Jak wybrać najlepszą formę opodatkowania działalności

Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą mogą zdecydować się na wybór ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Jego stawka wynosi w zależności od rodzaju prowadzonej działalności od 3 do 20 proc. osiąganych przychodów. To niewiele, zwłaszcza gdy podatnik osiąga znaczne dochody i miałby opłacać podatek na zasadach ogólnych według stawki maksymalnej – 40 proc. Podatnicy mogą jednak skorzystać z konkurencyjnej 19-proc. stawki podatku liniowego. A to stawia pod znakiem zapytania opłacalność opodatkowania w formie ryczałtu ewidencjonowanego.

Ci podatnicy, którzy zdecydują się na wybór tej formy opodatkowania (ryczałtu ewidencjonowanego), nie mogą dokonywać tego rodzaju wyboru dowolnie, kierując się własnym kaprysem. Tu też należy pamiętać o spełnieniu licznych warunków. Przede wszystkim podatnik powinien prowadzić firmę samodzielnie (ewentualnie w spółce jawnej lub cywilnej osób fizycznych). Warto także pamiętać o tym, by w poprzednim roku podatkowym obroty firmy nie przekroczyły kwoty 250 000 euro. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych podatnicy mogą opłacać także wtedy, gdy rozpoczynają wykonywanie działalności w danym roku podatkowym i nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej – i to bez względu na wysokość przychodów. W przypadku podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku podatkowego warto pamiętać o tym, by nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu złożyć oświadczenie o wyborze opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Inaczej będzie w odniesieniu do tych podatników, którzy już działają na rynku. W tym przypadku oświadczenie o wyborze ryczałtu należy złożyć do 20 stycznia roku podatkowego. Dotyczy to jednak wyłącznie tych podatników, którzy dokonują zmiany formy opodatkowania, np. z zasad ogólnych na ryczałt. Złożenie tego rodzaju oświadczenia ma doniosłe skutki. Jeśli bowiem podatnik już prowadzący działalność nie dokona wyboru formy opodatkowania do 20 stycznia roku podatkowego, przyjmuje się, że wybrał tę formę opodatkowania, z której korzystał w poprzednim roku (nawet jeśli okaże się, że jest ona mniej korzystna dla podatnika). Wtedy trzeba czekać przez cały rok na to, by w styczniu przyszłego roku złożyć oświadczenie o wyborze ryczałtu.

Pisemne oświadczenie o wyborze ryczałtu należy złożyć naczelnikowi właściwego urzędu skarbowego. Właściwy będzie urząd skarbowy ze względu na miejsce zamieszkania podatnika.

Podatnicy, którzy decydują się na opłacanie ryczałtu ewidencjonowanego, muszą pamiętać o tym, by prowadzić dla każdego roku podatkowego ewidencję przychodów, a także wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Muszą prowadzić także ewidencję wyposażenia. Nie mogą zapominać także o posiadaniu i przechowywaniu dowodów zakupu towarów i materiałów. Podatnicy obowiązani są także do tego, by złożyć zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu. Składa się je do 31 stycznia następnego roku na formularzu PIT-28.

 

Ryczałt dla wolnych zawodów

 

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, tak jak i inne formy opodatkowania, posiada wiele zalet, ale też i trochę wad. Zanim zatem podatnik wykonujący wolny zawód zdecyduje się na opłacanie ryczałtu, powinien dokładnie przeanalizować, czy na pewno jest to dla niego najlepsza forma opodatkowania. Przede wszystkim wybierając ryczałtową formę opodatkowania podatnik pozbawia się możliwości wspólnego rozliczenia podatku z małżonkiem. Ale na tym nie koniec. Podatnik nie ma też możliwości zaliczenia określonych wydatków w koszty uzyskania przychodów, przez co nie może zmniejszyć podstawy opodatkowania. Nie ma tym samym możliwości pokrycia ewentualnych strat, jakie może ponieść. Pewien dyskomfort może stanowić także to, iż w czasie trwania roku podatkowego podatnik w zasadzie nie może zrzec się ryczałtu. Pewnym wyjściem z tej sytuacji mogłoby być wykonanie czynności, która nie może być w myśl przepisów ustawy opodatkowana w sposób zryczałtowany. W ten sposób podatnik traci prawo do opodatkowania w tej formie. Nie jest to jednak najlepsze rozwiązanie i na pewno nie należy go polecać jako środka pozwalającego podatnikowi rozwiązać wszystkie jego problemy.

Z drugiej jednak strony podatnicy płacący ryczałt są w stanie precyzyjnie określić wielkość płaconego podatku w poszczególnych miesiącach wiedząc, na jakie przychody mogą liczyć. Dużym plusem dla podatników jest też to, że nie trzeba składać comiesięcznych deklaracji podatkowych. Bardzo ważne jest i to, że w przypadku ryczałtu jest mniej skomplikowana księgowość niż w przypadku zasad ogólnych.

  

Karta podatkowa to dla podatników naprawdę bardzo atrakcyjna forma opodatkowania. Podatnicy korzystający z tej formy nie tylko zwolnieni są z obowiązku prowadzenia ksiąg, ale także składania rocznych zeznań czy deklaracji o wysokości uzyskanych dochodów i wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Od zasady tej istnieją wprawdzie pewne wyjątki, nie zawsze jednak znajdą one zastosowanie. Będzie tak wtedy, gdy podatnik w roku podatkowym rozpoczyna działalność gospodarczą i wnioskuje o zastosowanie karty podatkowej. Z sytuacją taką będziemy mieli do czynienia także wtedy, gdy podatnik w poprzednim roku opłacał podatek na zasadach ogólnych albo w formie ryczałtu, a w bieżącym roku wnioskował o zastosowanie karty podatkowej. W takim przypadku podatnik musi w okresie przed doręczeniem decyzji ustalającej wysokość opodatkowania w formie karty podatkowej (nie dłużej jednak niż przez 4 miesiące) składać deklarację miesięczną PIT-5 i prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów.

Aby móc skorzystać z opodatkowania w formie karty podatkowej, podatnik musi spełnić kilka koniecznych warunków. Jednym z nich jest obowiązek złożenia wniosku o zastosowanie opodatkowania w tej formie. Warto jednak podkreślić, że różne są terminy, w ciągu których podatnik musi wypełnić ten obowiązek. I tak, w przypadku podatników rozpoczynających działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego – wniosek należy złożyć przed rozpoczęciem działalności, natomiast w przypadku podatników, którzy już w poprzednich latach prowadzili działalność gospodarczą, ale teraz zmieniają formę opodatkowania – wniosek należy złożyć do 20 stycznia w danym roku podatkowym (w tym roku ten termin już minął).

Aby móc skorzystać z opodatkowania w formie karty podatkowej, bardzo istotne jest to, by podatnik nie prowadził – poza jednym z rodzajów działalności wymienionym w 12 częściach tabeli, będącej załącznikiem nr 3 do ustawy – innej pozarolniczej działalności gospodarczej. Bardzo ważne jest też to, by małżonek podatnika nie prowadził działalności w tym samym zakresie. Kolejne elementy warunkujące opodatkowanie w formie karty podatkowej to niekorzystanie przez podatników prowadzących działalność z usług osób niezatrudnionych przez siebie na podstawie umowy o pracę oraz z usług innych przedsiębiorstw i zakładów, chyba że chodzi o usługi specjalistyczne, a także niewytwarzanie wyrobów opodatkowanych podatkiem akcyzowym na podstawie odrębnych przepisów.

Jak wynika z przepisów ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, z opłacania podatku dochodowego w formie karty podatkowej mogą korzystać lekarz i lekarz stomatolog, felczer, technik dentystyczny, a także pielęgniarka i położna. Muszą jednak spełnić dodatkowe warunki, a mianowicie: wykonywać działalność samodzielnie, a nie w formie spółki cywilnej, a także zatrudniać jedną osobę jako pomoc fachową lub do przyuczenia. Warto też pamiętać o tym, że usługi w zakresie ochrony zdrowia, które mogą podlegać karcie podatkowej, nie mogą być wykonywane na rzecz osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej albo na rzecz osób fizycznych dla potrzeb prowadzonej przez te osoby pozarolniczej działalności gospodarczej.

Wysokość karty podatkowej uzależniona jest od liczby godzin w miesiącu przeznaczonych na wykonywanie zawodu.

Z opodatkowania w formie karty podatkowej może skorzystać także lekarz weterynarii. W tym przypadku, podobnie jak wcześniej, działalność nie może być prowadzona w formie spółki cywilnej. Warto też zaznaczyć, że jeśli lekarz weterynarii jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w służbie weterynaryjnej organów administracji publicznej i dodatkowo wykonuje usługi weterynaryjne na własny rachunek, wysokość karty podatkowej wynosi 345,50 zł i jest zależna od liczby godzin przeznaczonych na wykonywanie usług. Lekarz weterynarii skorzysta z karty podatkowej, jeśli będzie wykonywał zawód przy zatrudnieniu jednej pomocy fachowej lub przyuczonej. Za pomoc fachową lub przyuczoną nie uważa się jednak lekarza weterynarii.

Z opodatkowania w formie karty podatkowej mogą skorzystać także podatnicy świadczący usługi edukacyjne w zakresie udzielania lekcji na godziny uznawani przez ustawę podatkową za przedstawicieli wolnych zawodów. Za udzielanie lekcji na godziny ustawa uważa pomoc w nauce polegającą głównie na odrabianiu (przygotowaniu) z uczniem zadanych lekcji. W tym przypadku działalność musi być prowadzona bez zatrudniania pracowników, nie wyłączając małżonka.

Wystarczy bowiem jeden nieuważny ruch, a konsekwencje mogą okazać się naprawdę drastyczne: podatnik utraci prawo do korzystania z karty podatkowej. Kiedy tak się stanie i co wtedy powinien zrobić podatnik, określają szczegółowo przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Z art. 40 ustawy wynika, że utrata prawa do korzystania z karty podatkowej nastąpi wtedy, gdy podatnik:

• poda we wniosku o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej dane niezgodne ze stanem faktycznym, powodujące nieuzasadnione zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej bądź ustalenie wysokości podatku dochodowego w formie karty podatkowej w kwocie niższej od należnej lub

• prowadzi nierzetelnie (niezgodnie ze stanem faktycznym) ewidencję zatrudnienia bądź, mimo obowiązku, nie prowadzi tej ewidencji, a stwierdzony stan zatrudnienia jest wyższy od zgłoszonego naczelnikowi urzędu skarbowego, lub

• nie zawiadomi naczelnika urzędu skarbowego o zmianach powodujących utratę warunków do opodatkowania w formie karty podatkowej albo mających wpływ na podwyższenie wysokości podatku dochodowego w formie karty podatkowej (w terminie 7 dni od dnia powstania okoliczności powodujących zmiany) bądź w zawiadomieniu poda dane w tym zakresie niezgodne ze stanem faktycznym, lub

• w rachunku lub fakturze stwierdzających sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi poda dane istotnie niezgodne ze stanem faktycznym.

Konsekwencją zaistnienia jednej z wymienionych przesłanek jest stwierdzenie nieważności decyzji ustalającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej. A to pociąga za sobą dużo poważniejsze następstwa. Podatnik, nie dość że obowiązany jest płacić podatek dochodowy na ogólnych zasadach przez cały rok, to jeszcze dodatkowo musi założyć właściwe księgi (podatkową księgę przychodów i rozchodów lub księgi rachunkowe) od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym została doręczona decyzja stwierdzająca wygaśnięcie decyzji ustalającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej.

Podatnik za miesiące od stycznia do listopada samodzielnie oblicza zaliczki na podatek dochodowy i do 20 dnia następnego miesiąca składa deklaracje PIT-5. Za grudzień zaliczka płacona jest w wysokości zaliczki za listopad w terminie do 20 grudnia (bez konieczności składania PIT-5). Rozliczenie podatku następuje poprzez złożenie zeznania rocznego do 30 kwietnia następnego roku. Podatek obliczany jest według skali podatkowej.

Podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą nie mają zatem łatwego wyboru. Możliwości opodatkowania prowadzonej przez nich działalności jest bowiem dużo. Zanim jednak podatnik podejmie decyzję, powinien zastanowić się nad tym, jak najkorzystniej zmniejszyć obciążenia podatkowe.

