Zawieszenie biegu przedawnienia podatkowego bez powiadomienia pełnomocnika

Przesłanki przedawnienia zobowiązań podatkowych od zawsze budziły wiele kontrowersji. Niejasna i nieczytelna konstrukcja przepisów Ordynacji podatkowej wielokrotnie stawała się przyczyną sporów pomiędzy podatnikami a fiskusem. W ostatnim czasie najwięcej emocji budzi przesłanka zawieszenia biegu terminu przedawnienia w postaci wszczęcia postępowania karnoskarbowego. Sprawa dotarła nawet do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Autopromocja

Specyficzna konstrukcja przedawnienia

Przedawnienie się zobowiązań podatkowych stanowi jedną z najważniejszych instytucji chroniących prawa podatników. Po upływie ustawowego 5-letniego okresu organ podatkowy traci możliwość skutecznego dochodzenia zapłaty podatku wynikającego z określonego zobowiązania podatkowego. Konstrukcja przepisów Ordynacji podatkowej powoduje jednak, że na tym tle rysują się liczne spory pomiędzy fiskusem a podatnikiem. Organy skarbowe robią wiele, aby nie doszło do przedawnienia. W tym celu sięgają po różne mechanizmy zawieszenia jego terminu. Problematyczna dla podatnika jest sama konstrukcja terminu. Początek jego biegu związany jest bowiem z upływem terminu płatności podatku, a nie z powstaniem zobowiązania podatkowego. Dodatkowo liczony jest od końca danego roku. W konsekwencji 5-letni termin niejednokrotnie znacząco się wydłuża.

Przesłanka wszczęcia postępowania karnoskarbowego

Kontrowersyjna jest również przesłanka wskazana w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, czyli wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania. Przesłanka ta budzi wątpliwości z tego względu, iż nie jest związana z zapłatą podatku ani też z postępowaniem wymiarowym lub jego kontrolą. W praktyce zatem fiskus dysponuje silną bronią, umożliwiającą mu każdorazowe zawieszenie biegu terminu przedawnienia.

Stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Z kwestią przedawnienia zobowiązania podatkowego zmierzył się m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi. Wydał wyrok niekorzystny dla podatnika, nie uwzględniając przedawnienia. Sąd stwierdził, że skoro Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w Łodzi wszczął postępowanie przygotowawcze związane z podejrzeniem popełnienia przez podatnika czynu zabronionego polegającego na podaniu nieprawdy w deklaracjach VAT-7, to zawiadomienie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia, doręczone podatnikowi przez Naczelnika Urzędu Skarbowego należy uznać za skuteczne. Podatnik miał co prawda pełnomocnika, ale pełnomocnictwo złożono w odrębnym postępowaniu prowadzonym przez Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej. Dokument ten obejmował z kolei upoważnienie do reprezentowania podatnika w tym konkretnym postępowaniu oraz na jego kolejnych etapach.

Autopromocja

Webinar:
KSeF – na co warto przygotować firmę?

Sprawdź

Konieczne rozstrzygnięcie przez NSA

Podatnik nie dał za wygraną i wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skarżący stwierdził, iż skoro powiadomienie o wszczęciu postępowania karnoskarbowego miało bezpośredni wpływ na postępowanie dotyczące zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, oznacza to, że organy skarbowe miały obowiązek uwzględnić fakt posiadania przez podatnika profesjonalnego pełnomocnika. To właśnie do niego powinno zostać skierowane zawiadomienie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania. W ocenie podatnika sąd błędnie uznał, iż przedawnienie zobowiązania nie nastąpiło.

Polecamy: VAT 2019. Komentarz

Niejednolite orzecznictwo

Omawiane zagadnienie budzi liczne kontrowersje. Orzecznictwo w tym zakresie nie jest jednolite. Przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 14 października 2015 r. (sygn. akt I FSK 1052/14), odwołując się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 2012 r. (sygn. P 30/11), stwierdził, że istotne jest powzięcie przez podatnika informacji o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia. Nie ma natomiast znaczenia, czy zawiadomienie zostało skierowane bezpośrednio do podatnika, czy też doręczono je pełnomocnikowi. Podobnie orzekały wojewódzkie sądy administracyjne oraz Naczelny Sąd Administracyjny w innych wyrokach. Z drugiej jednak strony istnieje spora liczba orzeczeń, w których sądy doszły do diametralnie różnych wniosków. Przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 9 grudnia 2016 r. (sygn. akt I FSK 359/15) uznał, że jeżeli podatnik skutecznie ustanowił pełnomocnika i prawidłowo zawiadomił o tym fakcie organy podatkowe, ewentualne pismo o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia doręcza się pełnomocnikowi. Istnieje nawet trzecia linia, która zakłada bezwzględny obowiązek doręczenia zawiadomienia bezpośrednio podatnikowi.

Autopromocja

Szkolenie: Jak przygotować się do KSeF?

Sprawdź

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Potrzebna uchwała „siódemkowa”

Zagadnienie okazało się na tyle trudne, że podjęto decyzję o przedstawieniu go do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego. On z kolei 18 marca 2019 r. (sygn. akt I FPS 3/18) wydał uchwałę, w której podzielił stanowisko podatnika. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, to właśnie jemu należy doręczać wszelkie pisma w sprawie. Pominięcie pełnomocnika odnosi natomiast taki skutek jak pominięcie strony. Organy skarbowe powinny natomiast zadbać o szybki i sprawny przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi strukturami, wydziałami i komórkami tych organów.

Pełnomocnictwo ogólne a pełnomocnictwo szczególne

Należy podkreślić, że ustalenie, czy w danej sytuacji strona ma pełnomocnika, czy też działa samodzielnie, możliwe jest na podstawie dokumentu pełnomocnictwa. Przy czym możemy mieć do czynienia z pełnomocnictwem ogólnym lub szczególnym. Pełnomocnictwa szczególnego udziela się po to, aby dana osoba mogła nas reprezentować w konkretnym postępowaniu. W treści umocowania wskazuje się wtedy precyzyjnie, o jakie postępowanie chodzi. 1 lipca 2016 r. w prawie podatkowym pojawiła się natomiast instytucja pełnomocnictwa ogólnego. Upoważnia ono pełnomocnika do działania we wszystkich sprawach podatkowych oraz innych sprawach należących do właściwości organów podatkowych. Informacja o udzieleniu takiego pełnomocnictwa trafia natomiast do Centralnego Rejestru Pełnomocnictw Ogólnych. Organy podatkowe mają zatem bieżący dostęp do informacji dotyczących udzielonych pełnomocnictw i ich obowiązkiem jest każdorazowe sprawdzenie, przed doręczeniem stronie jakiegokolwiek pisma, czy dany podmiot posiada pełnomocnika.

Wyzwanie dla KAS?

Realizacja postanowień uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego może okazać się dużym wyzwaniem dla organów administracji skarbowej. Jak powszechnie wiadomo, wymiana informacji na temat poszczególnych, równolegle prowadzonych postępowań przez różne jej komórki, pozostawia wiele do życzenia. Często sąsiadujące ze sobą oddziały nie mają wiedzy na temat postępowań, które wzajemnie prowadzą. Osoby prowadzące postępowania karnoskarbowe lekceważą natomiast obowiązki związane z weryfikowaniem pełnomocnictw w Centralnym Rejestrze Pełnomocnictw Ogólnych bądź ze sprawdzeniem faktu udzielenia pełnomocnictwa szczegółowego.

radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec