Biała lista podatników VAT - nowe narzędzie do kwestionowania kosztów podatkowych

Co istotne, Sejm z miejsca przystąpił do trzeciego czytania i wysoce prawdopodobnym jest, że ustawa zostanie przyjęta przez sejm jeszcze w kwietniu.

1. Należyta staranność VAT

Punktem wyjścia dla wprowadzenia białej listy podatników VAT są coraz częściej pojawiające się wskazania potrzeby weryfikacji kontrahentów w ramach należytej staranności VAT. Weryfikacja ta, stanowi jedną z podstawowych przesłanek przyznania podatnikowi działania w dobrej wierze w relacjach z kontrahentami i może mieć kluczowe znaczenie przy zachowaniu prawa do odliczenia podatku VAT wykazanego na fakturze kontrahenta, który przykładowo został wykreślony z rejestru czynnych podatników VAT z uwagi na brak kontaktu z organami podatkowymi. 

Odnosząc się do obecnych rozwiązań, podatnik ma do weryfikacji klika odrębnych rejestrów podatników VAT. Na stronie ministerstwa można skorzystać z wyszukiwania kontrahenta:

1. w wykazie czynnych podatników VAT – wyłącznie po wpisaniu NIP przedsiębiorcy,
2. w wykazie podatników niezarejestrowanych lub wykreślonych (tzw. czarna lista podatników VAT) – po wpisaniu NIP lub pełnej nazwy przedsiębiorcy,
3. w wykazie podatników przywróconych do rejestru VAT – również po wpisaniu NIP lub pełnej nazwy przedsiębiorcy.

W efekcie podatnik powinien zbadać, czy dany podmiot o podanym identyfikatorze jest zarejestrowany jako czynny podatnik VAT, a jeśli nie to powinien w oddzielnych wykazach prześledzić historię uzyskania lub utraty wpisu do rejestru czynnych podatników VAT.

Dokładne określenie statusu konkretnego kontrahenta może zatem  wymagać kilkukrotnego wyszukiwania tego samego podmiotu, co niewątpliwie stanowi pewnego rodzaju obciążenie. W szczególności wśród dużych podmiotów współpracujących z liczną grupą stale zmieniających się dostawców lub usługodawców.

2. Biała lista podatników VAT jako uproszczenie weryfikacji kontrahenta

Dostrzegając powyższe niedogodności ustawodawca zamierza stworzyć jeden wspólny wykaz podatników VAT obejmujący zbiorczo informacje na temat czynnych podatników VAT, podatników zwolnionych z VAT, niezarejestrowanych, wykreślonych lub przywróconych.

Zgodnie z założeniami ustawy, planowana zmiana ma za zadanie zwiększyć bezpieczeństwo uczestników obrotu i uchronić ich przed potencjalnymi zagrożeniami związanymi z karuzelami VAT oraz innymi oszukańczymi działaniami mającymi na celu wyłudzenia podatku VAT.

Nowy rejestr, prowadzony przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, ma być udostępniony na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej i ma obejmować następujące dane podstawowe:

1. w przypadku osób fizycznych: imiona i nazwiska, Regon, NIP, PESEL oraz adres miejsca prowadzenia działalności gospodarczej bądź adres głównego miejsca wykonywania działalności (gdy działalność jest prowadzona w kilku miejscach lub na terenie całego kraju).
2. w przypadku podatników niebędących osobami fizycznymi: pełna nazwa, Regon, NIP, KRS oraz adres siedziby.

Oprócz ww. wymienionych informacji, wykaz obejmować będzie daty: rejestracji, wykreślenia lub przywrócenia do rejestru czynnych podatników VAT wraz z podaniem podstawy prawnej wykreślenia albo przywrócenia wpisu.

W tym miejscu podkreślić jednak należy, że nowością będzie uwzględnienie informacji o numerach rachunków bankowych (w tym SKOK) wykorzystywanych przez dany podmiot na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.

3. Biała lista podatników VAT jako narzędzie kwestionowania kosztów podatkowych

Powoływane numery rachunków wykazane zostaną na podstawie danych ujętych w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub w zgłoszeniu aktualizacyjnym NIP, a ich ujawnienie ma na celu zwiększenia pewności obrotu. Co to oznacza w praktyce ?   

Nowelizacja wprowadzająca białą listę podatników VAT nakładana na podatników dodatkowy obowiązek weryfikacji numeru rachunku bankowego kontrahenta z tym, jaki widnieje na otrzymanej fakturze. Ustawodawca pośrednio „zmusza” podatników do bieżącej kontroli danych o podmiotach z nim współpracujących pod groźbą wyłączenia określonych płatności z kosztów uzyskania przychodów.

Każdy z podatników, przed dokonaniem płatności o wartości powyżej 15.000,00 PLN a najpóźniej w ciągu 3 dni od dnia dyspozycji przelewu powinien sprawdzić, czy numer wskazany przez wystawcę faktury jest zgodny z numerem lub numerami ujawnionymi w wykazie (dla przypomnienia: od 1 stycznia 2017 r. przy transakcjach, w których stronami są przedsiębiorcy, obowiązuje limit 15.000,00 PLN dla płatności gotówkowych, zaś płatności powyżej tej kwoty muszą być dokonywane za pośrednictwem rachunku bankowego).  

Warto zauważyć, że ustawodawca nie mówi wprost o obowiązku podatnika, niemniej nie sposób pominąć, że weryfikacja ta jest w interesie podatnika. Wynika to z faktu, iż podatnik nie będzie miał możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych kosztu w tej części, w jakiej płatność z tytułu transakcji z podatnikiem VAT czynnym została dokonana na inny rachunek niż zawarty w wykazie.

Innymi słowy, zarówno w sytuacji dokonania płatności powyżej limitu 15.000,00 PLN bez pośrednictwa rachunku bankowego jak i na rachunek bankowy, który jest niezgodny z tym jaki został ujawniony w rejestrze, podatnik będzie zmuszony do wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów, kosztu danej transakcji.

W powyższym zakresie decydującym będzie dzień zlecenia przelewu, a nie dzień obciążenia rachunku nabywcy bądź uznania rachunku sprzedawcy.

Polecamy: VAT 2019. Komentarz

Jednocześnie, w przypadku dokonania płatności (złożenia dyspozycji przelewu) bez weryfikacji informacji zawartych w wykazie, realizujący płatność będzie miał tylko 3 dni na uratowanie wydatku przed wyłączeniem z kosztów podatkowych.    

Ustawodawca pozwoli bowiem na zachowanie prawa do zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodów, pod warunkiem przekazania do właściwego dla kontrahenta Naczelnika Urzędu Skarbowego informacji dokonaniu płatności na rachunek inny niż w rejestrze. Zawiadomienie to będzie jednak skuteczne jedynie w razie dochowania ww. terminu 3 dni od dnia zlecenia przelewu.

4. Treść zawiadomienia

Zawiadomienie o zapłacie należności na rachunek inny niż zawarty w wykazie, powinno obejmować co najmniej: dane zawiadamiającego oraz dane wystawcy faktury wskazane na fakturze (numer identyfikacyjny, nazwa albo nazwisko i imię oraz adres) i co najważniejsze numer rachunku, na który dokonano zapłaty należności, oraz wysokość należności zapłaconej na ten rachunek wraz z podaniem daty zlecenia przelewu.