Solidarna odpowiedzialność nabywcy za rozliczenia VAT sprzedawcy

Sejm znowelizował ostatecznie w omawianym zakresie ustawę o VAT i ordynację podatkową, co do zasady zgodnie z projektem przedstawionym przez Ministra Finansów.

Ustawa z 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw będzie obowiązywała już od 1 października 2013 r. - Dz. U. z 5 września 2013 r., poz. 1027.

Do ustawy o VAT został dodany dział Xa zatytułowany: Odpowiedzialność podatkowa nabywcy w szczególnych przypadkach

Zgodnie z nowym art. 105a ustawy o VAT podatnik VAT na rzecz którego dokonano dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy, odpowiada solidarnie wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy za jego zaległości podatkowe w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonaną na rzecz tego podatnika, jeżeli:

1) wartość towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy, nabywanych od jednego podmiotu dokonującego ich dostawy, bez kwoty podatku przekroczyła w danym miesiącu kwotę 50 000 zł, oraz

2)   w momencie dokonania dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy, podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę tych towarów lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego.

Kiedy podatnik miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę towarów lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego? Zgodnie z nowymi przepisami wtedy, gdy okoliczności towarzyszące tej dostawie towarów lub warunki, na jakich została ona dokonana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie tymi towarami, w szczególności jeżeli cena za dostarczone podatnikowi towary była bez uzasadnienia ekonomicznego niższa od ich wartości rynkowej.

Tej solidarnej odpowiedzialności nie stosuje się:

1)   do nabycia towarów, o których mowa w poz. 10 załącznika nr 13 do ustawy, jeżeli:

a)   nabycie to jest dokonywane na stacjach paliw lub stacjach gazu płynnego, do standardowych zbiorników pojazdów używanych przez podatników nabywających te towary, do napędu tych pojazdów,

b)   dostawy tych towarów dokonuje podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych, lub

2)   jeżeli powstanie zaległości podatkowych nie wiązało się z uczestnictwem podmiotu dokonującego dostawy towarów, o którym mowa w ust. 1, w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej, lub

3)   jeżeli na dzień dokonania dostawy towarów łącznie były spełnione następujące warunki:

a)   podmiot dokonujący dostawy towarów, o którym mowa w ust. 1, był wymieniony w wykazie, o którym mowa w art. 105c ust. 1,

b)   wysokość kaucji gwarancyjnej, o której mowa w art. 105b ust. 1, odpowiadała co najmniej jednej piątej kwoty podatku należnego przypadającej na dostawy towarów dokonane w danym miesiącu na rzecz danego podatnika lub kaucja ta wynosiła co najmniej 3 000 000 zł.

4) jeżeli podatnik wykaże, że okoliczności lub warunki transakcji (nawet jeżeli odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie tymi towarami), nie miały wpływu na niezapłacenie podatku.

Jednocześnie wprowadzone zostają przepisy (art. 105b i art. 105c), przewidujące dla podmiotów dokonujących dostaw towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy, nieposiadających zaległości podatkowych, możliwość składania w urzędzie skarbowym kaucji gwarancyjnej, stanowiącej zabezpieczenie zapłaty podatku w związku z dokonywaniem dostaw tych towarów.

Warunek nieposiadania zaległości podatkowych ocenia się według stanu na dzień składania kaucji gwarancyjnej. Wysokość kaucji gwarancyjnej powinna odpowiadać co najmniej jednej piątej kwoty podatku należnego od przewidywanej przez dany podmiot (podatnika) w danym miesiącu wartości sprzedaży towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy, z tym że nie może być niższa niż 200 000 zł.

Podatnik może wybrać jedną lub więcej z następujących form kaucji gwarancyjnej:

1)   depozyt pieniężny złożony na wyodrębniony rachunek urzędu skarbowego;

2)   gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa; przepis art. 33e Ordynacji podatkowej stosuje się odpowiednio;

3)   pisemne nieodwołalne upoważnienie organu podatkowego, potwierdzone przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, do wyłącznego dysponowania, do wysokości składanej kaucji gwarancyjnej, środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku prowadzonym w tym banku lub w tej kasie.

Kaucja gwarancyjna może zostać złożona bezterminowo albo z określonym terminem ważności, liczonym w miesiącach, jednak nie krótszym niż 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych.

