Jednolita gospodarczo transakcja a odwrotne obciążenie VAT

Dostawa sprzętu typu laptopy, smartfony

Od 1 lipca 2015 r. obowiązuje nowelizacja ustawy o VAT, która wprowadziła mechanizm odwrotnego obciążenia (z ang. reverse charge mechanism), zobowiązujący nabywców wyrobów elektronicznych do rozliczania podatku VAT.

Obecnie, w przypadku dostaw towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy o VAT, przepisy w zakresie odwrotnego obciążenia VAT stosuje się, jeżeli łączna wartość tych towarów w ramach jednolitej gospodarczo transakcji obejmującej te towary, bez kwoty podatku, przekracza kwotę 20 tys. zł netto.

Jak wskazano, odwrotne obciążenie obejmuje dostawy towarów z kategorii elektroniki, wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy o VAT - są to następujące kategorie towarów:

- towary wymienione w poz. 28a załącznika nr 11, czyli przenośne maszyny do automatycznego przetwarzania danych, o masie <= 10 kg, takie jak: laptopy i notebooki; komputery kieszonkowe (np. notesy komputerowe) i podobne - wyłącznie komputery przenośne, takie jak: tablety, notebooki, laptopy - PKWiU ex 26.20.11.0;

- towary wymienione w poz. 28b załącznika nr 11, czyli telefony dla sieci komórkowych lub dla innych sieci bezprzewodowych - wyłącznie telefony komórkowe, w tym smartfony - PKWiU ex 26.30.22.0;

- towary wymienione w poz. 28c załącznika nr 11, czyli konsole do gier wideo (w rodzaju stosowanych z odbiornikiem telewizyjnym lub samodzielnym ekranem) i pozostałe urządzenia do gier zręcznościowych lub hazardowych z elektronicznym wyświetlaczem - z wyłączeniem części i akcesoriów - PKWiU ex 26.40.60.0.

Jak liczyć limit odwrotnego obciążenia w przypadku telefonów sprzedawanych z rabatem

Zastosowanie mechanizmu odwróconego obciążenia wobec dostaw powyższych towarów ma miejsce w sytuacji, gdy:

- podatnik – dostawca nie korzysta z tzw. zwolnienia podmiotowego od podatku,

- podatnik – nabywca jest zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym,

- dostawa nie jest objęta zwolnieniem na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 lub art. 122 ustawy (zwolnienia dla towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej z VAT oraz dla dostaw złota inwestycyjnego).

Mechanizm odwróconego obciążenia nie ma zatem zastosowania do transakcji, których przedmiotem będzie dostawa towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT, których nabywcą będzie podatnik VAT zwolniony tzw. podmiotowo (tj. korzystający ze zwolnienia w związku z osiągnięciem w poprzednim roku sprzedaży w wysokości nieprzekraczającej 150 000 zł lub – w przypadku podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku – ww. kwoty proporcjonalnie do okresu prowadzonej działalności) lub wykonujący wyłącznie czynności zwolnione przedmiotowo.

Odwrotne obciążenie VAT - status kontrahenta można sprawdzić na smartfonie

Jednolita gospodarczo transakcja

W świetle ustawy o VAT jednolita gospodarczo transakcja oznacza transakcję obejmującą umowę, w ramach której występuje jedna lub więcej dostaw towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy o VAT, nawet jeżeli są one dokonane na podstawie odrębnych zamówień lub wystawianych jest więcej faktur dokumentujących poszczególne dostawy.

Za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się także transakcję obejmującą więcej niż jedną umowę, w przypadku gdy okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie tego rodzaju towarami.

Natomiast, jak wynika z wyjaśnień Ministerstwa Finansów, z uwagi na to, że jednolita gospodarczo transakcja obejmuje jedną lub więcej dostaw towarów, wartość takiej jednolitej transakcji wynika z wartości wszystkich dostaw, które się na nią składają. Wartość każdej z tych dostaw określana jest na zasadach ogólnych wynikających z art. 29a i następnych ustawy o VAT. W szczególności zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy o VAT podstawą opodatkowania jest, co do zasady, wszystko co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika. W przypadku dostaw rozliczanych przy zastosowaniu mechanizmu odwróconego obciążenia otrzymana przez sprzedawcę od nabywcy zapłata nie zawiera kwoty podatku od towarów i usług.

Jak dostosować ewidencję do zmian w odwrotnym obciążeniu od 1 lipca 2015 r.

W zakresie jednolitej gospodarczo transakcji wypowiedział się Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 28 stycznia 2016 r., nr ITPP3/4512-558/15-4/AT, który wskazał, że „za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się dostawy wiążące się z realizacją jednej umowy, również wówczas gdy w ramach tej umowy występuje kilka lub więcej zleceń lub wystawianych jest kilka lub więcej faktur dokumentujących poszczególne dostawy. Do oceny czy jednolita gospodarczo transakcja przekracza kwotę 20 tys. zł, istotne są warunki umowy, w szczególności dane dotyczące wielkości składanego zamówienia lub zawieranego kontraktu. Za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się również jedną lub więcej niż jedną umowę, jeżeli okoliczności towarzyszące transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana odbiegają od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie towarami, do których odnosi się limit transakcyjny."

Przy czym, w przypadku dokonywania oceny czy wystąpiła jednolita gospodarczo transakcja, co podkreślają organy podatkowe, istotne jest indywidualne i obiektywne badanie każdej sytuacji przy uwzględnianiu całokształtu występujących okoliczności. Ma to na celu przeciwdziałanie unikania stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia poprzez sztuczne dzielenie transakcji. Przykładowo, za odbiegającą od typowych dla obrotu przedmiotowymi towarami uznaje się sytuację, w której ma miejsce bardzo duża częstotliwość zakupu towarów np. codziennie, nawet pomimo dość niskiej wartości zakupionych towarów. Jednak, w przypadku gdy częstotliwość transakcji nie wskazuje na wymuszone rozdzielenie transakcji celem uniknięcia odwrotnego obciążenia, nie uznaje się jej za zawartą na warunkach wskazujących na element „nietypowości” tej transakcji.

Umowa ramowa jako jednolita gospodarczo transakcja

Zasady dotyczące jednolitej gospodarczo transakcji należy także stosować do umów o współpracę, tzw. umów ramowych. Za jednolitą gospodarczo transakcję, do której stosuje się odwrócone obciążenie VAT, należy uznać umowę o współpracę, w ramach której dochodzi do wielu dostaw (które mogą być realizowane na podstawie wielu zamówień), jeśli z zawartej umowy wynika, że kontrahenci planują w określonym czasie dokonanie dostaw towarów wskazanych poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy o VAT o łącznej wartości przekraczającej kwotę 20 tys. zł (wynika to bezpośrednio z zawartej umowy lub z całokształtu okoliczności jej zawarcia). Zatem, w takiej sytuacji, wszystkie dostawy (niezależnie od ich wartości jednostkowej) powinny być rozliczane na zasadzie odwróconego obciążenia.

Jeżeli zawarta umowa o współpracy nie zawiera deklaracji o wartości planowanych dostaw (jak również nie wynika to z całokształtu okoliczności jej zawarcia), dostawy dokonywane w ramach takiej umowy powinny być oceniane indywidualnie:

- gdy wartość dostarczanych towarów przekracza 20 tys. zł – rozliczenie dostawy następuje na zasadzie odwróconego obciążenia,

- gdy wartość dostarczanych towarów nie przekracza 20 tys. zł – rozliczenie dostawy następuje na zasadach ogólnych,

- gdy wartość dostarczanych każdorazowo towarów nie przekracza 20 tys. zł, ale okoliczności realizacji dostaw mają nietypowy charakter – rozliczenie każdej z dostaw następuje na zasadzie odwróconego obciążenia.

Dla dokonania oceny czy jednolita gospodarczo transakcja przekracza kwotę 20 tys. zł, istotne są warunki umowy, w szczególności dane dotyczące wielkości składanego zamówienia lub zawieranego kontraktu. W tym celu, jak podkreślił Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 15 października 2015 r., „konieczne jest indywidualne i obiektywne badanie każdej sytuacji przy uwzględnianiu całokształtu występujących okoliczności. [...] Zatem, za jednolitą gospodarczo transakcję należy rozumieć transakcję uwzględniającą wszystkie dostawy, jakie w ramach tej transakcji miały miejsce, jeżeli łącznie dostawy te przekraczają określony ustawowo limit transakcyjny.”

Czy warto być VAT-owcem?

