Postępowanie egzekucyjne w administracji - zmiany w 2021 roku

Jakie zmiany postępowania egzekucyjnego w administracji wejdą w życie w 2021 roku?

Egzekucja VAT rozliczanego w procedurach szczególnych

W zakresie umożliwienia przymusowego dochodzenia podatku VAT rozliczanego w procedurach szczególnych projektowana ustawa przewiduje m. in.:
− dodanie do katalogu dokumentów stanowiących podstawę egzekucji administracyjnej również deklaracji złożonej w państwie członkowskim innym niż Polska oraz wyłączenie warunku wszczęcia egzekucji administracyjnej w zakresie zamieszczania w tej deklaracji pouczenia, że stanowi ona podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego,
− wyłączenie obowiązku doręczania zobowiązanemu upomnienia przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego oraz postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, gdy zobowiązany ma miejsce zamieszkania lub siedziby na terenie innego państwa niż Polska,
− uzupełnienie elementów tytułu wykonawczego o dane identyfikujące zobowiązanego w państwie członkowskim,
− uregulowanie przeliczania podatku VAT w obcej walucie na walutę polską.

Definicja wynagrodzenia

Zmianie ma ulec definicji wynagrodzenia. Wynagrodzenie, w rozumieniu ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (zwana dalej: ustawą), będzie obejmowało wynagrodzenie za pracę oraz inne wierzytelności zobowiązanego, w tym świadczenia pieniężne przysługujące z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wypłacane przez pracodawcę w okresie zatrudnienia, a także w okresie 12 miesięcy od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, a także objęcie ochroną w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy powtarzających się wierzytelności stanowiących jedyne źródło dochodu zobowiązanego będącego osobą fizyczną.

Przedawnienie kosztów upomnienia

Zmiana przedawniania kosztów upomnienia będzie polegała na przyjęciu, że koszty upomnienia będą przedawniały się wraz z wygaśnięciem należności pieniężnej objętej tym upomnieniem. Jeżeli w upomnieniu ujęto więcej niż jedną należność pieniężną, koszty upomnienia będą się przedawniały wraz z wygaśnięciem należności pieniężnej o najwcześniejszym terminie, zaś zmiana dotycząca podejmowania czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych będzie polegała na rezygnacji z ujmowania zmiennej wartości kwoty odsetek, od której uzależnia się podjęcie tych czynności.

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego i zabezpieczającego

Aby uprościć procedurę wszczęcia postępowania egzekucyjnego i zabezpieczającego przewiduje się rezygnację z nadawania przez organ egzekucyjny klauzuli o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej i przyjęciu zarządzenia zabezpieczenia do wykonania w zakresie obowiązków o charakterze pieniężnym (zmiana również ustawy o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych), a także umożliwienie automatycznej weryfikacji danych zawartych w tytule wykonawczym z danymi zawartymi w KRS.
Przewiduje się również rozszerzenie zakresu informacji przekazywanych przez wierzyciela organowi egzekucyjnemu w zakresie niezbędnym do skutecznego prowadzenia egzekucji administracyjnej.
Niezbędne jest także doprecyzowanie momentu wszczęcia egzekucji administracyjnej w przypadku, gdy pierwszą czynnością egzekucyjną jest zajęcie dokonane poprzez sporządzenie protokołu zajęcia lub odbioru dokumentu czy też doręczenie zawiadomienia o zajęciu innemu podmiotowi niż dłużnik zajętej wierzytelności.
W zakresie dalszego i kolejnego tytułu wykonawczego przewiduje się rezygnację z podpisywania i podawania danych osoby działającej z upoważnienia wierzyciela, która podpisała pierwotny tytuł wykonawczy, analogicznie w zakresie kolejnego zarządzenia zabezpieczenia.

Egzekucja z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka

W celu usprawnienia egzekucji z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka, nowe przepisy mają przewidywać możliwość uzyskiwania przez wierzyciela lub organ egzekucyjny danych małżonka zobowiązanego w zakresie odpowiedzialności majątkiem wspólnym, informacji o ustroju małżeńskim oraz składnikach majątku wspólnego, a także podawania danych małżonka w dokumentach stanowiących podstawę do dokonania zajęcia tego majątku. Analogiczne rozwiązania proponuje się w przepisach regulujących egzekucję z majątku obciążonego zastawem skarbowym i hipoteką przymusową.

Zajęcie rzeczy lub prawa majątkowego przez co najmniej dwa organy egzekucyjne

Nowelizacja ma wprowadzić zasadę, że w przypadku zajęcia rzeczy lub prawa majątkowego przez co najmniej dwa organy egzekucyjne, nie będzie obowiązku zawiadamiania komornika sądowego o sposobie rozliczenia środków pieniężnych w przypadku, gdy nie przekazał organowi egzekucyjnemu adnotacji umożliwiającej prowadzenie łącznej egzekucji. Uregulowany ma też zostać przypadek, gdy zajęcie rzeczy lub prawa majątkowego zostanie dokonane przez co najmniej dwa organy egzekucyjne również w postępowaniu zabezpieczającym. Będzie to wymagało również zmiany Kodeksu postępowania cywilnego.

