Raportowanie schematów podatkowych - podmioty zobowiązane i zakres raportowania
REKLAMA
REKLAMA
1 stycznia 2019 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 2193), przewidujące obowiązek raportowania szefowi Krajowej Administracji Skarbowej informacji o schematach podatkowych (mechanizm MDR – ang. sh). Obowiązek ten został wprowadzony do Rozdziału 11a (art. 86a-86o) Ordynacji podatkowej i stanowi konsekwencję częściowej implementacji Dyrektywy Rady UE 2018/822 z dnia 25 maja 2018 r. W polskich przepisach rozszerzono obowiązek raportowania na schematy podatkowe inne niż transgraniczne w rozumieniu dyrektywy (m.in. na krajowe), jak również przyśpieszono wejście w życie przepisów o MDR (1 stycznia 2019 r., dyrektywa zaś mówi o 1 lipca 2020 r.).
REKLAMA
Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, celem wprowadzenia obowiązku raportowania jest m.in. zapewnienie organom administracji skarbowej szybkiego dostępu do informacji o potencjalnie agresywnym planowaniu podatkowym, zidentyfikowanie obszarów, gdzie mogą występować luki w systemie podatkowym, jak również uszczelnienie systemu podatkowego.
Zakres raportowania
Obowiązkowi raportowania podlega schemat podatkowy, czyli uzgodnienie (tj. czynność lub zespół powiązanych ze sobą czynności, w tym czynność planowana lub zespół czynności planowanych, których co najmniej jedna strona jest podatnikiem lub które mają lub mogą mieć wpływ na powstanie lub niepowstanie obowiązku podatkowego), które:
- spełnia kryterium głównej korzyści oraz posiada co najmniej jedną ogólną cechę rozpoznawczą (11 cech wskazanych w ustawie, np. jeżeli zobowiązano się do zachowania w poufności wobec osób trzecich sposobu, w jaki uzgodnienie pozwala na uzyskanie korzyści podatkowej, jak również jeżeli podejmowane są celowe czynności dotyczące nabycia spółki przynoszącej straty), lub
- posiada co najmniej jedną szczególną cechę rozpoznawczą (9 cech wskazanych w ustawie, np. jeżeli w odniesieniu do tego samego środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej dokonywane są odpisy amortyzacyjne w więcej niż jednym państwie), lub
- posiada inną szczególną cechę rozpoznawczą (4 cechy wskazane w ustawie).
Kryterium głównej korzyści uważa się za spełnione, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności oraz faktów należy przyjąć, że podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej mógłby zasadnie wybrać inny sposób postępowania, z którym nie wiązałoby się uzyskanie korzyści podatkowej rozsądnie oczekiwanej lub wynikającej z wykonania uzgodnienia, a korzyść podatkowa jest główną lub jedną z głównych korzyści, którą podmiot spodziewa się osiągnąć w związku z wykonaniem uzgodnienia. Z powyższego wynika, iż dla spełnienia kryterium głównej korzyści nie jest konieczne spełnienie przesłanek zawartych w klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, takich jak sprzeczność korzyści z przedmiotem lub celem ustawy, oraz sztuczny sposób działania. W związku z tym, obowiązkowi raportowania podlegają także schematy podatkowe dokonywane z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych.
Kategorie schematów
REKLAMA
Obowiązek raportowania dotyczy zarówno schematów podatkowych standaryzowanych, jak i innych schematów podatkowych (tj. dostosowanych do indywidualnych potrzeb korzystającego). Schematem podatkowym standaryzowanym jest schemat podatkowy możliwy do wdrożenia lub udostępnienia u więcej niż jednego korzystającego bez konieczności zmiany jego istotnych założeń.
Do Ordynacji podatkowej wprowadzono obowiązek raportowania schematów podatkowych transgranicznych oraz innych schematów podatkowych (m.in. krajowych). Schematem podatkowym transgranicznym jest schemat podatkowy, który:
- spełnia kryterium transgraniczne, (tj. dotyczy więcej niż jednego państwa UE lub państwa UE i państwa trzeciego, a także spełnia co najmniej jeden z warunków wymienionych w ustawie, np. jeżeli nie wszyscy uczestnicy uzgodnienia mają miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium tego samego państwa), oraz
- spełnia kryterium głównej korzyści i posiada ogólną cechę rozpoznawczą, albo posiada szczególną cechę rozpoznawczą (bez konieczności spełnienia kryterium głównej korzyści).
Należy zauważyć, iż schematu podatkowego transgranicznego nie stanowi uzgodnienie, które dotyczy wyłącznie podatku od wartości dodanej (VAT, akcyza) lub ceł.
Kolejnym rodzajem schematów są schematy krajowe, które podlegają raportowaniu jedynie w przypadku spełnienia kryterium kwalifikowanego korzystającego. Kryterium to uważa się za spełnione jeżeli:
- przychody lub koszty albo aktywa korzystającego przekroczyły w roku poprzedzającym lub w bieżącym roku obrotowym równowartość 10 mln euro, lub
- udostępniane lub wdrażane uzgodnienie dotyczy rzeczy lub praw o wartości rynkowej przekraczającej równowartość 2,5 mln euro, lub
- korzystający jest powiązany z takim podmiotem.
