Ulga na działalność badawczo-rozwojową w CIT i PIT

Znaczący udział w kosztach działalności badawczo-rozwojowej stanowią wydatki pracownicze (wynagrodzenia oraz odprowadzane od nich składki). Podatnik dzięki prawidłowemu zastosowaniu ulgi B+R może dodatkowo zmniejszyć podstawę opodatkowania m.in. o 50% poniesionych kosztów pracowniczych.

Ponieważ niektórzy przedsiębiorcy mają wątpliwości, jak interpretować aktualne regulacje, wyjaśniamy metodologię korzystania z ulgi B+R w zakresie odliczania kosztów pracowniczych.

Kto ma prawo do ulgi B+R

Podatnicy, którzy prowadzą działalność badawczo-rozwojową, mogą korzystać z ulgi B+R na warunkach i zasadach określonych w przepisach podatkowych PIT i CIT (art. 26e-26g ustawy PIT i art. 18d-18e ustawy CIT).

W przypadku podatników PIT z ulgi mogą korzystać ci przedsiębiorcy prowadzący działalność B+R, którzy opłacają podatek dochodowy na zasadach określonych w ustawie PIT, czyli:

• według skali podatkowej lub
• przy zastosowaniu 19% stawki liniowej.

Ulga pozwala na odliczenie m.in. kosztów pracowniczych poniesionych na działalność badawczo-rozwojową, za którą uznaje się „działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań" (art. 5a pkt 38 ustawy PIT i art. 4a pkt 26 ustawy CIT).

Każda ulga w podatku dochodowym ma charakter wyjątkowy i stanowi odstępstwo od zasady powszechności i równości opodatkowania. Ulgi podatkowe z jednej strony zmniejszają obciążenia fiskalne podatnika, z drugiej zaś dochody sektora finansów publicznych. W konsekwencji wszelkie przepisy prawa podatkowego, które dotyczą szeroko rozumianych preferencji podatkowych, należy wykładać ściśle.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Warunki i zasady stosowania ulgi B+R w odniesieniu do kosztów pracowniczych (tj. kosztów: wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne pracowników)

Ulga B+R jest instrumentem, który zachęca do prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej. Polega na możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania (w uproszczeniu jest nią dochód) określonych rodzajowo kosztów uzyskania przychodów, poniesionych na prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej, zwanych dalej „kosztami kwalifikowanymi".

Ustawy podatkowe o PIT i CIT przewidują zamknięty katalog kosztów kwalifikowanych. Chodzi m.in. o tzw. koszty pracownicze (art. 26e ust. 2 pkt 1 ustawy PIT i art. 18d ust. 2 pkt 1 ustawy CIT), tj.:

• należności ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych, tj. z tytułów, o których mowa w art. 12 ust. 1 ustawy PIT, oraz składki od tych należności określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, finansowane przez płatnika (pracodawcę), jeżeli dotyczą one pracowników zatrudnionych w celu realizacji działalności badawczo-rozwojowej.

Z treści art. 12 ust. 1 ustawy PIT (do którego to przepisu odwołują się obie ustawy podatkowe) wynika, że za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności:

• wynagrodzenia zasadnicze,
• wynagrodzenia za godziny nadliczbowe,
• różnego rodzaju dodatki, nagrody,
• ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona,
• świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika oraz
• wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Wynika z tego, że do kosztów kwalifikowanych w ramach kosztów pracowniczych nie zalicza się wynagrodzenia wypłacanego osobom zatrudnionym w celu realizacji działalności B+R na podstawie innych tytułów, niż wymienione powyżej, np. wynagrodzenia wypłacanego zleceniobiorcom, lub osobom, z którymi zawarto umowę o dzieło.

