Ulga rehabilitacyjna 2022 na samochód – kto i ile może odliczyć w 2023 roku, dokumentowanie wydatków, warunki odliczenia

Ulga na samochód - dla kogo. Na czym polega ulga rehabilitacyjna?

Odliczenie wydatków na używanie samochód osobowy (a także wydatków na przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności) ponoszonych przez niepełnosprawnych lub osoby utrzymujące niepełnosprawnych członków rodziny jest częścią tzw. ulgi rehabilitacyjnej. 

Ulga rehabilitacyjna to prawo do odliczenia:
- w podatku dochodowym od osób fizycznych (od dochodu przed opodatkowaniem) i 
- w ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych (od przychodu przed opodatkowaniem), 
wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych - poniesionych przez niepełnosprawnych podatników lub podatników, którzy utrzymują osoby niepełnosprawne.

Zasady korzystania tej ulgi zostały określone w przepisach art. 26 ust. 1 pkt 6, ust. 7a-7g ustawy o PIT oraz art. 11 ust. 1 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. 

Kompleksowe omówienie aktualnych zasad ulgi rehabilitacyjnej znajduje się w artykule: Ulga podatkowa dla niepełnosprawnych - ulga rehabilitacyjna - co można odliczyć w 2023 roku, w którym w szczególności można znaleźć informacje kto jest w świetle przepisów podatkowych osobą niepełnosprawną i jaki jest limit dochodów osoby niepełnosprawnej, pozostającej na utrzymaniu innej osoby. 

Tu omówimy dokładniej zasady odliczenia wydatków na używanie samochodu osobowego w ramach ulgi rehabilitacyjnej.

Odliczenie wydatków na samochód – limitowane i nie limitowane

W ramach tzw. ulgi rehabilitacyjnej można odliczyć (od dochodu – w przypadku podatników PIT lub od przychodu – w przypadku osób opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym) m.in. wydatki poniesione na:

1) używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 16. roku życia – w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł (art. 26 ust. 7a pkt 14 ustawy o PIT);

2) przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności (art. 26 ust. 7a pkt 2 ustawy o PIT).

Jak widać pierwsze odliczenie „samochodowe” jest limitowane – z tego tytułu można odliczyć nie więcej niż 2280 zł za cały rok. Natomiast drugie odliczenie nie ma limitu kwotowego. 

Wydatki na używanie samochodu osobowego – limit odliczenia: 2280 zł rocznie

W tym przypadku, aby skorzystać z odliczenia trzeba:
- być osobą niepełnosprawną lub 
- mieć na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 16 roku życia, 
- być właścicielem lub współwłaścicielem samochodu osobowego, 
- ponieść (tj. samodzielnie sfinansować) wydatki „na używanie samochodu osobowego” w poprzednim (rozliczanym) roku podatkowym,
- być podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych płacącego podatek wg skali podatkowej albo 
- być podatnikiem płacącym ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Warto wskazać, że nie można odliczać wydatków:
- na używanie innego pojazdu niż samochód osobowy;
- na używanie samochodu osobowego, który nie jest własnością lub współwłasnością podatnika (czyli np. na samochód wynajęty, wyleasingowany, czy użyczony).

Przy czym trzeba też zaznaczyć, że przepisy podatkowe nie zawierają warunków, że osoba niepełnosprawna czy osoba posiadająca na utrzymaniu osobę niepełnosprawną musi legitymować się ważnym prawem jazdy i użytkować samochód jako kierowca. 

Przepisy nie wymagają też aby warunek własności (współwłasności) samochodu osobowego podobnie jak warunek niepełnosprawności, czy utrzymywania osoby niepełnosprawnej był spełniony przez cały rok.

Natomiast – jak wskazuje Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 26 stycznia 2023 r. (sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.915.2022.2.AKU) – (…) odliczeniu od dochodu podlegają co do zasady wydatki poniesione od daty uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności, chyba że w orzeczeniu tym wskazano, że niepełnosprawność datowana jest wcześniej niż data wydania orzeczenia. W takiej sytuacji podatnik może odliczyć wydatki poniesione po dniu wskazanym w orzeczeniu jako data ustalenia niepełnosprawności.

Ponadto przepisy podatkowe nie pozbawiają niepełnosprawnego prawa do ulgi rehabilitacyjnej, w sytuacji gdy ,w dowodzie rejestracyjnym samochodu jest wymieniony tylko współmałżonek osoby niepełnosprawnej, z którą w chwili nabycia pozostawała we wspólności majątkowej małżeńskiej i samochód stanowił wspólny składnik majątku małżonków. Tak stwierdził Dyrektor KIS w ww. interpretacji z 26 stycznia 2023 r.

Co to jest samochód osobowy?

Definicję samochodu osobowego znajdziemy w art. 5a pkt 19a ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem samochodem osobowym jest pojazd samochodowy w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, z wyjątkiem:

a) pojazdu samochodowego mającego jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą:
– klasyfikowanego na podstawie przepisów o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van lub
– z otwartą częścią przeznaczoną do przewozu ładunków,

b) pojazdu samochodowego, który posiada kabinę kierowcy z jednym rzędem siedzeń i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu,

c) pojazdu specjalnego, jeżeli z dokumentów wydanych zgodnie z przepisami o ruchu drogowym wynika, że dany pojazd jest pojazdem specjalnym, i jeżeli spełnione są również warunki zawarte w odrębnych przepisach, określone dla następujących przeznaczeń:

- agregat elektryczny/spawalniczy,
- do prac wiertniczych,
- koparka, koparkospycharka,
- ładowarka,
- podnośnik do prac konserwacyjno-montażowych,
- żuraw samochodowy,

d) pojazdu samochodowego określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 86a ust. 16 ustawy o podatku od towarów i usług.

Jakie wydatki na używanie samochodu osobowego są objęte odliczeniem? 

Przepis tego nie precyzuje a więc można te wydatki traktować szeroko. Chodzi tu na pewno o wydatki na paliwo, oleje silnikowe, filtry, płyny do spryskiwaczy, klocki hamulcowe, tarcze hamulcowe, opony i inne materiały eksploatacyjne opłaty parkingowe a także koszty przeglądów technicznych, napraw, czy obowiązkowego ubezpieczenia OC.

W interpretacjach podatkowych Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdza takie szerokie rozumienie pojęcia „wydatków związanych z używaniem samochodu osobowego”:
„(…) pod pojęciem wydatków związanych z używaniem samochodu osobowego należy rozumieć nie tylko koszty samego przejazdu, ale również koszty utrzymania samochodu, takie jak koszty przeglądów technicznych, napraw, zakupu części czy obowiązkowego ubezpieczenia OC.” (z interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 26 stycznia 2023 r. – sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.915.2022.2.AKU).

Potwierdza to też Ministerstwo Finansów, np. w odpowiedzi na pytanie podatnika:

Czy w ramach limitu na używanie samochodu osobowego mogą być uwzględnione również wydatki eksploatacyjne takie jak np. wymiana części eksploatacyjnych czy też remont samochodu?
Odpowiedź Ministerstwa Finansów: Tak. Wydatki związane z używaniem samochodu osobowego to wydatki na paliwo oraz inne wydatki związane z utrzymaniem tego samochodu w stanie umożliwiającym korzystanie z niego, np. wydatki na jego remont, wymianę opon czy ubezpieczenie.

Limit wydatków w ramach ulgi na samochód osobowy

Organy podatkowe wskazują, że ww. limit dotyczy wyłącznie wydatków poniesionych na używanie samochodu osobowego. Podatnik może odliczyć (nie więcej niż 2280 zł rocznie) tylko te wydatki, które faktycznie poniósł, a więc nie może odliczyć kwoty 2280 zł, jeżeli poniósł wydatki w kwocie niższej od limitu. 

Co istotne - każda osoba niepełnosprawna (osoba posiadająca na utrzymaniu osobę niepełnosprawną) dysponuje „własnym limitem” – np. niepełnosprawni małżonkowie, współwłaściciele samochodu osobowego.

Ministerstwo Finansów wyjaśnia to na przykładach:

Jeśli rodzice wychowują niepełnosprawne dziecko, to czy obojgu rodzicom przysługuje prawo do odliczenia ulgi rehabilitacyjnej?
Odpowiedź Ministerstwa Finansów: W przypadku, gdy oboje rodzice łożą na utrzymanie niepełnosprawnego dziecka (bez względu na to, czy pozostają w związku małżeńskim czy też nie), każdemu z nich przysługuje prawo do ulgi rehabilitacyjnej w wysokości faktycznie poniesionego przez siebie wydatku. W przypadku wydatków ograniczonych limitem kwotowym każdemu z rodziców przysługuje odrębny (własny) limit.

Jestem osobą niepełnosprawną i posiadam na utrzymaniu inną osobę niepełnosprawną. Czy mogę odliczyć wydatki związane z używaniem samochodu osobowego w podwójnej wysokości?
Odpowiedź Ministerstwa Finansów: Nie. Przysługuje Ci jeden limit z tytułu odliczenia wydatków związanych z używaniem samochodu osobowego - również wtedy, gdy masz na utrzymaniu inną osobę niepełnosprawną i sam jesteś niepełnosprawny. Osoba niepełnosprawna, która posiada na utrzymaniu jedną, dwie lub więcej osób niepełnosprawnych, może odliczyć wydatki do wysokości 2280 zł łącznie.

Te same informacje przekazuje Krajowa Informacja Skarbowa w ciągle aktualnej - w zakresie odliczania wydatków „samochodowych” - broszurze informacyjnej dot. ulgi rehabilitacyjnej:
(…) osoba niepełnosprawna posiadająca na utrzymaniu inną osobę niepełnosprawną może odliczyć wydatki do wysokości 2.280 zł łącznie (osobie fizycznej przysługuje jeden limit z tytułu odliczenia wydatków związanych z używaniem samochodu osobowego, nawet jeżeli ma na utrzymaniu jedną, dwie czy więcej osób niepełnosprawnych i sama jest niepełnosprawna).

W cytowanej wyżej interpretacji z 26 stycznia 2023 r. Dyrektor KIS udzielił następującej informacji niepełnosprawnym małżonkom:
W świetle przedstawionego opisu oraz wskazanych przepisów prawa należy stwierdzić, że stosownie do art. 26 ust. 7a pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, Państwo jako osoby z orzeczoną niepełnosprawnością, jesteście uprawnieni do odliczenia wydatków, o których mowa we wniosku, poniesionych w 2022 r., w związku z używaniem samochodu osobowego, stanowiącego Państwa współwłasność. Odliczenia możecie Państwo dokonać do wysokości limitu określonego przez ustawodawcę, tj. do kwoty 2 280 zł. Limit ten przysługuje osobno każdemu z Państwa.

Wydatki na przystosowanie pojazdu mechanicznego do potrzeb wynikających z niepełnosprawności – bez limitu kwotowego

Ten rodzaj odliczenia nie ma limitu kwotowego i - co warto podkreślić - nie musi dotyczyć samochodu osobowego bo odliczyć można wydatki na przystosowanie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności każdego pojazdu mechanicznego. Jednak trzeba pamiętać, by odliczane wydatki dokładnie odpowiadały dyspozycji przepisu art. 26 ust. 7a pkt 2 ustawy o PIT.

Krajowa Informacja Skarbowa w ww. broszurze informacyjnej – nadal aktualnej w zakresie odliczania wydatków „samochodowych” (bo przepisy w tym zakresie nie zmieniły się) - wyjaśnia:

1) określenie "przystosowanie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności" rozumieć należy jako prawo do odliczania tylko tych wydatków, których skutkiem jest "przerobienie" pojazdu mechanicznego w sposób umożliwiający korzystnie z niego przez osobę niepełnosprawną;

2) przeróbki te mogą dotyczyć zarówno elementów związanych z kierowaniem pojazdem, czyli dostosowaniem pojazdu do potrzeb niepełnosprawnego kierowcy, jak i elementów umożliwiających przemieszczanie się pojazdem, czyli dostosowaniem pojazdu do potrzeb niepełnosprawnego pasażera;

3) regulacja prawna wyraźnie zawęża zakres przeróbek, uzależniając je każdorazowo od potrzeb osoby niepełnosprawnej wynikających z charakteru niepełnosprawności;

4) poniesienie kosztów wymiany części eksploatacyjnych samochodu nie podlega odliczeniu w ramach ulgi rehabilitacyjnej;

5) w sytuacji gdy podatnik kupił samochód (lub inny pojazd mechaniczny), a następnie będąc osobą niepełnosprawną z tytułu bezwładu kończyn dolnych oddał samochód do specjalistycznego warsztatu, zlecając przerobienie w nim:

a) dźwigni zmiany biegów,
b) pedałów hamulca i gazu,
c) zwiększenie powierzchni bagażnika umożliwiające przewożenie wózka inwalidzkiego

- może ww. wydatki odliczyć w ramach ulgi rehabilitacyjnej, bowiem wydatki te odpowiadają potrzebom wynikającym z niepełnosprawności podatnika.

Trzeba też pamiętać o zasadach dokumentowania odliczanych wydatków - określonych w art. 26 ust. 7 ustawy o PIT. Czyli podatnik dokonujący odliczenia konkretnych wydatków powinien (na wypadek kontroli podatkowej) posiadać dokumenty (np. faktury, rachunki, dowody zapłaty) stwierdzające ich poniesienie. Dokumenty te powinny zawierać w szczególności: dane identyfikujące kupującego (odbiorcę usługi lub towaru) i sprzedającego (towar lub usługę), rodzaj zakupionego towaru lub usługi oraz kwotę zapłaty.

Zakup samochodu a ulga rehabilitacyjna

Niepełnosprawni nie mogą natomiast odliczać wydatków na zakup samochodów. Nawet jeżeli jest to samochód przystosowany do potrzeb wynikających z niepełnosprawności. Przepisy ustawy o PIT dot. ulgi rehabilitacyjnej nie wymieniają takiej kategorii wydatku jak zakup (nabycie) samochodu czy pojazdu. Można natomiast - jak to już wyżej wskazano - odliczyć wydatki na przystosowanie wcześniej nabytego samochodu do potrzeb wynikających z niepełnosprawności.

