REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Problem masowych powództw o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone - część I

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Dominik Cheda
aplikant radcowski
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Z pewnością wielu przedsiębiorców prowadzących handel w Internecie słyszało lub wręcz spotkało się osobiście ze zjawiskiem powództw wytaczanych przez osoby fizyczne lub organizacje reprezentujące interesy konsumentów o uznanie postanowień wzorców umownych za niedozwolone. Sposób działania tych podmiotów jest zazwyczaj bardzo podobny – w pierwszej kolejności wyszukują w regulaminach sklepów internetowych postanowienia identyczne lub podobne z postanowieniami wpisanymi do rejestru klauzul abuzywnych prowadzonego przez Prezesa UOKiK.

Następnie, kilka - kilkanaście często powiązanych ze sobą osób składa przeciwko takiemu przedsiębiorcy pozew o uznanie tego samego wzorca umownego za niedozwolony informując go jednocześnie o tym, że po zawarciu „ugody” i zapłaceniu kwoty odpowiadającej zazwyczaj kosztom postępowania pozwy takie zostaną cofnięte. W skrajnych sytuacjach przedsiębiorcy muszą się zmagać czasami z kilkudziesięcioma postępowaniami o uznanie za niedozwolone tej samej klauzuli. Można sobie więc zadać pytanie skąd się wziął ww. proceder i czy przedsiębiorcy mają jakąkolwiek możliwość obrony przez zalewem identycznych pozwów?

REKLAMA

REKLAMA

Autopromocja

Polecamy: Samochód po zmianach od 1 kwietnia 2014 - multipakiet


Rejestr klauzul niedozwolonych:


W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, iż regulaminy np. sprzedaży w sklepach internetowych stanowią tzw. wzorzec umowny tzn. określają treść umowy narzucając  drugiej stronie (zazwyczaj konsumentowi) jej warunki. Kupując przez Internet nie mamy przecież wpływu na szczegółowe warunki umowy - jeżeli chcemy zakupić daną rzecz możemy jedynie zaakceptować przedstawione warunki regulaminu. Biorąc pod uwagę masowość wzorców umownych oraz fakt, że kupujący nie mają wpływu na ich brzmienie ustawodawca wprowadził więc instrumenty chroniące konsumentów przed postanowieniami wzorców naruszającymi ich interesy. Zgodnie z art. 3851 Kodeksu cywilnego, (dalej: „KC”), Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). W takim wypadku konsument nie jest związany takim postanowieniem jednakże w pozostałym zakresie umowa wiąże strony. W dalszych przepisach Kodeksu cywilnego wprowadzone zostały pewne przykłady postanowień wzorców, które w razie wątpliwości uważane są za niedozwolone (np. wyłączenie odpowiedzialności względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy).

Klauzule zakazane w umowach o pracę

REKLAMA

To czy postanowienie wzorca umownego jest niedozwolone a tym samym bezskuteczne w stosunku do konsumenta będzie przedmiotem ustaleń w konkretnej sprawie w razie ew. sporu sądowego. Prócz tej tzw. incydentalnej kontroli ustawodawca wprowadził również pewien mechanizm prewencyjny mający na celu zapobieganie wprowadzaniu takich postanowień do wzorców umownych. Mechanizm ten polega na tzw. abstrakcyjnej kontroli wzorców umownych (czyli w oderwaniu od konkretnego przypadku). Otóż Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów prowadzi na podstawie art. 47945 Kodeksu postępowania cywilnego, (dalej: „KPC”), rejestr postanowień umownych uznanych za niedozwolone.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Przesłanką wpisania postanowienia do rejestru jest uzyskanie prawomocnego wyroku sądu o uznaniu postanowienia wzorca umownego za niedozwolone. Zgodnie z art. 47936 KPC sprawy z powództwa o uznanie wzorca umownego za niedozwolony rozpoznawane są przez Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W razie uznania powództwa sąd ten w sentencji wyroku przytacza treść niedozwolonego postanowienia i zakazuje jego wykorzystywania. Następnie wyrok jest publikowany w Monitorze Sądowym i Gospodarczym a sąd przesyła jego odpis Prezesowi UOKiK celem wpisania postanowienia do rejestru.