Podatnik dokonując wyboru powinien przede wszystkim policzyć, czy ta forma opodatkowania jest dla niego opłacalna. Wprawdzie podatnik płacący podatek według skali podatkowej musi prowadzić rozbudowaną ewidencję, co jest kosztowne (gdy prowadzenie ksiąg powierza się fachowcom). Więcej – w ciągu roku musi wpłacać zaliczki na podatek, a także składać comiesięczne deklaracje. Z drugiej jednak strony może pomniejszyć przychód o koszty jego uzyskania. Im te koszty wyższe, tym wybór opodatkowania na zasadach ogólnych wydaje się korzystniejszy.

Zasady ogólne będą też dobre dla tych podatników, którzy przewidują (choćby potencjalnie), że z prowadzonej przez nich działalności nie uzyskają w danym roku dochodów, lecz poniosą stratę. Wtedy podatnik ma pewność, że nie tylko nie zapłaci podatku w danym roku, ale jeszcze dodatkowo w przyszłych latach będzie mógł odliczyć stratę od podstawy opodatkowania. Z przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jasno wynika, że podatnik może o wysokość straty ze źródła przychodów poniesionej w roku podatkowym obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych. Jest tylko jedno ograniczenie. Wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50 proc. kwoty tej straty. Pięć lat to bardzo dużo, żeby wyjść na prostą i rozliczyć przynajmniej część strat. Przy opodatkowaniu w inny sposób takiej możliwości podatnik nie miałby.

W przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych podatnik nie traci też możliwości opodatkowania uzyskiwanych dochodów wspólnie z małżonkiem. Wspólne rozliczenie z małżonkiem jest opłacalne jednak głównie wtedy, gdy jeden z małżonków uzyskuje wyższe dochody, a drugi niższe. To też warto przeanalizować. Może się okazać, że wybór zasad ogólnych tylko dla możliwości wspólnego opodatkowania dochodów jest mało opłacalny.

Decydując się na wybór opodatkowania w formie podatku liniowego podatnicy powinni też pamiętać, że sama chęć nie wystarczy. Podatnik musi jeszcze posiadać uprawnienia do wyboru takiej właśnie formy opodatkowania. A o tym decydują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wynika z nich, że podatnik może wybrać sposób opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej podatkiem liniowym, pod warunkiem że nie jest podatnikiem rozpoczynającym działalność – samodzielnie lub w formie spółki niemającej osobowości prawnej – który przed rozpoczęciem działalności w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres jego działalności lub działalności spółki.

Podatnicy nie mogą też zapominać, że jeśli zdecydują się na płacenie podatku według jednolitej 19-proc. stawki, wybór tego sposobu opodatkowania będzie dotyczył wszystkich form prowadzonej przez podatnika działalności, do których mają zastosowanie przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jeśli zatem podatnik prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w formie spółki lub spółek niemających osobowości prawnej lub samodzielnie i w formie spółki lub spółek niemających osobowości prawnej, wybór podatku liniowego będzie dotyczył wszystkich tych form.

Zawiadomienie podatnik musi przekazać do właściwego dla siebie organu podatkowego. Będzie to co do zasady urząd skarbowy właściwy według miejsca zamieszkania podatnika. Należy podać nazwę organu podatkowego i jego adres. Wniosek adresujemy do naczelnika.

W przygotowanym przez nas zawiadomieniu powinniśmy wskazać, jaką formę opodatkowania wybieramy i rok, w którym z tej formy opodatkowania będziemy korzystać. Jeśli już prowadzimy działalność i zmieniamy formę opodatkowania, dobrze byłoby też zaznaczyć, w jaki sposób płaciliśmy podatek do tej pory. Konieczne jest też dokładne określenie rodzaju działalności, z której uzyskujemy dochody.

Jeśli podatnik prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej, powinien podać nazwę spółki, jej siedzibę i miejsce wykonywania działalności, a także NIP spółki i dane dotyczące pozostałych wspólników (ich nazwiska, NIP oraz udział procentowy w spółce).

Jedną z ostatnich czynności jest konieczność podpisania zawiadomienia. Podpis powinien być własnoręczny. Jeśli podatnik chce, może obok podpisu umieścić odcisk pieczątki firmowej.

 

Anna Wojda