Komu nie można odmówić pracy zdalnej od 7 kwietnia 2023 r.?

Ustawa z 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, opublikowana w Dzienniku Ustaw z 6 lutego 2023 r. (poz. 240) - wprowadza od 7 kwietnia 2023 r. do kodeksu pracy nowe przepisy (art. 67¹⁸- art. 67³⁴) dotyczące pracy zdalnej i hybrydowej. Uchylone zostają jednocześnie przepisy dot. telepracy.

Czym jest praca zdalna

Na podstawie art. 67¹⁸ kodeksu pracy, praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (praca zdalna).

Uzgodnienie pracy zdalnej z pracodawcą

Zgodnie z art. 67¹⁹ kodeksu pracy, uzgodnienie między stronami umowy o pracę dotyczące wykonywania pracy zdalnej przez pracownika może nastąpić:

1)     przy zawieraniu umowy o pracę albo

2)     w trakcie zatrudnienia (z inicjatywy pracodawcy albo na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej).

Jak powinny być określone zasady pracy zdalnej wyjaśniają nowe przepisy kodeksu pracy – w szczególności: art. 67²⁰ - art. 67²¹ (porozumienie ze związkami zawodowymi, regulamin pracy zdalnej), art. 67^{24 -} art. 67²⁵ (obowiązki pracodawcy związane z zapewnieniem pracownikowi na pracy zdalnej materiałów, narzędzi pracy i dotyczące zwrotu kosztów), art. 67^{26 -} art. 67²⁸ (ochrona danych osobowych, poufność, bhp), art. 67^{29 -} art. 67³⁰ (zakaz dyskryminacji pracownika na pracy zdalnej).

Polecamy: INFORLEX Kodeks pracy 2023

Praca zdalna na polecenie pracodawcy

Ponadto na podstawie przepisu art. 67¹⁹ § 3 kodeksu pracy, praca zdalna może być wykonywana na polecenie pracodawcy:

1) w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub

2) w okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej

– jeżeli pracownik złoży bezpośrednio przed wydaniem polecenia oświadczenie w postaci papierowej lub elektronicznej, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej.

Pracodawca może w każdym czasie cofnąć polecenie wykonywania pracy zdalne - z co najmniej dwudniowym uprzedzeniem. Ponadto pracodawca musi niezwłocznie cofnąć polecenie wykonywania pracy zdalnej jeżeli pracownik poinformuje go o zmianie swoich warunków lokalowych i technicznych uniemożliwiającej wykonywanie pracy zdalnej.

Komu nie można odmówić pracy zdalnej?

Od 7 kwietnia 2023 r. pracodawca nie będzie mógł odmówić pracy zdalnej - tzn. będzie miał obowiązek uwzględnić wniosek w tej sprawie następujących pracowników:

1) pracownica w ciąży,

2) pracownik wychowujący dziecko do ukończenia przez nie 4. roku życia,

3) pracownik sprawujący opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadającymi orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności,

3) pracownik, o którym mowa w art. 142¹ § 1 pkt 2 i 3 kodeksu pracy – chodzi tu o:

- pracownika – rodzica dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz. U. z 2020 r. poz. 1329),

- pracownika – rodzica dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności określonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

- pracownika – rodzica dziecka posiadającego odpowiednio opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe.

Dotyczy to również pracowników, o których mowa w art. 142¹ § 1 pkt 2 i 3 kodeksu pracy, również po ukończeniu przez dziecko 18. roku życia.

Wynika to z art. 67¹⁹ § 6-7 kodeksu pracy.

Jak wyjaśnia Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek o pracę zdalną ww. pracowników, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. W takim przypadku o przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca musi poinformować pracownika (na piśmie lub elektronicznie) w terminie 7 dni roboczych od dnia złożenia wniosku.

Warto też wiedzieć, że na podstawie art. 67³¹ § 4 kodeksu pracy, praca zdalna z założenia nie może być stosowana przy pracach:

1) szczególnie niebezpiecznych;

2) w wyniku których następuje przekroczenie dopuszczalnych norm czynników fizycznych określonych dla pomieszczeń mieszkalnych;

3) z czynnikami chemicznymi stwarzającymi zagrożenie, o których mowa w przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem czynników chemicznych w miejscu pracy;

4) związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem się szkodliwych czynników biologicznych, substancji radioaktywnych oraz innych substancji lub mieszanin wydzielających uciążliwe zapachy;

5) powodujących intensywne brudzenie.

Okazjonalna praca zdalna

Ponadto nowe przepisy kodeksu pracy wprowadzają też tzw. okazjonalną pracę zdalną w wymiarze nieprzekraczającym 24 dni w roku kalendarzowym. Wprowadzenie do kodeksu pracy możliwości udzielenia pracownikowi okazjonalnej pracy zdalnej, miało na celu umożliwienie pracownikowi wykonywanie tego rodzaju pracy w sytuacjach uzasadnionych wyłącznie interesem danego pracownika.

Jednak co do zasady, wniosek pracownika o okazjonalną pracę zdalną nie będzie wiążący dla pracodawcy. 

Więcej na ten temat w artykule: Okazjonalna praca zdalna – maksymalnie 24 dni w roku - od kiedy, ile dni, czy pracodawca może odmówić. Co w przypadku zmiany pracodawcy?

Paweł Huczko

Podstawa prawna: 
- ustawa z 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 240).