Rozłożenie zapłaty podatku na raty i odroczenie terminu płatności

Instrument ten jest uregulowany w przepisach podatkowych (art. 67a Ordynacji podatkowej) i obowiązywał przed wprowadzeniem specustaw do spraw walki z koronawirusem. Rozwiązanie to dotyczy nie tylko podatników, lecz także płatników, inkasentów, spadkobierców i osób trzecich.

Autopromocja

Ważny interes podatnika

Jednym z kluczowych elementów wniosku o odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożenie płatności na raty jest wykazanie ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego w udzieleniu preferencji. Ustawodawca nie wskazuje co należy rozumieć pod tymi pojęciami, w związku z tym konieczne jest odwołanie się do dorobku orzeczniczego.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że trudna sytuacja materialna nie może być sama w sobie podstawą do zaistnienia ważnego interesu strony. Fakt, że poza zobowiązaniem podatkowym podatnik ma do uregulowania także inne zobowiązania (np. z zaciągniętych kredytów, wyroków sądowych) nie może wpływać na powstanie ważnego interesu podatnika. W szczególności sądy administracyjne podkreślają, że podatnik nie może preferować długów osobistych, względem zobowiązań wobec Skarbu Państwa (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 11 marca 2020 r., sygn. I SA/Sz 984/19). W podobnym tonie wypowiedział się WSA w Poznaniu w wyroku z 12 lutego 2020 r. sygn. I SA/Po 653/19, który wskazał, że podatnik powinien w domowym budżecie uwzględniać powinność zapłaty zobowiązań podatkowych, a ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych powinny być wykorzystywane jako instytucja nadzwyczajna, przywilej.

Z kolei WSA w Kielcach w wyroku z dnia 27 lutego 2020 r. sygn. I SA/Ke 504/19 zwrócił uwagę, że koszty leczenia powinny zostać wzięte z ogółu kosztów ponoszonych przez stronę i przeanalizowane kompleksowo w ramach oceny sytuacji ekonomicznej podatnika. WSA w wyroku tym zwrócił uwagę na bardzo istotne zagadnienie, a mianowicie konieczność analizowania przez organ podatkowy sytuacji podatnika, w kontekście występowania ważnego interesu.

Autopromocja

Praktyczny leksykon VAT 2024. Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT

Sprawdź

W obecnym stanie orzecznictwa ważny interes podatnika był uwzględniany w wyjątkowych sytuacjach, po kompleksowej analizie wszystkich okoliczności majątkowych, finansowych, zdrowotnych, rodzinnych i innych. W dobie koronawirusa, zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Finansów, urzędy miały w sposób bardziej „łaskawy” traktować podatników, wszystko jednak zależy od indywidualnego podejścia urzędnika.

Interes publiczny

Drugą możliwością skorzystania z wyżej opisanych ulg jest wykazanie interesu publicznego. Bardzo korzystne rozstrzygnięcie dla podatników zostało zaprezentowane, w wyroku NSA z dnia 14 stycznia 2020 r., sygn. II FSK 819/19, gdzie NSA wskazał, że co prawda ulgi w spłacie zobowiązań są instrumentem nadzwyczajnym, to jednak brak ich zastosowania nie powinien prowadzić do skutków niepożądanych z perspektywy społeczeństwa i podatnika oraz jego najbliższych. W szczególności pod uwagę powinny być brane zasady sprawiedliwości społecznej, etyki, zaufania do organów państwa.

Jednym z przykładów wystąpienia interesu publicznego jest sytuacja, kiedy brak udzielenia ulgi doprowadziłby do konieczności korzystania z pomocy społecznej. Ponadto WSA w Krakowie w wyroku z 3 grudnia 2019 r., sygn. I SA/Kr 1106/19 wskazał, że interes publiczny to także utrata możliwości realizacji celu społecznie akceptowalnego przez podmiot, powodująca poczucie oczywistej niesprawiedliwości i nieadekwatności.

Autopromocja

Komplet 3 publikacji

Instrukcje księgowego. 100 praktycznych procedur z bazą narzędzi online

Sprawdź

Uznaniowość decyzji

Decyzja o odroczeniu terminu płatności podatku lub jego rozłożeniu na raty ma charakter uznaniowy. Zawsze więc będzie to decyzja o charakterze subiektywnym. Niemniej sądy administracyjne bardzo wyraźnie wskazują, że decyzja organu powinna być oparta o materiał dowodowy zebrany w toku postępowania, oceniony w sposób swobodny. Warto zaznaczyć za WSA w Białymstoku (wyrok z 18 grudnia 2019 r. sygn. I SA/Bk 491/19), że postępowanie dowodowe nie może być w takiej sytuacji prowadzone w sposób uproszczony, lecz powinno się dążyć do wyjaśnienia okoliczności faktycznych oraz wyczerpującego zebrania oraz wnikliwego i wszechstronnego rozważania całokształtu materiału dowodowego.

Opłata prolongacyjna

Standardowo w przypadku wniosku o odroczenie płatności lub rozłożenie na raty pobierana jest opłata prolongacyjna. Zgodnie jednak z art. 15 zb ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw nie nalicza się ww. opłaty prolongacyjnej na podstawie wniosku złożonego w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu.

Autopromocja

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Sprawdź

Pomoc de minimis

Ulga w postaci odroczenia terminu zapłaty bądź rozłożenie na raty może stanowić pomoc de minimis, jeżeli jej wysokość wynosi 200 tys. euro. Limit ten został podwyższony przez Unię Europejską do 800 tys. euro.

Polecamy: Przedsiębiorca w kryzysie (PDF)

Podsumowanie

Odroczenie terminu płatności czy rozłożenie na raty jest instrumentem dostępnym dla podatników w określonych sytuacjach i może być skutecznym narzędziem, poprawiającym płynność finansową przedsiębiorstw. Należy jednak pamiętać, że w dobie koronawirusa urzędy skarbowe pracują w ograniczonym składzie osobowym oraz otrzymują większą niż zazwyczaj liczbę wniosków, dlatego w praktyce w wielu sytuacjach wnioski są rozpatrywane dłużej niż zazwyczaj, a wnioskodawcy nie mają pewności jaka będzie decyzja organu. Wytyczne rządowe dla fiskusa w czasie pandemii koronawirusa zmierzają do złagodzenia przesłanek kwalifikujących do przyznania ulgi, w szczególności ważnego interesu. Niemniej jak zostało to wskazane powyżej decyzja ma charakter uznaniowy, więc praktyka zależy mocno od podejścia urzędu.

radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec