Obowiązkowy split payment - pytania i odpowiedzi

1. Czy spółka cywilna musi stosować split payment

Pytanie: Czy podmiot, który nie jest przedsiębiorcą, np. spółka cywilna (tu wspólnikami są przedsiębiorcy), ma obowiązek zapłaty metodą split payment?

Odpowiedź:
Tak. W praktyce ryzykowne jest szukanie tego typu "furtek". Przepis art. 108a ust. 1a ustawy o VAT nie odwołuje się wprost do transakcji między przedsiębiorcami, ale do kwoty, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, czyli kwoty przekraczającej 15 000 zł. W odniesieniu do spółki cywilnej od lat wiadomo, że jest podatnikiem VAT, mimo że nie jest ani osobą fizyczną, ani osobą prawną, ani jednostką organizacyjną niebędącą osobą prawną. W VAT nie jest też istotne, że przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej. Podobnie te osoby prawne, które nie są przedsiębiorcami (np. określona fundacja czy stowarzyszenie), też nie mogą bronić się tego typu argumentem. To raczej "wyważanie otwartych drzwi".

Przypomnijmy, że według art. 19 pkt 1 Prawa przedsiębiorców dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca. Natomiast przepis ustawy o VAT odwołuje się tylko do art. 19 pkt 2, a nie art. 19 pkt 1 Prawa przedsiębiorców. Dlatego gdy spółka cywilna otrzyma fakturę dokumentującą transakcję podlegającą obowiązkowemu split payment, musi go zastosować.

Polecamy: Jak przygotować się do zmian w 2020 r.

Polecamy: Biała lista podatników

Polecamy: Instrukcje VAT

2. Jakie wartości na fakturze decydują o stosowaniu split payment

Pytanie: Czy obowiązkowy split payment dotyczy tylko przypadku, kiedy faktura opiewa na równe 15 000 zł?

Odpowiedź:
Nie. Jednym z warunków zastosowania obowiązkowego split payment jest, aby kwota należności na fakturze przekraczała 15 000 zł.

Z art. 19 pkt 2 Prawa przedsiębiorców, do którego odwołuje się ustawa o VAT, wynika, że chodzi o przypadki, gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty. Chodzi zatem nie o kwotę równo 15 000 zł, ale o kwotę przekraczającą 15 000 zł. W przypadku zmiany tej kwoty w przepisach Prawa przedsiębiorców automatycznie w VAT zmieni się kwota, od której stosuje się obowiązkowo rozliczenia w split payment. Potwierdziło to również MF.

3. Jak ustalić, czy trzeba zastosować split payment, gdy wartości na fakturze są wyrażone w walucie obcej

Pytanie: Jaki kurs waluty obcej zastosować do obliczenia wartości transakcji? Czy stosować kurs wskazany w Prawie przedsiębiorców czy w ustawie o VAT?

Odpowiedź:
Zdaniem MF należy przyjąć kurs wskazany w ustawie o VAT. Z art. 19 pkt 2 Prawa przedsiębiorców, na który powołuje się ustawa o VAT, wynika, że na potrzeby obliczenia równowartości 15 000 zł transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Tymczasem ustawa o VAT mówi o kursie z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień powstania obowiązku podatkowego. Ponadto dopuszcza sposób przeliczania tych kwot na złote według ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez Europejski Bank Centralny. Bierze też pod uwagę ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury, jeśli została wystawiona przed powstaniem obowiązku podatkowego.

Jak z tego wynika, każda z powołanych ustaw wskazuje inne zasady przeliczania kursów walut. Dzień dokonania transakcji i dzień powstania obowiązku podatkowego nie zawsze muszą się pokrywać. Z jednej strony - przepis ustawy o VAT to przepis szczególny, z drugiej - z racji odesłania do art. 19 pkt 2 Prawa przedsiębiorców - są podstawy do tego, by kursy walut obcych ustalać na podstawie tamtej ustawy.

MF, odpowiadając na pytanie redakcji "Biuletynu VAT w sprawie kursu walut dla ustalenia, czy trzeba stosować obowiązkowy split payment, uznał, że:

(…) dla ustalenia, czy wartość brutto faktury przekracza limit wskazany do stosowania obowiązkowego MPP (15 000 zł), jeżeli wartość brutto faktury jest wskazana w walucie obcej, należy stosować kursy walut zgodnie z zasadami przyjętymi w ustawie o VAT.

Dla podatników najbezpieczniej zatem stosować się do stanowiska MF.

4. Czy sprawdzenie rachunku na białej liście zwalnia z zastosowania split payment

Pytanie: Czy zapłata na rachunek figurujący na tzw. białej liście wyłączy odpowiedzialność i sankcje z tytułu niezapłacenia metodą split payment?

Odpowiedź:

Nie. Czym innym jest split payment, czym innym biała lista. Odwrotnie, niż jest to sugerowane w pytaniu, to właśnie zastosowanie split payment uchroni przed tzw. odpowiedzialnością solidarną za niezapłacony VAT, nawet gdy zapłata nastąpi na rachunek spoza białej listy (art. 117bb Ordynacji podatkowej).

Od 1 stycznia 2020 r., jeśli:

• kontrahent (sprzedawca) nie zapłaci należnego VAT, a
• nabywca wykona przelew na rachunek bankowy, który nie widnieje na białej liście,

to nabywca będzie odpowiadał solidarnie wraz ze sprzedawcą, do wysokości zobowiązania podatkowego wynikającego z danej transakcji (art. 117 ba Ordynacji podatkowej). Jednak wskazanych zasad odpowiedzialności solidarnej nie będzie się stosowało do transakcji, w odniesieniu do których podatnik dokonał zapłaty z zastosowaniem split payment.

Dokonanie zapłaty za fakturę z zastosowaniem split payment, ale na rachunek spoza białej listy, nie uchroni natomiast przed sankcjami w podatku dochodowym (art. 22p ustawy o PIT).

Dlatego jeśli podatnik otrzyma fakturę z naliczonym VAT, gdy kwota transakcji przekracza 15 000 zł, objętą obowiązkowym split payment, powinien:

1. sprawdzić rachunek kontrahenta na białej liście (warunek obowiązuje od 1 stycznia 2020 r.,
2. dokonać zapłaty na ten rachunek, jeśli był w wykazie z zastosowaniem komunikatu przelewu (split payment).

Uchroni się wtedy zarówno przed sankcjami w VAT, PIT i CIT.

5. Czy faktura powinna mieć oznaczenie "mechanizm podzielonej płatności", gdy dokumentuje również towary i usługi spoza załącznika nr 15

Pytanie: Czy jeśli faktura na wartość ogółem 17 000 zł zawiera kilka pozycji, ale tylko jedna z nich dokumentuje sprzedaż towaru/usługi z załącznika nr 15 (wartość np. 500 zł), to powinna mieć oznaczenie "mechanizm podzielonej płatności"?

Odpowiedź:

Tak, na takiej fakturze musi być oznaczenie "mechanizm podzielonej płatności", ale zapłata z zastosowaniem split payment może dotyczyć tylko pozycji z załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Pozostałe pozycje mogą być zapłacone w całości na rachunek rozliczeniowy. Taki pogląd wynika z uzasadnienia do ustawy nowelizującej. Reprezentuje go również MF.

Ustawodawca mówi o obligatoryjnym split payment przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem stanowi kwotę przekraczającą 15 000 zł. Dlatego jeśli faktura zawiera choć jeden towar/usługę z załącznika nr 15 oraz zawarta w niej kwota należności ogółem przekracza 15 000 zł, to występuje obowiązkowy split payment.

Może jednak pojawić się pytanie, dlaczego podatnik, który tylko z przyczyn technicznych (w gruncie rzeczy wręcz z racji pewnej ekonomiki) połączył na fakturze kilka towarów i usług, nawet niepowiązanych ze sobą, ma być w gorszej sytuacji niż podatnik, który rozdzielił sprzedaż na kilka faktur.

Takich wątpliwości nie ma w przypadku świadczenia kompleksowego. Jeśli dany towar czy usługa z załącznika nr 15 jest świadczeniem zasadniczym (np. o wartości 12 000 zł), a świadczenie pomocnicze spoza załącznika ma wartość 4000 zł, to mamy do czynienia ze świadczeniem kompleksowym o wartości 16 000 zł. W tym przypadku nie ma wątpliwości, że należy zastosować obowiązkowy split payment.

6. Czy podatnik zwolniony z VAT ma obowiązek zamieszczenia na fakturze informacji "mechanizm podzielonej płatności"

Pytanie: Czy split payment dotyczy również faktur wystawianych przez podatników zwolnionych z VAT? Czy muszą mieć oznaczenie "mechanizm podzielonej płatności"?

Odpowiedź:

Nie. Podatnicy zwolnieni wystawiają faktury bez VAT, dlatego nie muszą zamieszczać na nich oznaczenia "mechanizm podzielonej płatności. Skoro nie ma na fakturze kwot podatku, to i brak jest możliwości uregulowania takiej faktury z zastosowaniem split payment. Nie ma ryzyka uszczuplenia VAT.

Poza tym według § 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z 3 grudnia 2013 r. w sprawie wystawiania faktur, który reguluje zasady wystawiania uproszczonych faktur przez podatników zwolnionych z VAT, podatnicy nie mają obowiązku zamieszczania na nich informacji o metodzie split payment.

7. Czy trzeba zastosować split payment do dostawy towarów, gdy zaliczka była rozliczona z zastosowaniem odwrotnego obciążenia

Pytanie: Jakie skutki w VAT ma sprzedaż towaru z załącznika nr 11 do ustawy o VAT (dotychczasowe odwrotne obciążenie), gdy zaliczka była uiszczona w październiku, a dostawa towarów miała miejsce w grudniu? W grudniu też została wystawiona faktura. Teraz towar jest w załączniku nr 15.

Odpowiedź:

Jeśli zostaną spełnione warunki zobowiązujące do stosowania split payment (m.in. kwota należności na fakturze musi przekroczyć 15 000 zł), faktura musi mieć odpowiednie oznaczenie i być opłacona z zastosowaniem split payment.

Na podstawie przepisów przejściowych odwrotne obciążenie ma jeszcze zastosowanie, gdy:

• przed 1 listopada 2019 r. podatnik dokonał dostawy towarów czy świadczenia usług, wymienionych w załączniku nr 11 bądź w załączniku nr 14 do ustawy, dla których obowiązek podatkowy powstał lub faktura została wystawiona po 31 października 2019 r.,
• po 31 października 2019 r. podatnik dokonał dostawy towarów lub świadczenia usług, wymienionych w załączniku nr 11 lub załączniku nr 14 do ustawy, dla których faktura została wystawiona przed 1 listopada 2019 r.

Niestety, przepisy przejściowe nie dają tu wyjaśnienia, co z zaliczkami.

Odpowiedzi można jednak szukać w art. 41 ust. 14f ustawy o VAT. Mówi on o tym, że zmiana stawki podatku w odniesieniu do czynności, która zostanie wykonana w dniu zmiany stawki podatku lub po tym dniu, w związku z którą otrzymano całość lub część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, i której otrzymanie powoduje powstanie obowiązku podatkowego, nie powoduje zmiany wysokości opodatkowania całości lub części należności, otrzymanej przed dniem zmiany stawki podatku.

Stąd jeśli podatnik otrzymał zaliczkę przed 1 listopada 2019 r. na poczet czynności objętej odwrotnym obciążeniem, to powinien do tej zaliczki zastosować odwrotne obciążenie. Natomiast pozostała kwota i czynność dokonana po 1 listopada będą objęte stawką właściwą obowiązującą po zmianie. Ponadto może zaistnieć obowiązek zastosowania split payment (wartość sprzedaży powyżej 15 000 zł).

---

8. Czy odwrotne obciążenie od listopada 2019 r. zostało zniesione także przy usługach budowlanych w innym kraju UE

Pytanie: Czy zmieniły się również zasady rozliczenia usług budowlanych wykonywanych w innych krajach UE?

Odpowiedź:

Nie. W rozliczeniach z podmiotami z innych krajów członkowskich nadal jest to import usług czy tzw. eksport usług, dlatego usługę opodatkowuje nabywca w swoim kraju. Również przy usługach związanych z nieruchomościami może zaistnieć przypadek, że świadczenie opodatkuje usługobiorca w swoim kraju. Inne kraje członkowskie zwykle mają regulację podobną do art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT. Również przed 1 listopada 2019 r., jeśli polski podmiot, jako podwykonawca usług budowlanych, wykonywał je dla zagranicznego kontrahenta (jednocześnie związane z nieruchomością) w innym państwie członkowskim, to występowało odwrotne obciążenie, ale nie dlatego, że chodziło o prace z załącznika nr 14 do ustawy, ale dlatego że podatnikiem z tego tytułu był nabywca.

Poza tym w dalszym ciągu obowiązuje art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT, z którego wynika, że na takiej fakturze należy wskazać "odwrotne obciążenie", gdy miejsce świadczenia jest poza Polską i VAT rozlicza nabywca.

Przede wszystkim trzeba pamiętać o tym, że tak naprawdę taka transakcja podlega zagranicznym (np. austriackim, belgijskim) przepisom podatkowym i tu w grę nie wchodzi nawet split payment - bo on dotyczy zasadniczo transakcji z krajowym VAT.

Inaczej będzie wyglądała sytuacja, gdy polski podatnik wystawi fakturę z polskim VAT za usługę budowlaną zagranicznemu kontrahentowi. Gdy będą spełnione warunki do zastosowania split payment, obowiązek ten będzie dotyczył również zagranicznego kontrahenta.

9. Czy obowiązkowy split payment dotyczy tylko podwykonawców usług budowlanych

Pytanie: Jeśli nie jestem podwykonawcą usług budowlanych, to czy muszę stosować na fakturach oznaczenie "mechanizm podzielonej płatności"?

Odpowiedź:

Tak - i tu jest ważna różnica między split payment a odwrotnym obciążeniem. Pozycje z załącznika nr 14 (odwrotne obciążenie) przeniesiono do załącznika nr 15 (split payment), ale zasady stosowania split payment dotyczą nie tylko podwykonawców. Również główny wykonawca może mieć obowiązek zamieszczania odpowiedniego oznaczenia na fakturze, gdy będą spełnione warunki do stosowania split payment.

10. Czy faktury otrzymane przed 1 listopada 2019 r. muszą być opłacane z zastosowaniem split payment

Pytanie: Czy od 1 listopada 2019 r. obowiązkowy split payment objął również faktury wystawione przed 1 listopada 2019 r. na kwotę powyżej 15 000 zł, które zawierały towary bądź usługi z załącznika nr 15?

Odpowiedź:

Niestety, nie ma przepisów przejściowych, dlatego można zetknąć się z dwoma stanowiskami. Pewne jest tylko to, że faktura wystawiona przed 1 listopada 2019 r. nie musi zawierać informacji o obowiązkowym split payment, bo nie obowiązywał jeszcze wtedy art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o VAT (wskazujący na taki obowiązek).

Według pierwszego poglądu - zachodzi obligatoryjny split payment, gdyż decyduje o tym fakt, że są spełnione przesłanki do dokonania płatności z zastosowaniem split payment. Owszem, w przypadku towarów i usług z uchylonych załączników nr 11 i nr 14 z mocy przepisu przejściowego nadal stosujemy odwrotne obciążenie i problem "sam się rozwiąże", bo taka faktura nie zawiera VAT. Jednak problem może dotyczyć m.in. faktur za paliwo (uchylony załącznik nr 13), a także np. części samochodowych, które są w załączniku nr 15, a nie były dotąd w żadnym z uchylonych załączników. Stanowisko to bierze pod uwagę przede wszystkim fakt, że nowy przepis sam w sobie nie wprowadza nowych zasad opodatkowania itp., ale dotyczy tylko metody płatności. Natomiast płatność ma miejsce w listopadzie.

Według drugiego poglądu prawo nie może działać wstecz. Skutki podatkowe danego zdarzenia zasadniczo ocenia się z punktu widzenia przepisów obowiązujących w momencie powstania obowiązku podatkowego. Warto np. zauważyć, że z art. 108a ust. 1b ustawy o VAT wynika, iż podatnik obowiązany do wystawienia faktury, o której mowa w art. 106e ust. 1 pkt 18a, jest obowiązany do przyjęcia płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Skoro nie było obowiązku wystawienia stosownej faktury, to - w tym ujęciu - brak jest obowiązkowego split payment.

Niestety wątpliwości pozostają. Problem polega bowiem na tym, że w świetle art. 108a ust. 1b sprzedawca nie jest obowiązany do przyjęcia płatności na rachunek VAT, ale nabywcę zdaje się obowiązywać art. 108a ust. 1a (ogólny przepis o obligatoryjnym split payment). Warto dodać, że nawet brak adnotacji na fakturze (o obowiązkowym split payment) nie zwalnia nabywcy z tego obowiązku. Samo odwoływanie się do zasady, że prawo nie działa wstecz, może okazać się nietrafione. Dla podatników bezpieczniejsze jest pierwsze stanowisko i jego stosowanie należałoby rekomendować, szczególnie biorąc pod uwagę, że MF nie wypowiedziało się jeszcze w tej sprawie.

11. Kiedy można uniknąć sankcji za brak informacji na fakturze o obowiązkowej podzielonej płatności?

Pytanie: Czy można poprawić błąd, gdy na fakturze przez pomyłkę nie zostanie zawarte oznaczenie "mechanizm podzielonej płatności"? Czy można uniknąć sankcji?

Odpowiedź:

Tak, istnieje w tym przypadku możliwość uniknięcia sankcji.

Przypomnijmy, że jeśli są spełnione warunki do stosowania obowiązkowego split payment, to faktura powinna zawierać wyrazy "mechanizm podzielonej płatności". Tylko takie oznaczenie jest prawidłowe, a nie np.: "obowiązkowy split payment", "SPLIT PAYMENT" czy inne skróty bądź wyrazy bliskoznaczne. Gdy takiego oznaczenia nie będzie na fakturze, naczelnik US lub naczelnik UCS będzie ustalał dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy, wykazanej na tej fakturze.

Sankcji tej można uniknąć. Dodatkowe zobowiązanie nie będzie ustalone, gdy faktura mimo braku oznaczenia zostanie opłacona z zastosowaniem split payment. Zatem zaistnienie określonego stanu faktycznego, co zależy w istocie od nabywcy, może zniwelować niedopatrzenie sprzedawcy.

Lepszym rozwiązaniem niż czekanie, jak zachowa się nabywca, jest wystawienie faktury korygującej przez sprzedawcę, a wcześniej jak zaleca MF - poinformowanie nabywcy o tej sytuacji:

Jeżeli przez błąd nie oznaczysz faktury koniecznym dopiskiem, wówczas będziesz mógł naprawić swoje uchybienie i uniknąć sankcji. W tym celu powinieneś poinformować nabywcę, że wystawiłeś mu fakturę bez wymaganego oznaczenia. Informację tę możesz przekazać w dowolnej formie nabywcy, nawet przed wystawieniem faktury korygującej.

Przy czym, jeśli organ podatkowy już wykryje nieprawidłowość, to korekta faktury będzie raczej spóźniona. Tak samo gdy nabywca zapłaci za fakturę bez zastosowania split payment.

Błąd na fakturze może również skorygować nabywca, wystawiając notę korygującą.

12. Kiedy nabywca może uniknąć sankcji za brak obowiązkowego split payment

Pytanie: Gdy przez pomyłkę dokonam płatności z pominięciem split payment, jest możliwość, aby uwolnić się od sankcji?

Odpowiedź:

Jeśli podatnik dokonał płatności bez wykorzystania rachunku VAT, a miał taki obowiązek, to naczelnik US lub naczelnik UCS będzie mógł ustalić dodatkowe zobowiązanie podatkowe. Dodatkowe zobowiązanie będzie wymierzane w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, wykazane na fakturze, której dotyczy płatność.

Do zwolnienia z odpowiedzialności wystarczy jednak, gdy sprzedawca rozliczy całą kwotę podatku wynikającą z faktury. Powstaje tu jednak pewien problem praktyczny dla organu podatkowego - jak bowiem oceni on sytuację, gdy 5 nabywców pominęło płatność na rachunek bankowy (np. każdy przy transakcji na milion złotych winien był wpłacić 230 000 zł), a sprzedawca nie wpłacił VAT należnego w wysokości 100 000 zł? Z tego wynikałoby, że każdy z 5 nabywców poniesie konsekwencje "niewpłacenia" 20 000 zł i sankcja wyniesie dla każdego z nich 6000 zł (30 % z 20 000 zł).

13. Czy brak oznaczenia na fakturze uwolni nabywcę od odpowiedzialności

Pytanie: Czy w przypadku gdy otrzymam fakturę bez oznaczenia "mechanizm podzielonej płatności", zwalnia mnie to z obowiązku stosowania split payment?

Odpowiedź:

Nie. Obowiązkowy split payment dla nabywcy nie jest uzależniony od tego, czy na fakturze zawarto takie oznaczenie. Nabywca musi bowiem wiedzieć, co kupuje, czyli sam przeanalizować, jakie towary bądź usługi nabył i czy wiążą się z tym dla niego określone obowiązki.

Poza tym jeśli strony transakcji wskażą na fakturze (niezgodnie z prawdą) towar/usługę spoza załącznika nr 15, to abstrahując od tego, czy była to pomyłka czy celowe działanie - obiektywnie split payment wystąpił i w skrajnych przypadkach nawet obie strony mogą być objęte sankcją.

Z drugiej jednak strony pamiętajmy o tym, że te wątpliwości, które towarzyszyły wielu pozycjom z załącznika nr 14 - nie znikną w przypadku załącznika nr 15. Zarówno sprzedawca, jak i nabywca muszą analizować pozycje tego załącznika i klasyfikować towar lub usługę do odpowiedniego PKWiU.

Poza tym obowiązek zapłaty z zastosowaniem split payment nie wystąpi, gdy sprzedawca błędnie oznaczy fakturę.

Przykład
Udostępnienie pracowników budowlanych jest usługą niewymienioną w załączniku nr 15. Jeśli wystawiający zamieści na fakturze o wartości 18 000 zł dopisek "mechanizm podzielonej płatności", to u nabywcy nie wystąpi obowiązek zapłaty z zastosowaniem split payment.

14. Czy brak oznaczenia "mechanizm podzielonej płatności" na fakturze może pozbawić prawa do odliczenia

Pytanie: Czy w przypadku gdy otrzymam fakturę bez oznaczenia "mechanizm podzielonej płatności", mimo że istniał taki obowiązek, to czy mogę być pozbawiony prawa do odliczenia z niej VAT?

Odpowiedź:

Nie przewidziano takiego skutku. Jeśli transakcja rzeczywiście miała miejsce, nie zachodzi wyłączenie odliczenia z ogólnej zasady z art. 86 ust. 1 (związek z czynnościami opodatkowanymi) czy żadne z wyłączeń z art. 88 (np. faktury podające dane niezgodne z rzeczywistością). Zatem odliczenie to przysługuje. W takiej sytuacji można wystąpić do sprzedawcy o fakturę korygującą lub samemu wystawić notę korygującą.

Warto jednak mieć na uwadze, że właśnie podanie danych niezgodnych z rzeczywistością (np. na fakturze wskazano zupełnie inny towar, niż paliwo, by uniknąć obowiązkowego split payment) może pozbawić prawa do odliczenia, bo jest to faktura nierzetelna.

15. Czy osobie fizycznej można ustalić dodatkowe zobowiązanie

Pytanie: Czy osoba fizyczna prowadząca działalność w praktyce nigdy nie będzie zagrożona sankcjami za niezastosowanie split payment, bo może ponieść odpowiedzialność karną skarbową?

Odpowiedź:

Nie. W przepisach prawa karnego skarbowego występuje np. klauzula niekaralności, choćby ze względu na tzw. czynny żal. Czynny żal prowadzi więc do uniknięcia odpowiedzialności karnej skarbowej. Przyjmuje się wtedy, że ostatecznie za dany czyn sprawca nie ponosi odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe czy przestępstwo skarbowe. Wtedy jednak sankcja VAT jest uzasadniona (zob. wyrok WSA w Bydgoszczy z 17 października 2018 r., sygn. akt I SA/Bd 493/18). Dlatego osobie fizycznej może być ustalone dodatkowe zobowiązanie, gdy będzie zastosowany czynny żal.

16. Czy trzeba stosować split payment, gdy niecała kwota z faktury podlega kompensacie

Pytanie: Podatnik A sprzedał podatnikowi B towar z załącznika nr 15 za 17 000 zł, natomiast podatnik B - wykonał usługę z załącznika nr 15 za 16 000 zł na rzecz podatnika A. Strony umówiły się na kompensatę. Czy pozostałe po kompensacie 1000 zł obejmie obowiązkowy split payment?