Zróżnicowanie stawki opłaty egzekucyjnej w zależności od wyegzekwowania lub uzyskania wpłaty gotówkowej lub bezgotówkowej

Nowelizacja ma wprowadzić zróżnicowanie stawki opłaty egzekucyjnej w zależności od wyegzekwowania lub uzyskania wpłaty gotówkowej lub bezgotówkowej. Ma to na celu motywowanie zobowiązanych do korzystania z obrotu bezgotówkowego w egzekucji administracyjnej.
W nowym stanie prawnym (obowiązującym najprawdopodobniej od 20 lutego 2021 r.) stawka tej opłaty wynosić będzie 10% i 5% wyegzekwowanych lub uzyskanych środków pieniężnych. W przypadku gotówki proponuje się stawkę tej opłaty odpowiednio: 11% i 6 %. Ponadto w celu usunięcia wątpliwości interpretacyjnych doprecyzowano  przepisy regulujące górną wysokość opłaty egzekucyjnej: 40.000 zł oraz 20 000 zł (w zależności od sposobu uzyskania kwot), odrębnie dla każdego tytułu wykonawczego.   

Egzekucja z rachunku bankowego

W trakcie egzekucji z rachunku bankowego zlikwidowany będzie obowiązek przetrzymywania przez bank środków pieniężnych zajętych przez organ egzekucyjny (zmiana również ustawy – Kodeks postępowania cywilnego). Proponuje się także doprecyzowanie przepisów o realizacji zajęcia rachunku bankowego i rachunku VAT w zakresie przekazywania do organu egzekucyjnego środków pieniężnych dwoma odrębnymi przelewami bankowymi, co umożliwi rozliczenie tych środków zgodnie z przepisami podatkowymi.

Pozostałe projektowane zmiany

• Ujednolicenie zasady obciążania wierzyciela niewyegzekwowanymi od zobowiązanego kosztami egzekucyjnymi również w przypadku egzekucji do rzeczy lub prawa majątkowego przejętej po zbiegu egzekucji.
• Doprecyzowanie egzekucji z praw majątkowych zarejestrowanych w rejestrze akcjonariuszy będzie polegało na możliwości wezwania spółki, by należne zobowiązanemu kwoty przekazała organowi egzekucyjnemu, w przypadku gdy zajęcie tego prawa nastąpi poprzez przesłanie zawiadomienia o zajęciu do podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy.
• Przepisy ustawy regulujące egzekucję z ruchomości zostaną dostosowane do przepisów regulujących ochronę danych osobowych (rezygnacja ze wskazywania adresu zobowiązanego w obwieszczeniu o licytacji ruchomości oraz w protokole postępowania przetargowego), a także do prawa celnego (ruchomości o nieunijnym statusie celnym nie będą podlegały zajęciu do czasu dopuszczenia do obrotu tej ruchomości).
• Usprawnienie egzekucji z nieruchomości będzie polegało na m. in.: zmianie sposobu publikowania obwieszczenia o licytacji nieruchomości, zmianie opisu i oszacowania nieruchomości. Dodatkowo katalog osób wyłączonych z licytacji nieruchomości dostosowano do przepisów o egzekucji z ruchomości; doprecyzowano również pojęcie pracownika obsługującego organ egzekucyjny na potrzeby tego wyłączenia.
• W przypadku niedotrzymania terminu płatności trzech rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa, przewiduje się wygaśnięcie decyzji o rozłożeniu na raty (rezygnacja z trzech kolejnych rat). Analogiczne rozwiązanie przyjęto w przypadku rozłożenia na raty zapłaty kosztów egzekucyjnych. Ponadto przeniesiono regulacje w zakresie wygaśnięcia decyzji udzielającej ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych (art. 259) z działu IV Ordynacji podatkowej do działu III (projektowany art. 67f), co ma umożliwić zastosowanie tych przepisów również do należności pieniężnych, o których stosuje się przepisy działu III Ordynacji podatkowej, podlegających również egzekucji administracyjnej.
• Usprawnienie współpracy organu egzekucyjnego z instytucją łącznikową w zakresie dochodzenia należności państw członkowskich lub państw trzecich ma polegać na dookreśleniu w drodze rozporządzenia sposobu i trybu współpracy między tymi uczestnikami postępowania egzekucyjnego.
• Umożliwienie automatycznego uzyskiwania danych z Rejestru Należności Publicznoprawnych przez podmioty uprawnione oraz rezygnacja z pisemnej formy upoważnienia osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej do uzyskania jej danych.
• Doprecyzowanie regulacji w zakresie umorzenia postępowania egzekucyjnego będzie polegało na ujednoliceniu podstaw umorzenia postępowania egzekucyjnego zarówno, gdy organ egzekucyjny działa na wniosek wierzyciela, jak i gdy jest jednocześnie wierzycielem i organem egzekucyjnym.

