Najnowsze zmiany w Ordynacji podatkowej – wyjaśnienia Ministerstwa Finansów

Infor.pl:. Ustawa z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw dorobiła się już w opinii publicznej miana „dużej nowelizacji” Ordynacji podatkowej. Według Ministerstwa Finansów ma ona przede wszystkim na celu racjonalizację i uproszczenie procedur podatkowych, a także informatyzacja procedur oraz uszczelnienie systemu poboru podatków i to już od 1 stycznia 2016 r. Proszę o informację, które elementy tej obszernej nowelizacji są zdaniem MF najważniejsze i dlaczego? Proszę o ich krótką charakterystykę.

Janusz Cichoń: Odpowiadając na to pytanie chciałbym wskazać na dwie zasadnicze grupy nowości: zmiany upraszczające i unowocześniające procedury podatkowe oraz zmiany uszczelniające system podatkowy.

Najważniejsze zmiany upraszczające i unowocześniające procedury podatkowe (zmiany korzystne dla podatników, w tym przedsiębiorców):

1) Kompleksowa regulacja kwestii pełnomocnictw. Pełnomocnictwo ogólne podatnik będzie mógł złożyć tylko raz. Będzie ono uprawniać do reprezentowania we wszystkich sprawach podatkowych i przed wszystkimi organami, w tym samorządowymi. Pełnomocnictwo ogólne będzie składane w formie elektronicznej do centralnego rejestru i nie będzie podlegać opłacie skarbowej. Nadal będzie istnieć opcja złożenia pełnomocnictwa szczególnego (papierowego lub elektronicznego) ważnego tylko do konkretnej sprawy. Zmiany te ułatwią kontakty podatników z organami podatkowymi. Aktualnie pełnomocnictwo składane jest w urzędzie skarbowym do każdej sprawy.

2) Informatyzacja sprawdzania ksiąg podatkowych. Wprowadza się ujednoliconą formę elektronicznych raportów z ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych. Takie raporty będą przekazywać, na żądanie organu w ramach toczącej się procedury, podatnicy którzy księgi podatkowe prowadzą elektronicznie. Pozwoli to na szybszą analizę danych, skróci czas kontroli i ograniczy angażowanie podatnika. Przewiduje się długie vacatio dla lepszego przygotowania podatników (duzi przedsiębiorcy obowiązkowo od lipca 2016 r., pozostali obowiązkowo od lipca 2018 r., a w okresie lipiec 2016 r. do czerwiec 2018 r. fakultatywnie).

Polecamy: Podatki 2016 - komplet żółtych książek

3) Ujednolicenie właściwości miejscowej urzędów skarbowych dla firm. Podatek VAT będzie rozliczany tam gdzie podatki dochodowe, tj. według miejsca zamieszkania lub siedziby podatnika. Ułatwi to kontakty podatnikowi (jeden urząd skarbowy zamiast dwóch), pozwoli na centralizację rozliczeń podatnika oraz ułatwi administracji analizę ryzyka.

4) Obniżona o połowę stawka odsetek za zwłokę przy korektach deklaracji podatkowych. Stawka podstawowa wynosi obecnie 8%. Stawka obniżona ma na celu preferencyjne traktowanie tych podatników którzy ujawnią samodzielnie zaległości podatkowe w terminie 6 miesięcy, bez oczekiwania na działanie organu podatkowego. Stosowana będzie bez względu na kwotę zaległości i rodzaj podatku.

5) Unowocześnienie doręczania pism urzędu. Będzie możliwe m.in. wskazanie adresu do korespondencji (innego niż zamieszkania) oraz doręczenie na skrytkę pocztową. Proponuje się przyspieszenie i zmniejszenie kosztów doręczania pism pełnomocnikom zawodowym (adwokat, radca prawny, doradca podatkowy) poprzez doręczenie elektroniczne.