Odpowiedź:

Tak. Różnicę tę trzeba uregulować z zastosowaniem split payment, gdyż faktura zawierała pozycje z towarami wymienionymi w załączniku nr 15 do ustawy o VAT oraz kwota należności na fakturze (kwota brutto) przekroczyła 15 000 zł.

17. Czy o zastosowaniu obowiązkowego split payment decyduje wartość transakcji czy kwota brutto na fakturze

Pytanie: Kontrahenci umówili się na comiesięczne (przez rok) dostarczanie części do produkcji. Wartość kontraktu to 120 000 zł, przy czym co miesiąc będzie wystawiona faktura na 10 000 zł. Czy tu w grę wchodzi obligatoryjny split payment, gdy towary są wymienione w załączniku nr 15?

Odpowiedź:

Nie. Dla każdej dostawy wystawia się fakturę, a pewnym wyznacznikiem obowiązkowego split paymentu jest wartość faktury (wartość brutto). Poza tym, w odróżnieniu od odwrotnego obciążenia (przy elektronice, gdzie dodatkowo obowiązywał próg 20 000 zł), nowe przepisy nie mówią już nic o "jednolitej gospodarczo transakcji". Owszem, w pewnych wypadkach może pojawić się zarzut "sztucznego dzielenia" transakcji, ale brak jest podstaw do tego, by zarzut ten można byłoby postawić do dostaw w opisanym przypadku. Warto zauważyć, że są to dostawy cząstkowe i obowiązek podatkowy będzie rozpoznany odrębnie w stosunku do każdej z dostaw (art. 19a ust. 4 w związku z ust. 3 ustawy o VAT).

18. Czy faktury pro forma oraz faktury korygujące są objęte obowiązkowym split payment

Pytanie: Czy na fakturze pro forma lub fakturze korygującej również muszę podawać oznaczenia "mechanizm podzielonej płatności"?

Odpowiedź:

Na fakturze pro forma nie musi być takiego oznaczenia. Przypomnienia wymaga, że faktura pro forma nie jest fakturą w rozumieniu ustawy o VAT. Zdaniem Ministerstwa Finansów dokument taki nie jest dowodem księgowym, ale innym dokumentem wystawianym w obrocie gospodarczym, którego celem może być np. potwierdzenie złożenia oferty czy przyjęcia zamówienia do realizacji. Zatem nie ma tu obowiązku wskazywania adnotacji o split payment, ale nie jest to też zabronione, szczególnie że obecnie również zaliczki mogą być objęte obowiązkowym split payment. Będzie tak, gdy kwota zaliczki przekroczy 15 000 zł i dotyczy dostawy towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Zamieszczenie oznaczenia w takim przypadku zapewne będzie pomocne dla nabywcy, aby wiedział, że ma zapłacić zaliczkę z zastosowaniem split payment.

Natomiast faktury korygujące są zaliczane do faktur. Zatem powinny mieć również wymagane oznaczenie, szczególnie w przypadku faktur korygujących in plus. Przy czym skutki wystawienia faktury korygującej trzeba oceniać indywidualnie. Zatem np.:

1) jeśli faktura pierwotna na skutek błędu, pomyłki była wystawiona na 14 000 zł, ale po korekcie należność wynosi 16 000 zł, to cała kwota 16 000 zł jest objęta obowiązkowym split payment;

2) jeśli faktura pierwotna była wystawiona na 14 000 zł, ale ewidentnie w związku z okolicznościami zaistniałymi po wystawieniu faktury kwota wzrosła do 16 000 zł, to obowiązek zastosowania split payment do całej kwoty nie powinien wystąpić; wydaje się, że obowiązkowym split payment byłaby objęta co najwyżej kwota 2000 zł.

Podstawa prawna:

• art. 10 ustawy z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2019 r. poz. 1751

• art. 17, art. 19a, art. 28b, art. 31a, art. 41 ust. 14f, art. 106e ust. 1 pkt 18, pkt 18a i ust. 12-13, art. 108a ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1274; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2200

• art. 117ba i art. 117bb ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 900; ost.zm: Dz.U. z 2019 r. poz. 2200

Łukasz Matusiakiewicz, radca prawny specjalizujący się w prawie podatkowym