Do kosztów kwalifikowanych zalicza się finansowane (w części lub w całości) przez pracodawcę składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz wypadkowe. Natomiast odliczeniu w ramach ulgi B+R nie podlegają składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Preferencja przyznana podatnikom PIT i CIT, którzy prowadzą działalność badawczo-rozwojową, polega na tym, że koszty związane z tą działalnością dwukrotnie wpływają u nich na wysokość podstawy obliczenia podatku dochodowego.

Po raz pierwszy – podatnicy ujmują koszty pracownicze w kosztach uzyskania przychodów na zasadach ogólnych (w 100%).

Natomiast po raz drugi – poprzez odliczenie od podstawy opodatkowania kosztów pracowniczych w ramach ulgi B+R, w wysokości nieprzekraczającej 50% wydatków pracowniczych, ujętych już wcześniej przez podatnika w kosztach podatkowych.

W rezultacie przedsiębiorca może wykorzystać podatkowo konkretny wydatek pracowniczy (dany koszt) w 150% – tj. najpierw ujmując go jako koszt uzyskania przychodu (100%), a następnie odpisując od obliczonej już podstawy opodatkowania (będącej na ogół po prostu dochodem tego podatnika) 50% tego samego wydatku.

W przypadku kosztów pracowniczych wysokość odliczenia dla wszystkich podatników (niezależnie od statusu podatnika) jest taka sama i wynosi 50% kosztów kwalifikowanych.

Rozliczenie kosztów pracowniczych w ramach ulgi B+R – krok po kroku

Aby obliczyć przysługujący podatnikowi limit odliczenia kosztów pracowniczych należy – w uproszczeniu – wykonać następujące kroki/czynności:

1. Ustalić wysokość podlegających odliczeniu kosztów pracowniczych na podstawie prowadzonej w tym celu ewidencji (czyli wyodrębnić koszty brane do skalkulowania wysokości ulgi)

Ustawy podatkowe PIT i CIT nakładają na podatników, którzy zamierzają skorzystać z ulgi B+R, obowiązek wyodrębnienia kosztów działalności badawczo-rozwojowej (w tym kosztów pracowniczych) w prowadzonych przez nich księgach podatkowych. Zastosowany przez podatnika sposób wyodrębnienia kosztów powinien umożliwić prawidłowe zidentyfikowanie kosztów kwalifikowanych, które dają prawo do skorzystania z ulgi, w kwocie adekwatnej do odpowiedniego rodzaju kosztu kwalifikowanego.

Podstawa prawna: art. 9 ust. 1b ustawy CIT; art. 24a ust. 1b ustawy PIT.

Przepisy ustaw podatkowych nie regulują wprost obowiązku wskazywania w umowie o pracę celu zatrudnienia, czy też obowiązku ewidencjonowania czasu pracy pracowników zatrudnionych w celu realizacji działalności badawczo-rozwojowej dla potrzeb rozliczenia ulgi B+R.

Z art. 9 ust. 1b ustawy CIT i art. 24a ust. 1b ustawy PIT wynika jednakże ogólny obowiązek wyodrębniania przez podatników, zamierzających skorzystać z ulgi B+R, w prowadzonych przez nich księgach podatkowych, kosztów działalności badawczo-rozwojowej.

Mając na uwadze, że przepisy podatkowe dają możliwość uznania za koszty kwalifikowane należności z tytułu wynagrodzeń pracowników, którzy realizują wskazany cel (tj. działalność badawczo-rozwojową), należy przyjąć, że to faktyczne wykonywanie określonych czynności w zakresie działalności badawczo-rozwojowej przesądza, że to wynagrodzenie (w całości bądź części) stanowi koszt kwalifikowany.

W przypadku więc, gdy pracownik w ramach świadczonej pracy wykonuje obowiązki nie tylko związane z działalnością badawczo-rozwojową, zasadne jest wyodrębnienie (wyłączenie z ulgi B+R) tej części wynagrodzenia, która nie jest związana z realizacją działalności B+R.