6) Wprowadzenie możliwości zapłaty podatku w imieniu podatnika. Obecne przepisy Ordynacji podatkowej wskazują na brak możliwości zapłaty zobowiązania podatkowego przez osobę trzecią. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom podatników proponuje się umożliwić techniczną zapłatę podatku przez podmiot inny niż podatnik do wysokości 1000 zł. Ponadto dopuszcza się zapłatę podatku przez małżonka lub innego członka rodziny podatnika bez limitu kwotowego, co ma istotne praktyczne znaczenie dla zwykłych podatników.

7) Wprowadzenie możliwości zapłaty podatku w urzędach skarbowych i urzędach celnych kartą płatniczą. Ułatwi to zapłatę podatku. Aktualnie możliwość zapłaty podatku kartą płatniczą istnieje w odniesieniu do podatków stanowiących dochody budżetu gminy, powiatu lub województwa, po wyrażeniu zgody, w drodze uchwały, przez odpowiednio radę gminy, radę powiatu oraz sejmik województwa. 

8) Otwarcie Rejestru Zastawów Skarbowych. Rejestr zostanie zcentralizowany i będzie dostępny przez Internet (nieodpłatnie), co wpłynie na wzmocnienie bezpieczeństwa obrotu. Dla zainteresowanych nadal pozostaje opcja formalnego, odpłatnego wypisu.

9) Brak odsetek w przypadku konieczności zwrotu nadpłaty lub zwrotu podatku w wyniku błędu organu podatkowego. W sytuacjach wystąpienia nadpłaty lub zwrotu podatku w wyniku błędnego działania organu podatkowego zwrotowi będzie podlegać tylko kwota nienależnie zwrócona podatnikowi przez organ podatkowy. Od kwoty tej nie będą naliczane odsetki za zwłokę.

10) Zmiany usprawniające i uelastyczniające system wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego ogólnych oraz indywidualnych. Są one wynikiem obserwacji i  analizy ponad 8 letniego okresu funkcjonowania aktualnego systemu interpretacji.

Janusz Cichoń, Wiceminister Finansów

W szczególności zmiany objęły swoim zakresem m.in. interpretacje ogólne poprzez wskazanie jej obowiązkowej treści. Regulacja ta zapewni możliwość zestawienia treści interpretacji ogólnych z zagadnieniami wskazywanymi we wnioskach o interpretacje indywidualne oraz w wydanych interpretacjach indywidualnych.

Zostały wprowadzone także zmiany usprawniające wydawanie oraz eliminowanie interpretacji indywidualnych z obrotu prawnego w przypadkach ich nieprawidłowości. Uregulowano także sytuację, gdy występuje zbieżność wniosku o interpretację indywidualną z treścią aktualnej interpretacji ogólnej wydanej w takim samym stanie prawnym poprzez wskazanie, że zaistnienie takiej sytuacji będzie skutkowało otrzymaniem przez wnioskodawcę potwierdzenia o możliwości zastosowania się do interpretacji ogólnej, bez konieczności wydawania interpretacji indywidualnej. Kolejne zmiany dotyczyły rozszerzenie kręgu podmiotowego poprzez wprowadzenie możliwości występowania z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej przez dwóch lub więcej zainteresowanych uczestniczących w tym samym stanie faktycznym lub mających uczestniczyć w tym samym zdarzeniu przyszłym (wniosek wspólny) oraz  podmiot zamawiający w rozumieniu ustawy - Prawo zamówień publicznych.

Należy także wskazać, że w związku z uchwaleniem ustawy o administracji podatkowej został wyodrębniony nowy organ, do którego zadań będzie należało prowadzenie spraw dotyczących interpretacji indywidualnych - dyrektor Krajowej Informacji Podatkowej. Skoncentrowanie w jednym organie wydawania interpretacji indywidualnych będzie miało wpływ na ich jakość, jak również zwiększy sprawność ich wydawania.

11) Realizacja postanowienia sygnalizacyjnego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 października 2014 r. sygn. S 5/14. Szybkie informowanie (telefon, mail) o dacie wydania interpretacji indywidualnej i jej treści przed jej formalnym doręczeniem.

Polecamy: 500 pytań o VAT odpowiedzi na trudne pytania z interpretacjami Ministerstwa Finansów (PDF)

Polecamy: Przewodnik po zmianach w ustawie o rachunkowości 2015/2016 (PDF)

Najważniejsze zmiany uszczelniające system podatkowy

1) Wprowadzenie podwyższonej stawki odsetek za zwłokę w wysokości 150% stawki podstawowej przy znacznych zaległościach w VAT, akcyzie i cłach. Stawka podwyższona będzie stosowana przy dużych kwotach zaległości, gdy uszczuplenie jednocześnie przekracza 25% należności oraz przekracza limit wykroczenia skarbowego (5 x minimalne wynagrodzenie). Stawka podwyższona będzie stosowana gdy organ, w toku procedur, wykryje uszczuplenie w deklaracji, albo brak deklaracji. Ujawnione przez organy podatkowe bardzo poważne błędy w zakresie rozliczania (najistotniejszych z punktu widzenia wpływów budżetowych), podatku od towarów i usług, podatku akcyzowego oraz ceł oraz brak składania w tym zakresie deklaracji podatkowych powinny pociągać za sobą poważniejsze konsekwencje finansowe. Celem tej zmiany jest wzmocniona prewencja przed uchylaniem się od obowiązków podatkowych oraz zwalczanie oszustw podatkowych.

2) Elastyczność właściwości miejscowej urzędu. Proponuje się wprowadzenie nowego rozwiązania umożliwiającego wyznaczenie jednego „wiodącego” urzędu w sprawach powiązanych podmiotów objętych właściwością miejscową różnych urzędów. Rozwiązanie to będzie stosowane w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia i ułatwi zwalczanie  zorganizowanej przestępczości gospodarczej.

3)  Przejęcie przez urząd kontroli skarbowej postępowania prowadzonego przez urząd skarbowy. Zachowując obecny wąski zakres dostępu urzędów skarbowych do informacji bankowych, proponuje się nowe rozwiązanie proceduralne umożliwiające przejęcie postępowania przez urząd kontroli skarbowej mający obecnie znacznie szerszy dostęp do danych bankowych. Procedura ta znajdzie zastosowanie, jeśli dane uzyskane przez urząd skarbowy z banków, w ramach przysługujących im uprawnień, nie pozwolą na pełne wyjaśnienie sprawy. Ułatwi to zwalczanie szarej strefy bez poszerzania uprawnień  urzędów skarbowych.

Infor.pl:. Dlaczego MF zrezygnowało ostatecznie z wprowadzenia obecnie do Ordynacji podatkowej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania? Wiadomo, że MF chce (tak np. wypowiadał się 22 lipca br minister Cichoń), by klauzula ta znalazła się dopiero w nowej ordynacji podatkowej. Jednak wielu ekspertów (np. prof. Dominik Gajewski, czy NIK) uważa, że klauzula ta potrzebna jest już teraz. Choćby po to by walczyć z agresywną optymalizacją podatkową stosowaną przez międzynarodowe korporacje. A może dla pozyskania opinii publicznej dla tego projektu trzeba było zawęzić stosowanie tej klauzuli np. do podmiotów powiązanych z podmiotami zagranicznymi.

Janusz Cichoń: Ministerstwo Finansów nie zrezygnowało z wprowadzenia do polskiego porządku prawnego klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. To bardzo trudne i kontrowersyjne zagadnienie. Propozycje przepisów dotyczących klauzuli wymagają jeszcze przeprowadzenia dodatkowych analiz. MF dostrzega problem unikania opodatkowania i podejmuje inicjatywy legislacyjne aby ten proceder blokować np. regulacje CFC, czy sprawozdawczość dotycząca cen transakcyjnych. Bieżące kontrole też są kierowane do dużych, międzynarodowych korporacji.

Niezależnie od powyższego zaawansowane są prace nad opracowaniem nowej ordynacji podatkowej. Wykonanie tego zadania zostało powierzone Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego, w której zasiadają wybitni przedstawiciele nauki oraz osoby wyróżniające się wiedzą praktyczną z zakresu ogólnego prawa podatkowego i procedur podatkowych. Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej przewidują wprowadzenie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Ważne jest obudowanie klauzuli zasadami ogólnymi, w tym zakazem nadużywania prawa przez organy podatkowe. Rada Ministrów przyjęła założenia więc wprowadzenie klauzuli to tylko kwestia czasu.

Co istotne wydaje się, że środowiska przedsiębiorców coraz lepiej rozumieją, że celem wprowadzenia klauzuli jest ochrona równości konkurencji gospodarczej i bezpieczeństwo finansowe państwa. Klauzula jest w interesie uczciwych firm, które chcą płacić podatki tu gdzie prowadzą biznes, czyli w Polsce. Kilka lat pracy Ministerstwa Finansów i niektórych, świadomych wagi problemu, przedstawicieli nauki daje efekty.

Monitor Księgowego – prenumerata

Biuletyn VAT

Infor.pl:. 5 sierpnia Sejm uchwalił ostatecznie prezydencką wersję klauzuli „in dubio pro tributario” w brzmieniu: „Niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika.” Jak MF ocenia ten przepis? Powiedział Pan (źródło: PAP), że "Ten przepis będzie martwy, albo będzie rodził bardzo wiele problemów interpretacyjnych". Proszę o nieco szersze wyjaśnienie stanowiska MF.

Janusz Cichoń: MF od początku popierało ideę wprowadzenia takiej zasady. Kluczowe jest jej optymalne ujęcie legislacyjne. W toku prac parlamentarnych, opierając się na opiniach niezależnych ekspertów, zostały zaproponowane przez Komisję sejmową oraz Senat inne wersje zapisu tej zasady, jaśniej wyrażone, bardziej kompletne i korzystniejsze dla podatników. Zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika, w brzmieniu przyjętym przez Sejm w ustawie z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (art. 2a Ordynacji podatkowej) może powodować wątpliwości interpretacyjne. Takie obawy ma też Rzecznik Praw Obywatelskich. Ministerstwo Finansów poprosiło o opinię w wątpliwych kwestiach Radę Konsultacyjną Prawa Podatkowego, którą kieruje prof. Bogumił Brzeziński.

Inaczej redagując przepis można było pewne dylematy przeciąć. A tak, już teraz treść przepisu budzi dyskusje wśród ekspertów. Przede wszystkim, trzeba poczekać jaką jego wykładnię przyjmie orzecznictwo sądowe.

Infor.pl: Nowa Ordynacja podatkowa. Komisja Kodyfikacyjna Ogólnego Prawa Podatkowego przygotowała Kierunkowe założenia nowej Ordynacji podatkowej. Jak MF ocenia te Założenia? Kiedy zdaniem MF możemy się spodziewać nowej Ordynacji podatkowej.

Janusz Cichoń: Oczywiście MF popiera te Założenia w pełnej rozciągłości. Przypomnieć trzeba, że nowa Ordynacja podatkowa to jedna z inicjatyw Ministra Finansów. Sprawdza się formuła powierzenia tego zadania niezależnej Komisji. Komisja Kodyfikacyjna, pod egidą prof. Leonarda Etela wykonuje znakomitą pracę i to w szybkim tempie.

Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej

Główne cele nowej Ordynacji podatkowej:

Ochrona praw podatnika (domniemanie, że podatnik jest rzetelny i świadomie nie dąży do naruszenia prawa podatkowego).

Zwiększenie skuteczności oraz efektywności wymiaru i poboru podatków.

Najważniejsze obszary zmian:

1. Nowe niewładcze formy działania organów:

- konsultacje - uzgodnienie z organem przeszłych lub przyszłych sposobów rozliczeń podatnika,

- porozumienia – zawierane między podatnikiem a organem podatkowym w trudnych kwestiach dowodowych,

- mediacje podatkowe - rozwiązywanie sporów z udziałem osoby trzeciej (mediatora),

- program współpracy z dużymi podmiotami – podatkowa transparentność firm dla organu w zamian za szybką ścieżkę dla oceny prawidłowości rozliczeń.

2. Wprowadzenie zasad ogólnych prawa podatkowego (np. zakaz nadużywania prawa, wyważanie interesu podatnika oraz interesu publicznego, proporcjonalność w procedurach) oraz określenie katalogu praw i obowiązków podatników.