Klauzula nieruchomościowa w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania

Nieruchomość w świetle umów o unikaniu podwójnego opodatkowania

Klauzula nieruchomościowa pojawia się w wielu umowach międzynarodowych, których stroną jest Polska – zarówno tych, które zawierane są przy użyciu Modelowej Konwencji OECD (dalej „Konwencji”), stanowiącej wzór umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, jak i przy umowach międzynarodowych, w których państwa-strony w dowolny sposób kształtują sposób, w jaki kwestie podatkowe mają być między nimi rozstrzygnięte.

Aby zrozumieć jej znaczenie, należy przede wszystkim posłużyć się definicją „majątku nieruchomego”, która znajduje się w art. 6 ust. 2 Konwencji. Zgodnie z nią określenie "majątek nieruchomy" rozumie się według prawa umawiającego się państwa, w którym majątek ten jest położony. Określenie to obejmuje w każdym wypadku przynależność do majątku nieruchomego, żywy i martwy inwentarz gospodarstw rolnych i leśnych, prawa, do których mają zastosowanie przepisy prawa do zmiennych lub stałych świadczeń z tytułu eksploatacji, źródeł i innych bogactw naturalnych. Statki, barki oraz samoloty nie stanowią majątku nieruchomego. Zgodnie z polskimi regulacjami zawartymi w Kodeksie cywilnym nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Czym jest klauzula nieruchomościowa?

Regułą jest, iż przychody uzyskane w wyniku zbycia praw do  nieruchomości podlegają opodatkowaniu w państwie na terenie którego dana nieruchomość się znajduje. Świadczy o tym zapis, który zwykle pojawia się przy umowach międzynarodowych o unikaniu podwójnego opodatkowania: „zyski pochodzące z przeniesienia tytułu własności majątku nieruchomego, określonego w art. 6 ust. 2 Konwencji, lub z przeniesienia tytułu własności udziałów lub podobnych praw w spółce, której majątek składa się głównie z nieruchomości, mogą być opodatkowane w tym Umawiającym się Państwie, w którym ten majątek jest położony”. Klauzula nieruchomościowa zawiera się we zwrocie „lub z przeniesienia tytułu własności udziałów lub podobnych praw w spółce, której majątek składa się głównie z nieruchomości”. Ma ona swoje źródło w praktyce dążącej do omijania związanych ze zbyciem nieruchomości obowiązków podatkowych, polegającej na tym, iż w ramach unikania płatności podatku zakładano przedsiębiorstwa, w których inwestycje stanowiły nieruchomości. Poprzez zbycie akcji bądź też udziałów owej firmy kwestie podatkowe regulowane były zgodnie z prawem obowiązującym w krajach o liberalnej praktyce podatkowej. Skutkowało to tym, iż podatnik, który uzyskiwał przychody ze zbycia nieruchomości w danym kraju lokował je w państwach stanowiących tak zwane „raje podatkowe”, unikając w ten sposób ciążącego na nim obowiązku podatkowego. W ramach przeciwdziałania tym praktykom wprowadzono w umowach międzynarodowych wskazany wyżej zapis.

Sposób opodatkowania zgodny z klauzulą

Zgodnie z klauzulą nieruchomościową zbycie nieruchomości w ramach przeniesienia tytułu własności udziałów lub podobnych praw w spółce, której majątek składa się głównie z nieruchomości opodatkowane jest w ten sam sposób, jak każde inne zyski pochodzące z przeniesienia tytułu własności majątku nieruchomego. Oznacza to konieczność zastosowania regulacji podatkowych obowiązującym w państwie, w którym zbywana nieruchomość ma swoje miejsce położenia. I tak jeśli nieruchomość położona jest Polsce, stawka należna wynosi 19%.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

Warto zauważyć także, iż jeżeli polski podatnik zbywa nieruchomość położoną na terytorium państwa, z którym Polska nie posiada umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, będzie on zobligowany do opłacenia daniny wymagalnej w państwie, w którym nieruchomość jest położona, oraz podatek dochodowy nałożony na niego zgodnie z przepisami obowiązującymi w RP.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego

W wielu umowach międzynarodowych dotyczących zasad unikania podwójnego opodatkowania przy klauzuli nieruchomościowej państwa umawiające się decydują się na użycie sformułowania „głównie”. W praktyce stosowania zapisu pojawiły się wątpliwości, w jaki sposób należy je rozumieć. Zaznaczyć należy, iż problematyka ta pojawia się w sytuacji gdy następuje odejście od Modelowej Konwencji OECD, gdyż w świetle literalnego brzmienia art. 13 ust. 1 Konwencji oraz wytycznych Komitetu Podatkowego OECD określenie „głównie” oznacza co najmniej 50%. Kwestę tę rozstrzygnął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12 stycznia 2017 r., sygn. II FSK 3155/16, w którym uznał, iż „zarówno potoczne znaczenie wyrazu „głównie”, jak też odwołanie się do Modelowej Konwencji OECD, uzasadniają tezę, że w art. 13 ust. 1 Konwencji strony ustaliły udział majątku nieruchomego w aktywach spółki sięgający co najmniej 50%”. Próg ten może zostać zmieniony w umowie między państwami, o ile w klauzuli nieruchomościowej literalnie go określą.