakteru powszechnego, co oznacza, że dotyczy tylko niektórych kategorii wyrobów. Wspólny unijny system podatku akcyzowego obejmuje regulacje dotyczące wyrobów akcyzowych, takich jak wyroby energetyczne, energia elektryczna, napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe. Natomiast zagadnienie opodatkowania akcyzą innych wyrobów, np. samochodów osobowych, suszu tytoniowego, leży w gestii poszczególnych państw członkowskich.

Opodatkowaniu akcyzą podlegają czynności, określone w art. 8, 9, 9a, 9b i 9c ustawy o podatku akcyzowym, dotyczące wyrobów wymienionych w załączniku nr 1 do tej ustawy. Do czynności podlegających opodatkowaniu zalicza się m.in. produkcję wyrobów akcyzowych, wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego, nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych czy też import wyrobów akcyzowych.

Podatnicy akcyzy

Zgodnie z obowiązującymi przepisami w roli podatnika akcyzy występować może osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która na mocy przepisów szczególnych ustaw podatkowych podlega obowiązkowi podatkowemu. Warunkiem występowania w charakterze podatnika akcyzy jest faktyczne dokonanie czynności, które zgodnie z przepisami ustawy o podatku akcyzowym podlegają opodatkowaniu akcyzą – aktualizacja obowiązku podatkowego znajduje się tu bowiem w ścisłym związku z przedmiotem opodatkowania.

Opodatkowaniu akcyzą podlega także podmiot:

• nabywający lub posiadający wyroby akcyzowe znajdujące się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od wyrobów tych nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony;
• będący nabywcą końcowym zużywającym energię elektryczną, jeżeli od tej energii nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu;
• będący nabywcą lub posiadaczem suszu tytoniowego niebędący podmiotem prowadzącym skład podatkowy, pośredniczącym podmiotem tytoniowym, grupą producentów lub rolnikiem, który wyprodukował susz tytoniowy, jeżeli nie została od niego zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży suszu tytoniowego;
• u którego powstają ubytki wyrobów akcyzowych lub doszło do całkowitego zniszczenia wyrobów akcyzowych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 20, również gdy nie jest właścicielem tych wyrobów akcyzowych;
• będący przedstawicielem podatkowym;
• będący zarejestrowanym odbiorcą, z wyłączeniem zarejestrowanego odbiorcy posiadającego zezwolenie na jednorazowe nabycie wyrobów akcyzowych jako zarejestrowany odbiorca - z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych na rzecz innego podmiotu;
• będący zarejestrowanym wysyłającym, jeżeli wysyła z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy wyroby akcyzowe z miejsca importu;
• dokonujący użycia lub sprzedaży wyrobów węglowych, które uzyskał w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary;
• będący pośredniczącym podmiotem tytoniowym zużywającym susz tytoniowy;
• będący podmiotem prowadzącym skład podatkowy zużywającym susz tytoniowy do innych celów niż produkcja wyrobów tytoniowych;
• będący pośredniczącym podmiotem węglowym używającym wyrobów węglowych;
• będący finalnym nabywcą węglowym - w przypadku, użycia wyrobów węglowych do celów innych niż zwolnione; uzyskanych w sposób inny niż w drodze nabycia; jeżeli nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży wyrobów węglowych finalnemu nabywcy węglowemu, a podatek akcyzowy nie został zapłacony w należnej wysokości;
• będący pośredniczącym podmiotem gazowym używającym wyrobów gazowych;
• będący finalnym nabywcą gazowym - w przypadku, użycia wyrobów gazowych do celów innych niż zwolnione; uzyskanych w sposób inny niż w drodze nabycia; jeżeli nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży wyrobów gazowych finalnemu nabywcy gazowemu, a podatek akcyzowy nie został zapłacony w należnej wysokości.

Podatnikiem jest również m.in. podmiot niebędący importerem, jeżeli ciąży na nim obowiązek uiszczenia cła.

W przypadku natomiast opodatkowania akcyzą samochodów osobowych niezarejestrowanych wcześniej na terytorium kraju podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która dokonuje czynności podlegającej opodatkowaniu (odpowiednio import samochodu osobowego, jego nabycie wewnątrzwspólnotowe lub sprzedaż na terytorium kraju).

Warto mieć na uwadze, że w przypadku gdy obowiązek podatkowy ciąży na kilku podatnikach z tytułu dokonania czynności lub zaistnienia stanu faktycznego, których przedmiotem są te same wyroby akcyzowe, zapłata akcyzy związanej z tymi wyrobami przez jednego z tych podatników powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego pozostałych podatników.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

Kwestię problematyczną, poruszaną wielokrotnie w orzecznictwie podatkowym stanowi to, czy w roli podatnika akcyzy występować może spółka cywilna. Linia orzecznicza stoi jednak na stanowisku, iż w przypadku gdy faktyczne dokonanie czynności opodatkowanej zachodzi po stronie spółki cywilnej, w rolę podatnika wstępują zrzeszeni w jej ramach wspólnicy. Przytoczmy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 października 2012 r., sygn. I GSK 974/11, zgodnie z którym: „W myśl art. 13 ust. 1 tej ustawy podatnikiem akcyzy jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która dokonuje czynności podlegających opodatkowaniu akcyzą lub wobec której zaistniał stan faktyczny podlegający opodatkowaniu akcyzą (...). Spółka cywilna nie jest żadnym z podmiotów wymienionych w tym przepisie. Ze względu na brak podmiotowości prawnej nie dokonuje bowiem czynności podlegających opodatkowaniu. Skoro nie jest podmiotem prawa, wobec niej nie może również zaistnieć stan faktyczny podlegający opodatkowaniu”.

Nabywca końcowy jako podatnik

Jedną z najważniejszych zasad dotyczących podatku akcyzowego jest dążenie do opodatkowania konsumpcji. Niektóre spośród wyrobów objętych akcyzą, jak przy energii elektrycznej, tytoniu, wyrobach węglowych czy też wyrobach gazowych, opodatkowywane są na etapie sprzedaży na rzecz nabywcy końcowego. Co do zasady w takiej sytuacji podatnikiem akcyzy zostaje sprzedawca.

Przy czym ustawodawca przewidział od powyższej zasady jednak szereg wyjątków, zgodnie z którymi w rolę podatnika wstępuje:

- nabywca końcowy zużywający energię elektryczną, jeżeli od tej energii nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu;

- nabywca lub posiadacz suszu tytoniowego niebędący podmiotem prowadzącym skład podatkowy, pośredniczącym podmiotem tytoniowym, grupą producentów lub rolnikiem, który wyprodukował susz tytoniowy, jeżeli nie została od niego zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży suszu tytoniowego;

- finalny nabywca węglowy, jeżeli naruszył warunki zwolnienia, uzyskał wyrób w drodze innej niż nabycie, bądź też nie można ustalić sprzedawcy, a akcyza od wyrobów węglowych nie została odprowadzona w należnej wysokości;

- finalny nabywca gazowy, jeżeli naruszył warunki zwolnienia, uzyskał wyrób w drodze innej niż nabycie lub nie można ustalić sprzedawcy, a akcyza od wyrobów gazowych nie została odprowadzona w należnej wysokości.