Jakie są przesłanki do wykreślenia podatnika z rejestru VAT

Status czynnego podatnika VAT uzyskujemy w momencie zarejestrowania przedsiębiorcy przez organ podatkowy do właściwego rejestru. Od tej chwili możemy dokonywać transakcji, potwierdzając je fakturami VAT oraz korzystając z przywileju pomniejszania podatku należnego o podatek naliczony.

Tak dzieje się co do zasady, jednak, co warto tu wskazać, organy zapominają, że jest się podatnikiem VAT nie ze względu na zarejestrowanie się na VAT, tylko z uwagi na wykonywanie czynności opodatkowanych tym podatkiem. Jednak tak zwany pakiet uszczelniający wprowadził szereg zmian wynikających z dużej liczby oszustw podatkowych stwierdzonych w minionych latach przez fiskusa i chęci ograniczenia ich w przyszłości. Jedna z nich to rozszerzenie przypadków, w których organ podatkowy posiada uprawnienie do pozbawienia przedsiębiorcy statusu czynnego podatnika VAT i to często bez konieczności zawiadamiania go o tym. Brzmi to jak historia rodem z Franza Kafki, w której Józef K. dowiaduje się z dnia na dzień, iż wszczęto, przeprowadzono i zakończono wyrokiem śmierci postępowanie w jego sprawie karnej bez prawa złożenia apelacji. Przykład może nieco przejaskrawiony, ale pewne elementy samowoli instytucji państwowych związanych z możliwościami wykreślenia podatnika z urzędowego rejestru VAT mogą okazać się równie daleko idące i oznaczać podatkowe unicestwienie przedsiębiorcy w zasadzie zza biurka, i to bez żadnego postępowania czy powiadomienia przedsiębiorcy w tym zakresie. W skrajnym przypadku podatnik ostatni dowiaduje się o tym, że wystawione przez niego faktury za dany okres są fakturami nierzetelnymi, a problemy podatkowe związane z jego dotychczasowymi rozliczeniami oraz statusem jako podatnika VAT nie są jedynymi konsekwencjami takiego działania.

Powody wykreślenia

Od pół roku w ustawie VAT znajduje się przepis, w myśl którego wykreśleniu z urzędu z rejestru VAT podlega m. in. ten podatnik, który wystawiał faktury lub faktury korygujące dokumentujące czynności, które nie zostały dokonane lub prowadząc działalność gospodarczą wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że dostawcy lub nabywcy biorący udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie tego samego towaru lub usługi uczestniczą w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej.

Dlaczego warto zwrócić na to uwagę

Przypuszczenie o zaistnieniu przesłanki do wykreślenia podatnika z rejestru VAT może pojawić się już na etapie kontroli lub postępowania, które w ostatnim czasie coraz częściej kończą się dla podatnika negatywnymi protokołami lub decyzjami. Organy podatkowe opierają się w szczególności na zarzucie braku należytej staranności w dobieraniu kontrahentów lub świadomości brania udziału w nielegalnym procederze mającym na celu wyłudzenie VAT. Jak tego uniknąć? W trakcie kontroli przede wszystkim należy podjąć próbę udowodnienia dobrej wiary, choć z przepisów prawnych wynika domniemanie jej istnienia i to na organie spoczywać powinno ewentualne jego obalenie. W praktyce bowiem organy, opierając się na założeniu nieuczciwości, za wszelką cenę próbują udowodnić podatnikowi brak należytej staranności. Co więcej, biorą pod uwagę wyłącznie zebrane dowody potwierdzające tę tezę, przy jednoczesnym braku stosownej oceny materiału dowodowego przemawiającego na korzyść podatnika. Podatnik powinien być aktywny już na najwcześniejszym etapie postępowania i będąc przekonanym o swojej uczciwości, nie pozostawać biernym w zakresie zbierania materiału dowodowego przez kontrolujących.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Podmioty zagrożone

W zasadzie każdy przedsiębiorca jest potencjalnie podmiotem narażonym na wykreślenie z powyższych przyczyn, aczkolwiek wzmożoną uwagą w tym zakresie powinny wykazać się podatnicy, którzy działają zwłaszcza w branży paliwowej, energetycznej, elektronicznej, budowlanej, nieruchomościowej oraz ci, którzy świadczą usługi niematerialne, takie jak konsulting.

Na uwagę zasługują również te podmioty, które w mniejszym lub większym stopniu dokonują transakcji wewnątrzwspólnotowych czy też mają kontrahentów spoza Unii Europejskiej. U tych podatników często dochodzi do transakcji opodatkowanych stawką podatku VAT 0% i konieczności wystąpienia o zwrot tego podatku do organu podatkowego, który nauczony doświadczeniem oraz przyznanymi nowymi uprawnieniami chętnie zbada zasadność przeprowadzenia takich transakcji i zastosowania obniżonej stawki podatku.

Konsekwencje wykreślenia

Podstawową konsekwencją wykreślenia z rejestru VAT jest, co do zasady, brak możliwości dalszego wystawiania faktur VAT za sprzedaż towarów czy usług. W efekcie pojawia się problem, którego każdy przedsiębiorca chciałby uniknąć –dochodzi do potraktowania przez organ tak wystawionych faktur jako dokumentów nierzetelnych i uznania ich za tzw. puste faktury. Generują one obowiązek zapłacenia wykazanego w nich podatku VAT oraz odbierają kontrahentowi owego przedsiębiorcy prawo do pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony wynikający z takich faktur. A to dopiero zalążek kłopotów, rezultatem tego będzie bowiem wszczęcie i przeprowadzenie postępowania podatkowego, wydanie decyzji wymiarowej, niekorzystnej dla podatnika. Postępowanie stanie się podstawą do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania karnego skarbowego, którego skutkiem są często wyrok skazujący i pozbawienie wykonywania prawa do wykonywania danej działalności gospodarczej, zajmowania danego stanowiska w przedsiębiorstwie na długi czas itp. Jeżeli z decyzji wymiarowej wynika dodatkowo podatek do zapłaty, a dzieje się to nader często, to jeśli podatnik nie broni się bądź robi to nieumiejętnie, to pozostaje już tylko krok do wszczęcia i przeprowadzenia dodatkowo postępowania egzekucyjnego.

Jak uchronić się przed wykreśleniem z rejestru

W celu uniknięcia wykreślenia z rejestru, podatnik VAT powinien spełnić szereg wymogów stawianych przez organy podatkowe. Możemy do nich zaliczyć zbieranie odpowiedniej dokumentacji o kontrahencie, np. z CEiDG, KRS, ZUS, US, oraz osobiste spotkania z potencjalnym dostawcą (a nawet nabywcą towaru czy usługi) oraz dochowanie należytej staranności przy doborze i weryfikacji kontrahentów, zwłaszcza w branżach tzw. podwyższonego ryzyka i narażonych na zaistnienie zjawiska „karuzeli podatkowej”. Korzystne będzie również wprowadzenie tzw. procedury antykaruzelowej, dzięki której działalność firmy będzie mniej narażona na przypadkowe zawarcie transakcji z nieuczciwym przedsiębiorcą.

To wszystko m. in. po to, by nie stracić statusu czynnego podatnika VAT, który w obecnej sytuacji jest wręcz przywilejem, a nie tylko uprawnieniem.

Autorzy: Prawnik Paweł Chmielowiec, Mec. Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu, w kontrolach podatkowych i celno-skarbowych oraz optymalizacji podatkowej