Kursy walut w rachunkowości, podatkach i cłach

Płatności w walutach obcych

Zgodnie z art. 358 Kodeksu cywilnego jeżeli przedmiotem zobowiązania (np. z tytułu umowy) podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik (np. kupujący) może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna (np. umowa) zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. Wartość waluty obcej w PLN określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonywana.

Jak widać Kodeks cywilny pozwala na swobodne określenie tych kwestii w umowie. W szczególności umowa może określać cenę za towar lub usługę w walucie obcej ale jednocześnie przewidywać, że zapłata nastąpi w złotówkach wg kursu (np. średniego NBP) z określonego w umowie dnia.

Polecamy: INFORLEX Księgowość

Polecamy: INFORLEX Biznes

Jeżeli w umowie strony ustaliły wartość świadczenia (cenę) w walucie obcej, ale nie wskazały waluty, w jakiej zapłata powinna nastąpić, to dłużnik ma prawo wyboru, tj. będzie mógł zapłacić w złotych. Natomiast gdy w umowie strony ustaliły wartość świadczenia w konkretnej walucie obcej i dodatkowo zastrzeżono, że także zapłata powinna nastąpić w walucie obcej, to zobowiązany (dłużnik) będzie musiał zapłacić w tej walucie obcej.

Jeżeli przedsiębiorca chce zagwarantować w umowie, by zapłata nastąpiła w walucie obcej, to samo zapisanie w umowie ceny w walucie obcej nie jest wystarczające. Trzeba jeszcze zapisać postanowienie umowne, że także zapłata nastąpi w walucie obcej.

Jeśli natomiast w umowie określono cenę w walucie obcej, bez zastrzeżenia formy płatności regulowanie należności może nastąpić w złotych. Wówczas należy jednak dokonać przeliczenia na złote stosując odpowiedni kurs. Strony mogą w umowie wskazać, dowolny kurs jaki będzie obowiązywał przy dokonywaniu przeliczenia. Jeśli strony tego w umowie nie uregulują, zastosowanie znajdzie reguła ogólna. Stanowi on, że wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia.

Kodeks cywilny określa jedynie cywilnoprawne ramy prawne dla finansowych rozliczeń pomiędzy kontrahentami  Natomiast dla potrzeb podatkowych i rachunkowych kurs wymiany przyjmuje się według  odrębnych zasad.

Kursy walut stosowane w ciągu roku obrotowego do wyceny operacji gospodarczych wyrażonych w walutach obcych dla celów księgowych

Zasady wyceny w ciągu roku obrotowego operacji gospodarczych opiewających na waluty obce, w celu wprowadzenia ich do ksiąg, określają przepisy art. 30 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości. Zgodnie z tymi przepisami ujęcie w księgach rachunkowych operacji gospodarczych wyrażonych w walutach obcych następuje po ich przeliczeniu na złote za pomocą:

1. kursu waluty faktycznie zastosowanego do danej operacji (sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań), co zależy od jej charakteru i okoliczności (art. 30 ust. 2 pkt 1 w/w ustawy),
2. kursu średniego waluty ogłoszonego przez NBP z dnia poprzedzającego dzień zapłaty należności/zobowiązań – jeżeli charakter operacji wskazuje, iż nie byłoby uzasadnione przyjęcie do wyceny innego kursu a także w przypadku pozostałych operacji (art. 30 ust. 2 pkt 2 w/w ustawy).

Jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów oznacza to, że do przeliczenia omawianych operacji dla celów księgowych jednostka przyjmuje:

• albo faktycznie zastosowany kurs waluty, np. bieżący kurs stosowany przez bank obsługujący jednostkę (ewentualnie indywidualnie wynegocjowany), kurs wyznaczony przez kantor bądź inny wynikający z warunków umowy (np. forward lub opcji walutowych) jeżeli taki kurs jest właściwy dla przeprowadzanej operacji,
• albo kurs średni NBP, w szczególności gdy operacje zapłaty należności/zobowiązań regulowane są za pośrednictwem bankowego rachunku walutowego jednostki.

Waluty obce, trafiające na walutowy rachunek bankowy a pochodzące np. z zapłaty należności w walucie obcej czy zaciągnięcia kredytu walutowego nie są bowiem odsprzedawane bankowi prowadzącemu ten rachunek, lecz służą potrzebom jednostki a środki wypłacane z tego rachunku, przeznaczone do regulacji zobowiązań w walucie obcej nie są zakupywane w banku.

Tym samym wyceny tych środków nie należy (zdaniem MF) wiązać z kursem kupna/sprzedaży banku prowadzącego rachunek walutowy jednostki. Bank na ogół nie informuje jednostki o kursie stosowanym w momencie wpływu/rozchodu środków na i z jej walutowego rachunku bankowego. Na wyciągu bankowym również nie zamieszcza informacji o równowartości w złotych kwoty, która wpłynęła w walucie obcej na ten rachunek bądź została z niego wypłacona. Wycena taka uwzględnia zatem stan faktyczny i pozwala na przyjęcie jednolitych i bezpiecznych zasad, a w następstwie tego prawidłowe ustalanie różnic kursowych.

Kursy walut stosowane przy rozliczeniu kosztów uzyskania przychodu.

Zgodnie z art. 15a ust 4 ustawy o CIT (odpowiednio art. 24c ust. 4 ustawy o PIT) przy obliczaniu różnic kursowych, uwzględnia się kursy faktycznie zastosowane w przypadku sprzedaży lub kupna walut obcych oraz otrzymania należności lub zapłaty zobowiązań. Kurs faktycznie zastosowany będzie kursem faktycznej wymiany pieniężnej po jakim dokonuje się wyceny w danym dniu transakcji walutowej (przeliczenia waluty obcej).

W przypadku zaś kiedy podatnik nie dokonuje transakcji sprzedaży lub kupna walut obcych i nie dochodzi do przewalutowania otrzymanej należności lub płaconego zobowiązania, wówczas stosuje się kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień. Jeśli zatem nie dojdzie do rzeczywistej wymiany pieniądza wówczas zastosowanie będzie miał kurs średni ogłaszany przez NBP.

Średni kurs NBP stosuje się, również w przypadku gdy nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu. Tabela ww. kursów do pobrania na stronie NBP.

Jak widać zarówno ustawy o podatkach dochodowych jak i ustawa o rachunkowości posługują się analogicznymi sformułowaniami: „kurs faktycznie zastosowany" oraz „średni kurs NBP”.