Należy jednak podkreślić, że ustawodawca nie narzucił przedsiębiorcom formy takiego podziału/wyodrębnienia. Wybór sposobu udokumentowania tych wydatków pozostawiony został podatnikom, którzy prowadzą działalność badawczo-rozwojową. Dlatego wskazane jest, aby dla celów dowodowych, ewidencja czasu pracy, poświęconego przez pracowników na działalność badawczo-rozwojową, była prowadzona przez podatnika korzystającego z ulgi.

Informujemy, że prowadzenie tego rodzaju ewidencji przewidziane jest wprost w propozycji legislacyjnej przedstawionej w „projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego działalności innowacyjnej".

Ustawodawca proponuje tam, aby wynagrodzenia i składki stanowiły koszty kwalifikowane (stanowiące bazę do wyliczania ulgi B+R) – „w takiej części, w jakiej czas przeznaczony na realizację działalności badawczo-rozwojowej pozostaje w ogólnym czasie pracy pracownika"

2. Ustalić wysokość przysługującego limitu odliczenia kosztów kwalifikowanych

Przepisy podatkowe przewidują zamknięty katalog wydatków o statusie kosztów kwalifikowanych, w odniesieniu do których mogą przysługiwać różne limity odliczeń. Limity kosztów kwalifikowanych są ustalane w zależności od wielkości podatnika (mikro, mały, średni, duży przedsiębiorca) oraz rodzaju kosztów (pracownicze/pozostałe).

Należy jednak podkreślić, że jeżeli chodzi o koszty pracownicze, to limit odliczenia jest stały, tj. nie zmienia się w zależności od wielkości (statusu) podatnika.

W 2017 r. limit kosztów pracowniczych dla wszystkich ww. kategorii podatników wynosi 50% tych kosztów, czyli wydatków na wynagrodzenia i składki ZUS pracowników zatrudnionych na potrzeby działalności badawczo-rozwojowej.

Podstawa prawna: art. 18d ust. 7 pkt 1 i pkt 2 lit. a ustawy CIT; art. 26e ust. 7 pkt 1 i pkt 2 lit. a ustawy PIT

Podatnik prowadzący działalność badawczo-rozwojową od 1 stycznia 2017 r. w ramach ulgi B+R może odliczyć maksymalnie 50% kosztów pracowniczych od podstawy opodatkowania PIT i CIT. Według przepisów, które obowiązywały do 31 grudnia 2016 r., było to maksymalnie 30% kosztów pracowniczych

3. Określić kwotę przysługującej ulgi B+R z tytułu kosztów pracowniczych

Aby to zrobić, należy pomnożyć wartość obliczoną zgodnie z pkt 1 przez procentową wysokość limitu odliczenia kosztów kwalifikowanych, zgodnie z pkt 2.

Przykład przedstawiający (w uproszczeniu) sposób wyliczania ulgi:

4. Pomniejszyć podstawę opodatkowania wykazaną w zeznaniu rocznym o koszty kwalifikowane, obliczone zgodnie z pkt 1-3

Koszty pracownicze w określonej wysokości odlicza się w zeznaniu za rok podatkowy, w którym poniesiono koszty kwalifikowane. W przypadku gdy podatnik poniósł za rok podatkowy stratę albo wielkość podstawy opodatkowania podatnika jest niższa od kwoty przysługujących mu odliczeń, odliczenia – odpowiednio w całej kwocie lub w pozostałej części – dokonuje się w zeznaniach za kolejno następujące po sobie 6 lat podatkowych (w stanie prawnym obowiązującym do końca 2016 r. - 3 lata,) następujących bezpośrednio po roku, w którym podatnik skorzystał lub miał prawo skorzystać z odliczenia.

Do zeznania rocznego należy również dołączyć załącznik CIT-BR lub PIT-BR, w którym wykazuje się m.in. wysokość poniesionych kosztów kwalifikowanych z podziałem na ich rodzaje.

Podstawa prawna: art. 18d ust. 8 ustawy CIT; art. 26e ust. 8 ustawy PIT