Na wniosek podmiotu, który złożył kaucję:

1)   w przypadku przyjęcia kaucji gwarancyjnej z określonym terminem ważności – przedłuża się termin ważności przyjętej kaucji gwarancyjnej;

2)   podwyższa się wysokość kaucji gwarancyjnej;

3)   kaucja gwarancyjna podlega zwrotowi w części przewyższającej kwotę 200 000 zł albo w całości.

Nowe przepisy przewidują szczegółowe zasady przedłużenia terminu ważności, zmiany wysokości oraz zwrotu kaucji gwarancyjnej..

Minister Finansów ma prowadzić w formie elektronicznej ( i udostępniać w Biuletynie Informacji Publicznej) wykaz podmiotów dokonujących dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy, które złożyły kaucję gwarancyjną.

Załącznik nr 13 do ustawy o VAT

Wykaz towarów, o których mowa w art. 99 ust. 3a oraz art. 105a ust. 1 ustawy

Odpowiedzialność nabywcy za zobowiązania podatkowe sprzedawcy - orzecznictwo

Wcześniejsze prace nad nowelizacją

Przygotowany przez Ministra Finansów projekt z 1 marca 2013 r. nowelizacji ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Ordynacja podatkowa przewiduje dodanie do ustawy o VAT nowego działu Xa pod tytułem Odpowiedzialność podatkowa nabywcy w szczególnych przypadkach. W rozdziale tym mają być uregulowane szczególne zasady oraz przypadki odpowiedzialności podatkowej nabywcy za zobowiązania podatkowe dostawcy.

Podatnik – nabywca byłby solidarnie odpowiedzialny z podatnikiem - dostawcą za zaległości podatkowe tego drugiego – w proporcji do wartości zrealizowanej między nimi dostawy (dostaw).

Warunkiem odpowiedzialności nabywcy ma być jego wiedza lub uzasadnione podstawy do przypuszczeń, że podatek VAT od danej dostawy (dostaw) nie został lub nie zostanie wpłacony na rachunek urzędu skarbowego.

A uzasadnione podstawy do takich przypuszczeń nabywca mieć powinien (zgodnie z projektowanym przepisem art. 105a ust. 3 ustawy o VAT) w szczególności, gdy cena danej dostawy okazała się niższa od rynkowej.

Przedmiotem odpowiedzialności podatkowej nabywcy mają być jednak tylko zaległości podatkowe wynikające z niewypłaconego podatku VAT powstałego w związku z dokonaniem dostawy towarów wymienionych w dodawanym do ustawy załączniku nr 13, obejmującym wyroby stalowe, paliwa i złoto.

Podstawą objęcia nabywcy odpowiedzialnością solidarną ma byćt wyłącznie zaległość podatkowa dostawcy wynikająca z niewypłaconego przez niego podatku. Będzie to zatem podatek wynikający z deklaracji lub decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, jeśli naczelnik określi je w innej wysokości, na podstawie których zostanie wystawiony tytuł wykonawczy. W konsekwencji nie będzie możliwe orzeczenie odpowiedzialności solidarnej w przypadku gdy dostawca wykaże w swoim rozliczeniu kwotę zwrotu różnicy podatku, kwotę zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku, o której mowa w art. 87 ust. 1 ustawy o VAT.

Czy wystawienie faktury wewnętrznej uchyla obowiązek wystawienia faktury podatkowej?

Odpowiedzialność karna skarbowa księgowego

Ministerstwo Finansów wyjaśnia

Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że projektowane zmiany w podatku VAT, dotyczące wprowadzenia instytucji odpowiedzialności solidarnej, będą obejmowały tylko i wyłącznie hurtowy oraz prowadzony na szeroką skalę handel towarami wrażliwymi takimi jak paliwo, stal czy złoto.

Obecnie prowadzone konsultacje społeczne pozwolą MF na zebranie uwag i propozycji uszczegółowienia przepisów w taki sposób, aby zapewnić maksymalne bezpieczeństwo zarówno przedsiębiorcom, jak i indywidualnym odbiorcom tych towarów. Przepisy zostaną skonstruowane tak aby uczciwi podatnicy nigdy nie zostali obciążeni odpowiedzialnością za oszustwa podatkowe przestępców.

Zdaniem Ministerstwa zwiększenia skuteczności walki z oszustami oczekują przede wszystkim uczciwi przedsiębiorcy, którzy doświadczają nieuczciwej konkurencji ze strony podmiotów uczestniczących w procederze wyłudzeń podatkowych.

Ministerstwo przytacza list, w którym przedsiębiorstwa zrzeszone w Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego, wyrażają poparcie dla tej inicjatywy Ministerstwa Finansów na rzecz zmian w przepisach, których celem ma być ograniczenie szarej strefy w gospodarce, w tym w obrocie paliwami płynnymi.

Ministerstwo informuje ponadto, że skala nadużyć w podatku VAT rośnie praktycznie we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. W związku z tym państwa sukcesywnie wprowadzają środki umożliwiające zwalczanie tych nadużyć, w tym efektywnie zaczynają korzystać z takich rozwiązań jak np. instytucja odpowiedzialności solidarnej. Z tego ostatniego rozwiązania korzystają takie kraje jak Belgia, Bułgaria, Hiszpania, Wielka Brytania, Luksemburg, Portugalia, Rumunia czy Słowenia. Również bezpośredni sąsiedzi Polski, Czechy i Słowacja, zdecydowali się ostatnio na wprowadzenie możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności nabywcy za niezapłacone podatki sprzedawcy.

Przedsiębiorcy i eksperci krytykują

Bardzo krytycznie o proponowanych zmianach wypowiadają się przedsiębiorcy i Doradcy podatkowi.

Zdaniem ekspertów podatkowych Business Center Club:

Zasada solidarnej odpowiedzialności w zaproponowanym kształcie jest groźna dla przedsiębiorców i jest jedynie sposobem na zapewnienie państwu wpływów z podatku VAT, a nie eliminowanie patologii z obrotu gospodarczego.

Warto zwrócić uwagę, że nie dotyczy on jedynie firm z branży obracających ww towarami, a każdego  przedsiębiorcy, który nabywając paliwo na stacji benzynowej – będzie mógł być pociągniętym do odpowiedzialności, gdy dana stacja nie zapłaci podatku VAT.

Można obawiać się iż część firm po wejściu w życie przepisów wycofa się z rynku. Szacujemy, że proponowane zmiany przez MF mogą drastycznie zmniejszyć skupowy rynek złota  złomowego warty dziś ok. 1,5 mld złotych lub przenieść jego znaczącą cześć to tzw. „szarej strefy”.

Rozwiązaniem problemu nadużyć w obrocie przedmiotowymi asortymentami mogłoby być wprowadzenie tzw. odwróconego VAT-u (rozliczanie VAT przez nabywcę). Takie rozwiązanie wymaga jednak decyzji przyjętej jednogłośnie przez Radę UE, na podstawie złożonego przez Polskę za pośrednictwem Komisji Europejskiej, dobrze umotywowanego wniosku derogacyjnego.

Przedstawiciele Związku Przedsiębiorców i Pracodawców w liście do premiera Tuska stwierdzili m.in.:

Odpowiedzialność nabywcy ma powstawać wówczas jeżeli nabywca „wiedział lub miał uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że podatek nie zostanie wpłacony przez jego dostawcę”. Projekt przewiduje również domniemanie działania w złej wierze przez nabywcę jeżeli cena odbiega od ceny rynkowej.

Innymi słowy: Przedsiębiorca ma odpowiadać „solidarnie” jeśli ktoś od kogo coś kupił nie zapłacił podatku VAT na konto Urzędu Skarbowego.

Skąd mamy wiedzieć czy ktoś od kogo kupujemy zapłaci podatek czy nie? Jaki mamy na to wpływ? Skąd mamy wiedzieć, co to jest „cena rynkowa” wg Ministerstwa Finansów?

Zmiany mają wejść od 1 lipca 2013 roku.

W przypadku wejścia tej regulacji np. nabywając paliwo na stacji benzynowej – będziemy mogli być pociągnięci do odpowiedzialności, jeżeli dana stacja nie zapłaci podatku VAT!

Panie Premierze!

Sprawa wydaje nam się tak oczywista, regulacja tak niesprawiedliwa i nieuczciwa, że nie wymaga dalszego uzasadnienia. Apelujemy do Pana powstrzymanie groźnych dla Państwa i niemoralnych  zakusów Ministerstwa Finansów.