Potwierdził to np. Dyrektor KIS w interpretacji z 11 lutego 2022 r. (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.1183.2021.2.KF).

"(…) wydatek na zakup samochodu osobowego z automatyczną skrzynią biegów nie jest wydatkiem na cele rehabilitacyjne oraz ułatwiającym wykonywanie czynności życiowych podlegającym odliczeniu od podstawy opodatkowania na podstawie przepisu art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Aby wydatek na zakup samochodu osobowego uznać za poniesiony na cele rehabilitacyjne lub ułatwiające wykonywanie czynności życiowych, musiałoby to wprost wynikać z zapisów ustawowych. Tymczasem, jak wykazano wyżej, w obowiązujących przepisach prawa brak jest podstaw do odliczenia od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym wydatków poniesionych przez osobę niepełnosprawną na nabycie samochodu osobowego, nawet przystosowanego do korzystania przez osobę niepełnosprawną."

Dokumentowanie wydatków – faktury, rachunki, potwierdzenie zapłaty

Podatnicy, którzy odliczają omawiane wydatki na używanie samochód osobowy (a także wydatków na przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności) powinni potrafić udokumentować te wydatki i udowodnić ich poniesienie.

Co prawda z art. 26 ust. 7c ustawy o PIT wynika, że w przypadku wydatków na używanie samochodu osobowego nie jest wymagane posiadanie dokumentów stwierdzających ich wysokość. Ale ten sam przepis stanowi też, że na żądanie organów podatkowych podatnik jest obowiązany przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia.

Ministerstwo Finansów wskazuje, że wysokość wydatków w ramach ulgi rehabilitacyjnej trzeba ustalać na podstawie dokumentów, które potwierdzają ich poniesienie. Może to być np. faktura, rachunek, dowód wpłaty na poczcie lub potwierdzenie przelewu bankowego, o ile wynika z nich kto, kiedy, komu, ile oraz za co zapłacił.

Dlatego też najbezpieczniej jest posiadać faktury lub rachunki, z których będzie wynikać nie tylko kwota i rodzaj konkretnych wydatków ale kto za te wydatki zapłacił.

Ministerstwo Finansów wyjaśnia też, że faktura może być wystawiona na dziecko niepełnosprawne lub na rodzica, który utrzymuje dziecko niepełnosprawne.

Zdaniem resortu finansów, jeśli z ulgi rehabilitacyjnej korzysta osoba, która ma na utrzymaniu osobę niepełnosprawną, to dokument stwierdzający poniesienie wydatku uprawniającego do odliczenia, może być wystawiony na osobę niepełnosprawną, jak i na osobę, która utrzymuje osobę niepełnosprawną.

Nie można odliczać jeżeli podatnik sam nie sfinansował wydatków

Przepis art. 26 ust. 7b ustawy o PIT stanowi, że nie można odliczyć w ramach ulgi rehabilitacyjnej wydatków (w tym także omawianych wydatków „samochodowych”), które zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków:
- zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, 
- zakładowego funduszu aktywności, 
- Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
- Narodowego Funduszu Zdrowia, 
- zakładowego funduszu świadczeń socjalnych 

albo zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. 

W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.

Można odliczyć również wydatki poniesione za granicą w obcych walutach

Ministerstwo Finansów informuje, że w ramach ulgi rehabilitacyjnej można odliczyć również wydatki poniesione za granicą. Dotyczy to również omawianych wydatków na używanie samochodów osobowych na przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności .
Do przeliczenia poniesionych wydatków w walucie obcej na złotówki trzeba stosować średni kurs Narodowego Banku Polskiego z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku.

Odliczenie wydatków na samochód w rocznym zeznaniu podatkowym

Odliczeń wydatków z tytułu ulgi rehabilitacyjnej można dokonać w rocznym zeznaniu podatkowym:

- PIT-37 – przychody opodatkowane wg skali podatkowej za pośrednictwem płatnika (np. z umowy o pracę, zlecenia, emerytury),

- PIT-36 – przychody opodatkowane wg skali podatkowej bez pośrednictwa płatnika (np. z działalności gospodarczej, najmu, podnajmu, dzierżawy),

- PIT-28 - przychody opodatkowane w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (np. z działalności gospodarczej, najmu, podnajmu, dzierżawy),

do których trzeba dołączyć załącznik PIT/O.

Więcej na temat zasad odliczania ulgi rehabilitacyjnej: Ulga podatkowa dla niepełnosprawnych - ulga rehabilitacyjna - co można odliczyć w 2023 roku

 Oprac. Paweł Huczko