Polecamy: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Polecamy: INFORLEX Biznes

Skąd potrzeba nowelizacji przepisów?

Zdaniem rządu nowelizacja ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r. poz. 1427, z późn. zm.), wynika z potrzeby uregulowania przymusowego dochodzenia należności z tytułu podatku VAT rozliczanego w procedurach szczególnych od podatnika, którego miejscem zamieszkania lub siedziby jest inne państwo niż Polska i deklaracja została złożona w państwie członkowskim innym niż Polska.
Ponadto rozwiązania zawarte w projekcie nowelizacji mają służyć usprawnieniu działań wierzyciela i organu egzekucyjnego w zakresie niezbędnym do wszczęcia i prowadzenia administracyjnego postępowania egzekucyjnego i zabezpieczającego, tj.:
1) objęciu jednym zajęciem wszystkich otrzymywanych przez zobowiązanego świadczeń od pracodawcy oraz ochronie powtarzających się wierzytelności stanowiących jedyne źródło dochodu zobowiązanego będącego osobą fizyczną;
2) uproszczeniu zasady przedawnienia kosztów upomnienia i odstąpienia przez wierzyciela od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych w stopniu mającym wpływ na systemy informatyczne wierzycieli;
3) usprawnieniu współpracy organu egzekucyjnego z instytucją łącznikową w zakresie dochodzenia należności państw członkowskich lub państw trzecich;
4) usprawnieniu korzystania z Rejestru Należności Publicznoprawnych;
5) uproszczeniu etapu wszczęcia postępowania egzekucyjnego i zabezpieczającego oraz wystawiania dalszego i kolejnego tytułu wykonawczego;
6) usprawnieniu egzekucji z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka w przypadku, gdy zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325, z późn. zm.) odpowiedzialność zobowiązanego za zobowiązanie podatkowe obejmuje majątek wspólny, a także z majątku obciążonego zastawem skarbowym i hipoteką przymusową, jeżeli własność tego majątku przeszła na inny podmiot;
7) doprecyzowaniu regulacji w zakresie umorzenia postępowania egzekucyjnego;
8) usprawnianiu pracy organów egzekucyjnych w przypadku, gdy zajęcia rzeczy lub prawa majątkowego dokonał więcej niż jeden organ egzekucyjny;
9) wprowadzeniu rozwiązań motywujących zobowiązanego do płatności bezgotówkowych w egzekucji administracyjnej w przypadku egzekucji z pieniędzy oraz wpłat do wierzyciela lub organu egzekucyjnego;
10) doprecyzowaniu zasady ponoszenia kosztów egzekucyjnych przez wierzyciela w przypadku ich niewyegzekwowania od zobowiązanego;
11) usprawnieniu realizacji przez bank, jako dłużnika zajętej wierzytelności, zajęcia rachunku bankowego, a także usprawnieniu rozliczania środków pieniężnych uzyskanych z rachunku VAT;
12) doprecyzowaniu przepisów o egzekucji z prawa majątkowego zarejestrowanego w rejestrze akcjonariuszy;
13) dostosowania przepisów ustawy regulujących egzekucję z ruchomości do przepisów o ochronie danych osobowych oraz prawa celnego;
14) usprawnieniu egzekucji z nieruchomości;
15) usprawnieniu postępowania wierzycieli i organów egzekucyjnych w przypadku niedotrzymywania terminu płatności rat ustalonych decyzją lub postanowieniem właściwego organu.
Inne proponowane zmiany mają na celu usunięcie wątpliwości interpretacyjnych w zakresie stosowania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Organem odpowiedzialnym za przygotowanie projektu omawianej nowelizacji jest minister finansów, funduszy i polityki regionalnej. Projekt ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w I kwartale 2021 roku. Nowe przepisy mają wejść w życie najprawdopodobniej od 21 lutego 2021 roku.

Kiedy stosowana jest egzekucja administracyjna?

Warto dodać, że przepisy ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji stosuje się m.in. do:

• podatków, opłat i innych należności, do których stosuje się przepisy działu III Ordynacji podatkowej
• niepodatkowych należności budżetowych, do których stosuje się przepisy ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych;
• grzywien, kar i innych należności pieniężnych wymierzanych przez organy administracji publicznej;
• należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska;
• obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy;
• obowiązków z zakresu ochrony danych osobowych, nakładane w drodze decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

Źródło: Wykaz prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów

Projekt Ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw - opublikowany 18 listopada 2020 r.