W przypadku natomiast, gdy w zawartej umowie ramowej nie określono wartości planowanych dostaw, limitu kwot, ani czasu trwania umowy oraz ze względu na sposób nabywania towarów niepozwalający przewidzieć terminu następnego zakupu by chociażby w minimalny sposób przewidzieć przekroczenie limitu transakcyjnego wskazuje, że podatnik każdą transakcję zakupu towarów powinien oceniać odrębnie, przy uwzględnieniu wartości nabywanych towarów. W konsekwencji realizację każdego zamówienia o wartości przekraczającej 20 tys. zł netto, należy uznać za jednolitą gospodarczo transakcję, natomiast realizację zamówienia o wartości nieprzekraczającej 20 tys. zł nie można uznać za taką transakcję. Takie stanowisko znajduje potwierdzenie w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 8 października 2015 r., w której organ podatkowy stwierdził, że "składanie wielu zamówień do jednej umowy ramowej, zawartej na czas nieoznaczony i nie zawierającej kwot transakcji, daje podstawy do traktowania każdego zamówienia indywidualnie do celów rozliczania podatku VAT w ramach mechanizmu odwróconego obciążenia".

Jednolita gospodarczo transakcja w sytuacji udzielenia rabatu

Zgodnie z art. 17 ust. 1f ustawy o VAT obniżenie wartości dostaw dokonywanych w ramach jednolitej gospodarczo transakcji, w szczególności przez udzielenie po ich dokonaniu nabywcy opustu lub obniżki ceny, nie wpływa na określenie podatnika obowiązanego do rozliczenia kwoty podatku z tytułu dostawy towarów dokonywanej w ramach tej transakcji.

Na podstawie tego przepisu obniżenie wartości jednolitej gospodarczo transakcji poniżej limitu transakcyjnego 20 tys. zł na skutek zastosowania opustu lub obniżki ceny nie jest podstawą do zmiany podatnika zobowiązanego do rozliczenia podatku z tytułu tej transakcji. Tym samym po udzieleniu rabatu brak jest konieczności korygowania rozliczenia wcześniejszych dostaw w zakresie stosowanego mechanizmu odwrotnego obciążenia.

A zatem w sytuacji, gdy ustalona wartość transakcji przekracza kwotę 20 tys. zł, jednakże w okresie późniejszym sprzedawca udziela rabatu (oraz wystawia fakturę korygującą „na minus”), po uwzględnieniu którego wartość transakcji ostatecznie stanowić będzie wartość mniejszą od wspomnianej kwoty, nie powoduje to konieczności zmiany podmiotu obowiązanego do rozliczenia podatku VAT. Tym samym strona transakcji po otrzymaniu takiego rabatu nie ma obowiązku dokonywania korekt wystawionych faktur i deklaracji poprzez zmianę podmiotu zobowiązanego do rozliczania podatku VAT, zaś fakturę korygującą „in minus” należy rozliczyć jako jednolitą gospodarczą transakcję, w której obowiązek rozliczenia podatku VAT spoczywa na nabywcy.

Jednolita gospodarczo transakcja w sytuacji zaprzestania współpracy

W przypadku gdy w trakcie dokonywanych dostaw towarów mających w założeniu przekroczyć wartość 20 tys. zł netto, z pewnych przyczyn dojdzie do zaprzestania współpracy między kontrahentami czego skutkiem będzie zmniejszenie wartości dostaw, wówczas należy stwierdzić, że transakcja nie traci charakteru jednolitej gospodarczo transakcji a nabywca nie jest zwolniony z obowiązku opodatkowania zrealizowanych dostaw towarów dokonanych w ramach takiej transakcji.

Przemawia za tym konstrukcja przepisu art. 17 ust. 1f ustawy o VAT, w którym ustawodawca w pierwszej części położył nacisk na obniżenie wartości dostaw, lecz tylko takich, które dokonywane są w ramach jednolitej transakcji, a więc nie jakichkolwiek dostaw, a odwołujących się do jednolitej gospodarczo transakcji, tj. takich które z założenia stron miały przekraczać wartość 20 tys. zł.

Zatem należy uznać, że w sytuacji rozwiązania umowy kiedy wartość zrealizowanych dostaw nie przekroczył kwoty 20 tys. zł jednolitej gospodarczo transakcji, chociaż takie było założenie stron transakcji, jednolita gospodarczo transakcja nie traci takiego charakteru. Wobec tego nabywca pozostaje podmiotem zobowiązanym do rozliczenia dokonanych dostaw i nie ma obowiązku korekty rozliczonej transakcji.