Kontrole legalności zatrudnienia przeprowadzane przez PIP

Zapisz się na nasz newsletter

Istotny jest fakt, iż zgodnie z art. 47938 § 1 KPC Powództwo w sprawach rozpoznawanych według przepisów niniejszego rozdziału może wytoczyć każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem. Powództwo może wytoczyć także organizacja pozarządowa, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym, w zasadzie każdy potencjalny konsument może wytoczyć tego typu powództwo przeciwko jakiemuś przedsiębiorcy, gdyż w przypadku ogromnej większości sklepów internetowych nie ma żadnych ograniczeń co do osób mogących nabywać za ich pośrednictwem towary.


Rozszerzona skuteczność wyroku:


Dla omawianego problemu kluczowe znaczenie ma natomiast art. 47943 KPC, zgodnie z którym Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art. 47945 § 2. Przepis ten wprowadza tzw. rozszerzoną prawomocność materialną. Zasadą jest bowiem, że wyrok prawomocny wiąże tylko te strony, między którymi zapadło dane orzeczenie i tylko między tymi stronami kolejny proces o to samo będzie niedopuszczalny (tzw. powaga rzeczy osądzonej). Tymczasem, omawiany przepis wprowadza wyjątek - od momentu wpisania niedozwolonego postanowienia do rejestru, prawomocny wyrok uznający takie postanowienie za niedozwolone ma skutek nie tylko między stronami procesu ale również w stosunku do osób trzecich. Regulacja ta nie została jednak zredagowana jednoznacznie w związku z czym w doktrynie i orzecznictwie pojawiły się dwa poglądy na rozumienie owej rozszerzonej skuteczności.

 

Pierwszy z nich reprezentuje m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2013 roku o sygn. IV CSK 142/13, w którym możemy przeczytać iż: Rozszerzona prawomocność wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (art. 47943 w zw. z art. 365 KPC) nie wyłącza możliwości wytoczenia powództwa przez tego samego lub innego powoda przeciwko innemu przedsiębiorcy, niebiorącemu udziału w postępowaniu, w którym zapadł wyrok, stosującemu takie same lub podobne postanowienia wzorca jak wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 47945 § 2 KPC. Pogląd ten podzielany przez część doktryny, orzecznictwa SOKiK i zdecydowaną większość pozostałego orzecznictwa SN zakłada swego rodzaju jednostronną rozszerzoną skuteczność. Owa jednostronność oznacza, że nie można wytoczyć powództwa o uznanie za niedozwoloną takiej samej lub podobnej klauzuli przeciwko temu samemu przedsiębiorcy, jednakże, jeżeli taką klauzulę zastosuje w swoim wzorcu umownym inny przedsiębiorca takie powództwo będzie dopuszczalne. Na poparcie tego stanowiska obok argumentów związanych z rozróżnieniem powagi rzeczy osądzonej i mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia przytacza się również inne racje. Jedną z nich jest fakt, że określone postanowienie wzorca powinno być rozpatrywane w kontekście całego wzorca. Może się więc zdarzyć, że w danym przypadku pomimo tego, że przedsiębiorca wprowadził do swojego regulaminu zapis podobny do wpisanego do rejestru to ze względu na pozostałe zapisy tego regulaminu postanowienie takie nie będzie niedozwolone. Podmiot stosujący taki zapis nie powinien być więc z góry pozbawiony możliwości obrony swoich praw gdyż jego sytuacja nie jest identyczna z tą, w której zapadł wyrok będący podstawą wpisu postanowienia do rejestru.

Kiedy sprzedaż dokonywana przez internet podlega VAT

Drugi pogląd nt. rozumienia art. 47943 KPC możemy odnaleźć m.in. w wyroku SN o sygn. III CZP 95/03 czy też w nowszym orzecznictwie Sądu Apelacyjnego w Warszawie  jak np. wyrok o sygn. VI ACa 934/12, gdzie skład orzekający wypowiedział się w następujący sposób: Powaga rzeczy osądzonej wynikająca z rozszerzonej mocy wiążącej, o jakiej mowa w art. 47943 KPC obejmuje również po stronie pozwanej innych przedsiębiorców, którzy posługują się wzorcem umowy zawierającym postanowienie wpisane do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Wyrok wydany w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone eliminuje niedozwolone postanowienia nie tylko z konkretnego wzorca, ale w ogóle z obrotu. Wyrok sądu ochrony konkurencji i konsumentów uznając konkretne postanowienia wzorca umowy za abuzywne, wyłącza je z wszelkich wzorców umów, niezależnie od przedsiębiorcy posługującego się tym wzorcem. Z drugiej strony ponowne wytoczenie powództwa w tym przedmiocie, także przez osobę nie biorącą udziału w sprawie, w której wydano wyrok powoduje, że pozew obejmujący takie powództwo podlega odrzuceniu (art. 199 § 1 pkt 2 KPC). Takie rozumienie rozszerzonej skuteczności oznacza, że wyrok jest skuteczny na rzecz wszystkich i przeciwko wszystkim. Przyjęcie tego stanowiska, (na poparcie którego argumentuje się m.in. iż nie jest celowe prowadzenie dziesiątek postępowań, które skończą się tak samo), ma określone skutki. Po pierwsze postanowienie takie będzie nieważne bądź bezskuteczne, (w zależności od przyjętego poglądu), w umowie z konsumentem bez konieczności prowadzenie odrębnego postępowania. Po drugie, jeżeli dany przedsiębiorca będzie wykorzystywał postanowienie wzorca wywołujące skutki tożsame z postanowieniem stosowanym przez inny podmiot ale już wpisanym do rejestru klauzul to będzie ponosił z tego powodu określone konsekwencje (m.in. takie działanie może zostać uznane za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów na podstawie art. 24 Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów). Po trzecie natomiast, przeciwko przedsiębiorcy stosującemu takie postanowienie nie będzie można wytoczyć powództwa o uznanie go za niedozwolone gdyż sąd w takim wypadku powinien odrzucić pozew na podstawie art. 199 § 1 pkt 2) KPC. Będzie tak ponieważ sprawa została już prawomocnie rozstrzygnięta mimo tego, że postanowienie zostało uprzednio wpisane do rejestru na podstawie wyroku, który zapadł pomiędzy zupełnie innymi stronami.  

W drugiej części artykułu postaram się przybliżyć jakie skutki w praktyce wywołują obydwa ww. poglądy i w jaki sposób przedsiębiorcy mogą próbować bronić się przed dziesiątkami pozwów o uznanie postanowień wzorców umowy za niedozwolone.

Zapraszamy do dyskusji na forum

Dominik Cheda, aplikant radcowski w Kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER - adwokaci i radcowie prawni sp.p.

 

 

 

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Kancelaria Gach, Hulist, Mizińska, Wawer

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Ministerstwo Finansów i KAS: budujemy Tax Morale. Czy moralność podatkowa zastąpi mechanizmy kontroli podatkowej?

W dniu 28 października 2025 r. w Ministerstwie Finansów odbyła się konferencja na temat moralności podatkowej w społeczeństwie i gospodarce. Uczestnikami spotkania byli m.in. wiceminister finansów Szef KAS Marcin Łoboda, przedstawiciele szwedzkiej administracji podatkowej, Krajowej Administracji Skarbowej, środowiska naukowego i biznesu. Spotkanie było okazją do dyskusji na temat budowania moralności podatkowej i jej wpływu na skuteczność poboru podatków.

Jak dobrze żyć (efektywnie współpracować) z księgowym? Przychody, koszty, bartery, dokumenty. Praktyczne rady dla twórców internetowych i influencerów

Jesteś influencerem, twórcą internetowym, a może dopiero zaczynasz swoją przygodę z działalnością online? Niezależnie od etapu, na którym jesteś – prędzej czy później przyjdzie moment, w którym będziesz musiał zmierzyć się z rozliczeniami podatkowymi. Współpraca z księgowym to w takim przypadku nie tylko konieczność, ale przede wszystkim ogromne ułatwienie i wsparcie w prowadzeniu legalnej, uporządkowanej działalności twórczej.

