Reprezentacja spółki z o.o. przez prokurenta

Zasady reprezentacji spółki z o.o.

Zasady reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością określone zostały w art. 205 Kodeksu spółek handlowych (dalej: „KSH”). Zgodnie z tym przepisem: „§ 1. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.§ 2. Oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta.§ 3. Przepisy § 1 i § 2 nie wyłączają ustanowienia prokury jednoosobowej lub łącznej i nie ograniczają praw prokurentów wynikających z przepisów o prokurze.”

Kodeks wprowadza zatem dużą elastyczność w określeniu zasad reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wyrazem tej elastyczności jest orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszczające znaczną dowolność w ukształtowaniu tych zasad m.in. zezwalając na wprowadzenie reprezentacji samodzielnej dla spraw mniejszej wagi oraz łącznej jeżeli np. wartość zobowiązania jakie ma zaciągnąć spółka przekracza określoną kwotę.

Obowiązki informacyjne przy połączeniu spółek

Reprezentacja przez prokurenta

Równie doniosłym zagadnieniem co reprezentacja spółki z o.o. przez zarząd jest jej reprezentacja przez prokurenta. Przepisy o prokurze zawarte są w Ustawie Kodeks cywilny, (dalej: „KC”), począwszy od art. 109¹ KC, zgodnie z którym: „§ 1. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. § 2. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.” Prokura jest zatem specyficznym rodzajem pełnomocnictwa, które może zostać udzielone jedynie przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Zgodnie z KC prokura ma bardzo szeroki zakres - obejmuje w zasadzie wszystkie czynności sądowe i pozasądowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą poza specyficzną grupą czynności wymienionych w art. 109³ KC (m.in. zbycie i obciążenie nieruchomości), do których dokonania potrzeba pełnomocnictwa szczególnego. Udzielenie prokury, tak jak i każdego pełnomocnictwa, jest czynnością prawną w związku z czym dokonuje jej zarząd spółki zgodnie z jej zasadami reprezentacji. Co bardzo istotne, KC rozróżnia prokurę samoistną gdzie prokurent jest uprawniony do samodzielnego dokonywania czynności oraz prokurę łączną udzielaną kilku osobom, które muszą działać wspólnie aby reprezentować mocodawcę.

Z punktu widzenia praktyki bardzo istotny jest przepis art. 109¹  § 3 KC, który nie dopuszcza ograniczenia zakresu umocowania prokurenta ze skutkiem wobec osób trzecich. Regulacja ta oznacza, że jeżeli np. prokurent zawrze umowę, której zgodnie z treścią prokury zawrzeć nie mógł (ponieważ np. konieczna była zgoda zarządu) to umowa taka będzie ważna i spółka nie będzie mogła się powołać na jej wadliwą reprezentacje. Powyższy przepis nie wyklucza natomiast ograniczenia zakresu reprezentacji przez prokurenta w ramach stosunku wewnętrznego łączącego spółkę jako mocodawcę i prokurenta. Zazwyczaj podstawą udzielenia prokury, będzie bowiem jakiś stosunek cywilnoprawny (np. umowa zlecenia) lub też stosunek pracy, na podstawie których prokurent będzie zobowiązany do dokonywania określonych czynności. Zarówno doktryna jak i orzecznictwo podkreślają, że właśnie w tym stosunku wewnętrznym między mocodawcą a prokurentem możliwe jest wprowadzenie określonych ograniczeń dla prokurenta, a ich naruszenie skutkować będzie odpowiedzialnością prokurenta względem spółki. Jak już zaznaczyłem naruszenie stosunku wewnętrznego nie będzie miało jednak wpływu na ważność czynności prawnej, przy której spółkę reprezentował prokurent a będzie rodziło konsekwencje jedynie w relacji spółka - prokurent.

Zasady udzielania akcjonariuszom informacji o spółce

Zapraszamy do dyskusji na forum

Jak ograniczyć umocowanie prokurenta?

Osobną sprawą jest natomiast możliwość ograniczenia reprezentacji przez prokurenta za pomocą odpowiedniego skonstruowania sposobu reprezentacji spółki dzięki czemu takie ograniczenie będzie skuteczne względem jej kontrahentów. Zazwyczaj bowiem przy określeniu sposobu reprezentacji spotykamy się z kodeksowym sformułowaniem, że „spółkę reprezentuje dwóch członków zarządu działających łącznie lub członek zarządu działający łącznie z prokurentem.” Takie określenie sposobu reprezentacji ogranicza jedynie członka zarządu - to on będzie musiał działać łącznie z prokurentem natomiast prokurent, o ile prokura będzie miała charakter samoistny, będzie mógł reprezentować spółkę samodzielnie. W takim wypadku prokurent w istocie będzie miał szersze uprawnienie do reprezentacji spółki niż członek zarządu co nie zawsze musi odpowiadać wspólnikom spółki.

Praktyczny problem możliwości ograniczenia reprezentacji spółki przez prokurenta w sposób skuteczny względem osób trzecich był przedmiotem wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 roku o sygn. III CZP 6/01. W powołanym wyroku skład orzekający dopuścił udzielenie prokury tylko jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać jedynie łącznie z członkiem zarządu ze skutkiem wobec osób trzecich. SN uznał, że w tym wypadku nie mamy do czynienia z prokurą łączną jednakże do takiego prokurenta należy odpowiednio stosować przepisy o prokurze łącznej - prokura zostaje bowiem udzielona jednej tylko osobie zatem możemy mówić jedynie o ich odpowiednim stosowaniu. Jednocześnie takie określenie reprezentacji spółki przez prokurenta nie narusza zakazu ograniczenia prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, gdyż nie jest ograniczeniem prokury tylko określeniem sposobu reprezentacji spółki, który co do zasady może przybierać różne postaci.

Jak zarejestrować spółkę z o.o.

Wnioski

Podsumowując, ograniczenie możliwości reprezentowania spółki przez prokurenta może być ciekawym rozwiązaniem w przypadku spółek np. z dwuosobowym zarządem jeżeli wspólnicy chcą mieć pewność, że do każdej czynności konieczne będzie współdziałanie dwóch reprezentantów spółki. Z jednej strony konieczność dwuosobowej reprezentacji wzmacnia wtedy bezpieczeństwo spółki, z drugiej strony natomiast takie sformułowanie sposobu reprezentacji zabezpiecza spółkę przez paraliżem np. gdy jeden z członków zarządu nie może pełnić swojej funkcji ze względu na chorobę.

Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki kapitałowej

Wykorzystanie spółek komandytowych w działalności holdingowej

Dominik Cheda, aplikant radcowski