Ostrzeżenie MF przed agresywną optymalizacją podatkową a obowiązek podatkowy nierezydentów

Przedmiotem zainteresowania Ministerstwa Finansów są czynności polegające na „przenoszeniu [przez polskich przedsiębiorców] działalności do innego kraju” w sytuacji, gdy prowadzą oni działalność gospodarczą w Polsce i gdy osiągają dochody z terytorium Polski (jako osoby fizyczne lub prawne). Ministerstwo ostrzega, że jeśli „zagraniczne spółki kapitałowe są faktycznie zarządzane z terytorium Polski, a ich rejestracja za granicą służy jedynie stworzeniu pozoru, że działalność prowadzona za ich pośrednictwem nie podlega opodatkowaniu w Polsce”, to zostaną one w rzeczywistości uznane za spółki, które stosują agresywną optymalizację podatkową i nie unikną obowiązku uiszczenia podatku w Polsce.

Aby ustalić, którzy nierezydenci podlegają (i w jakim zakresie) obowiązkowi podatkowemu w Rzeczypospolitej Polskiej, należy podzielić ich na trzy grupy. W grupie pierwszej znajdą się te podmioty, które mają siedzibę i zarząd poza Polską i które nie uzyskują żadnych dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej na terytorium Polski. W grupie drugiej znajdą się z kolei te podmioty, które posiadają siedzibę i zarząd za granicą, przy czym prowadzą działalność gospodarczą także w Polsce przy pomocy położonego na jej terytorium zakładu/oddziału/filii. W trzeciej grupie znajdą się podmioty, które formalnie mają siedzibę lub zarząd poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, jednak w rzeczywistości prowadzą faktyczną działalność gospodarczą w Polsce. Tylko tej ostatniej grupy podmiotów dotyczy najnowsze ostrzeżenie Ministerstwa Finansów.

Siedziba i miejsce faktycznego zarządu spółki

Wskazanie siedziby i miejsca faktycznego zarządu podmiotu (w szczególności działającego w formie spółki kapitałowej) to decydujące elementy służące do ustalenia czy dany podmiot, zarejestrowany za granicą, ma obowiązek odprowadzenia podatku CIT w Polsce. Jeśli chodzi o miejsce siedziby (tj. konkretna miejscowość w danym państwie) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej albo spółki komandytowo-akcyjnej, to powinna ona być każdorazowo wskazana w umowach tychże spółek (Articles of Associacion). Sprawa komplikuje się jednak, gdy weźmiemy pod uwagę miejsce faktycznego zarządu spółki. Wielu ekspertów, takich jak Agnieszka Moryc - dyrektor zarządzająca Admiral Tax, uważa, że faktyczne miejsce zarządzania spółką nie musi mieć charakteru stałego, a kluczowe dla firmy decyzje mogą być podejmowane z każdego miejsca na świecie (włącznie z tym, że mogą one być po prostu podejmowane w trakcie podróży).

Tymczasem Ministerstwo Finansów zwraca uwagę na to, że ustalenie miejsca faktycznego wykonywania zarządu spółki nie może mieć „charakteru wyłącznie formalnego”, to znaczy że nie wystarczy tutaj jedynie ustalić np. miejsca podjęcia uchwały organu zarządzającego. Jak czytamy w ostrzeżeniu „okolicznościami pomocniczymi dotyczącymi procesu decyzyjnego mogą być korespondencja e-mailowa (służbowa), miejsca spotkań z pracownikami, zleceniobiorcami, doradcami, odbiorcami lub dostawcami, dowody przebywania w innym państwie, takie jak koszty związane z przejazdami lub przelotami, wynajmem mieszkania lub posiadanie mieszkania za granicą przez członka organu zarządzającego”.

Przesłanki, jakie Ministerstwo Finansów będzie brało pod uwagę przy ustalaniu miejsca faktycznego zarządu spółki, są dosyć liczne. Po lekturze ostrzeżenia wiemy, że kontrolerzy przyjrzą się m.in.:

• czy członkowie zarządu spółki zagranicznej to osoby fizyczne (lub inne podmioty, w tym osoby prawne), które pełnią funkcje zarządcze w sposób usługowy, np. w formie outsourcingu;
• czy członkowie zarządu spółki zagranicznej pełnią tożsame funkcje zarządcze także w organach kierujących działalnością innych spółek;
• czy członkowie zarządu spółki zagranicznej mają polską rezydencję podatkową, tzn. czy przebywają oni na terytorium Polski przynajmniej 183 dni w danym roku podatkowym;
• czy uchwały, umowy lub sprawozdania z posiedzeń organów spółki zagranicznej są podpisywane przede wszystkim przez pełnomocników (zazwyczaj wysyłanych przez kancelarię prawną), w ramach wsparcia zwanego „corporate services”;
• czy operacje bankowe spółki są zlecane w Polsce, a członkowie zarządu nie tylko posiadają dostęp do zagranicznego konta bankowego, ale też wyjmują pieniądze z bankomatów w Polsce za pomocą firmowej karty płatniczej;
• czy spółka zagraniczna konsultuje się przede wszystkim z doradcami działającymi w Polsce, w tym także z polskimi doradcami podatkowymi oraz
• czy w siedzibie spółki zagranicznej rzeczywiście zgromadzona jest jej pełna dokumentacja księgowa i prawna.

Udzielenie odpowiedzi na powyższe pytania będzie wyznaczało ewentualny dalszy kierunek kontroli ze strony organów podatkowych, w tym miejsce osiągania dochodów z prowadzonej działalności operacyjnej.

Brak obowiązku podatkowego

Biorąc pod uwagę wytyczne Ministerstwa Finansów, a w szczególności ustawę o CIT, należy stwierdzić, że z brakiem obowiązku podatkowego w Rzeczypospolitej mamy do czynienia w przypadku, gdy dany podmiot ma siedzibę i zarząd (faktyczny i formalny) poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie osiąga żadnych dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej na terenie Polski. Z kolei podatnicy, którzy mają siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania. Na marginesie warto wskazać, że definicje siedziby oraz zarządu nie zostały autonomicznie uregulowane w ustawie o CIT.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Tytułem przykładu, umowa z dnia 14 maja 2003 r. między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku (dalej umowa polsko – niemiecka) precyzuje, że od dochodów osiąganych w Polsce ze sprzedaży bezpośredniej, spółka zagraniczna nie jest zmuszona odprowadzać podatku (o ile oczywiście sprzedaż ta nie jest związana z działalnością zakładu spółki zlokalizowanego w Polsce).