Zwolnienia z kasy fiskalnej – aktualne przepisy i wyjątki 2025

Kasy fiskalne od lat stanowią nieodłączny element prowadzenia działalności gospodarczej. Z jednej strony są narzędziem do rejestrowania sprzedaży, z drugiej wspomagają rozliczenia podatkowe, zapewniając transparentność transakcji pomiędzy sprzedawcą i nabywcą.

Cypr staje się rajem dla polskich emigrantów. Skarbówka potwierdza korzystne zasady ryczałtu od przychodów zagranicznych

Przełom w interpretacji Krajowej Informacji Skarbowej! Fiskus potwierdził, że osoby przenoszące rezydencję podatkową do Polski mogą objąć ryczałtem wszystkie swoje przychody zagraniczne – od dywidend i kryptowalut po nieruchomości. Dla zamożnych reemigrantów to szansa na ogromne oszczędności i najkorzystniejsze warunki podatkowe w historii.

REKLAMA

KSeF pomoże uszczelnić budżet. MF liczy na 18,7 mld zł wpływów w 2026 roku

Dzięki zmianom w podatkach i uszczelnieniu systemu za pomocą KSeF, Polska może w 2026 roku zyskać nawet 18,7 mld zł. Wśród planowanych działań są m.in. podwyżki CIT dla banków, wyższe stawki VAT i akcyzy oraz ograniczenie liczby osób nielegalnie zatrudnionych w budownictwie.

Samochód osobowy w firmie - zmiany w limitach od 1 stycznia 2026 r. Jak rozliczać auta kupione do końca 2025 roku?

Zmiany w prawie podatkowym potrafią zaskakiwać. Szczególnie wtedy, gdy istotne przepisy wprowadzane są niejako „tylnymi drzwiami”. Tym razem mamy do czynienia z modyfikacją, która znacząco wpłynie na sposób rozliczania kosztów związanych z nabyciem samochodów osobowych.

Rezerwa finansowa w firmie to nie luksus - to konieczność. Jak wyliczyć i budować rezerwę na nagłe sytuacje

Wielu właścicieli firm mówi: „Nie mam z czego odkładać, wszystko idzie na bieżące wydatki.” Inni: „Jak będą wolne środki, to coś odłożę.” Problem w tym, że te wolne środki rzadko kiedy się pojawiają. Albo jeśli już są – szybko znikają. A potem przychodzi miesiąc bez wpłat od klientów, niespodziewany wydatek albo gorszy sezon. I nagle z dnia na dzień zaczyna brakować nie tylko pieniędzy, ale też spokoju, decyzyjności, kontroli. To nie pech. To brak bufora.

100 dni do KSeF – co się zmieni już od lutego 2026 roku?

Już od 1 lutego 2026 r. duże firmy będą wystawiać wyłącznie e‑faktury w KSeF, a wszyscy podatnicy będą je odbierać elektronicznie. Od kwietnia obowiązek rozszerzy się na pozostałych przedsiębiorców, wprowadzając jednolity, ustandaryzowany obieg faktur i koniec papierowych dokumentów.

REKLAMA

Skarbówka potwierdza: darowizny od rodzeństwa zwolnione z podatku nawet przy wspólności majątkowej

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził, że darowizny pieniężne od rodzeństwa są zwolnione z podatku, nawet jeśli darczyńcy mają wspólność majątkową. Kluczowe jest jedynie terminowe zgłoszenie darowizny i udokumentowanie przelewu. To dobra wiadomość dla wszystkich, którzy otrzymują wsparcie finansowe od bliskich.

Nowa opłata cukrowa uderzy w małe firmy? Minister ostrzega przed katastrofą dla MŚP

Minister Agnieszka Majewska, Rzecznik MŚP, ostrzega przed skutkami nowelizacji „podatku cukrowego”. Zwraca uwagę, że projekt zmian w ustawie o zdrowiu publicznym przygotowany przez Ministerstwo Finansów może nadmiernie obciążyć najmniejsze firmy. Nowe przepisy dotyczące opłaty cukrowej mają – wbrew intencjom resortu – rozszerzyć obowiązki sprawozdawcze i podatkowe także na mikro i małych przedsiębiorców.

REKLAMA