W związku z tym, że kryterium kwalifikowanego korzystającego zostało zdefiniowane za pomocą ww. progów de minimis (tj. odpowiednio 10 mln euro lub 2,5 mln euro), obowiązek raportowania schematów podatkowych innych niż transgraniczne nie dotyczy podmiotów o mniejszej skali działalności.
Podmioty zobowiązane do raportowania
Co do zasady obowiązek raportowania schematów podatkowych spoczywa na promotorze (podmiot, który opracowuje, oferuje, udostępnia lub wdraża uzgodnienie lub zarządza wdrażaniem uzgodnienia, np. doradca podatkowy, adwokat, radca prawny, pracownik banku lub innej instytucji finansowej doradzającej klientom). W przypadku zaś schematów podatkowych innych niż standaryzowane, jeżeli promotor nie został zwolniony przez korzystającego z tajemnicy zawodowej, obowiązek raportowania spoczywa na korzystającym (podatnik; podmiot, któremu udostępniane jest lub u którego wdrażane jest uzgodnienie, lub który jest przygotowany do wdrożenia uzgodnienia lub dokonał czynności służącej wdrożeniu takiego uzgodnienia). Korzystający jest zobowiązany do raportowania także wtedy, gdy samodzielnie opracował określone uzgodnienie, jak również w sytuacji, gdy promotor nie wykonał obowiązku raportowania w terminie. Z kolei wspomagający (podmiot, który podjął się udzielić, bezpośrednio lub za pośrednictwem innych osób, pomocy, wsparcia lub porad dotyczących opracowania, wprowadzenia do obrotu, organizowania, udostępnienia do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia uzgodnienia, np. biegły rewident, notariusz, księgowy) raportuje w sytuacji, gdy nie został poinformowany przez promotora lub korzystającego o numerze schematu podatkowego (NSP), o ile dostrzegł lub powinien był dostrzec, że uzgodnienie stanowi schemat podatkowy. W praktyce na ocenę tego, czy wspomagający powinien był dostrzec, że uzgodnienie, w odniesieniu do którego jest wspomagającym, stanowi schemat podatkowy, wpływać może wiele czynników, np. dotychczasowe czynności wykonywane przez wspomagającego w stosunku do tych samych lub powiązanych podmiotów.
Przekazywane informacje
Przepisy wprowadzają szeroki zakres informacji o schemacie podatkowym, który obejmuje m.in. dane identyfikujące korzystającego, przesłanki skutkujące uznaniem danego uzgodnienia za schemat podatkowy, streszczenie opisu uzgodnienia stanowiącego schemat podatkowy, jak również wskazanie celów, których realizacji schemat podatkowy ma służyć. W przypadku schematu podatkowego standaryzowanego, jeżeli promotor lub wspomagający nie został zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, zakres przekazywanej informacji nie obejmuje, m.in. danych identyfikujących korzystającego.
Termin i sposób raportowania
Informacje o schemacie podatkowym należy przekazać Szefowi KAS drogą elektroniczną (z wykorzystaniem formatu XML, na odpowiednim formularzu) w terminie 30 dni od dnia następnego po udostępnieniu schematu podatkowego, od dnia następnego po przygotowaniu do wdrożenia schematu podatkowego, lub od dnia dokonania pierwszej czynności związanej z wdrażaniem schematu podatkowego - w zależności od tego, które z ww. zdarzeń nastąpi wcześniej. Ponadto korzystający, który w okresie rozliczeniowym dokonał czynności będących elementem schematu lub uzyskujący związaną z tym korzyść, zobowiązany jest do przekazania stosownej informacji Szefowi KAS w terminie złożenia deklaracji podatkowej (oświadczenie w tym zakresie powinni złożyć wszyscy członkowie zarządu podatnika).
Konsekwencje
Niedopełnienie obowiązku informacyjnego (lub opóźnienie w przekazaniu informacji) podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych (obecnie to ponad 20 mln PLN). Jednakże, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnych, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, w przypadku, gdy sprawca w terminie złożył informację o schemacie podatkowym, a uszczuplona należność publicznoprawna wynika bezpośrednio z zastosowania tego schematu podatkowego.
Z drugiej jednak strony należy zauważyć, iż nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa lub wykroczenia skarbowe wyłącznie w oparciu o informacje przekazywane na podstawie omawianej regulacji. Jak wskazano w projekcie objaśnień do przepisów, występowanie u danego podatnika schematu podatkowego nie powinno być postrzegane jako sytuacja niewłaściwa lub naganna. Przekazanie informacji o schemacie podatkowym nie powinno zatem automatycznie skutkować anulowaniem korzyści podatkowej, ale może zwiększyć ryzyko weryfikacji działań podatnika.
Procedura wewnętrzna
Przepisy wprowadzają obowiązek wdrożenia wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania niewywiązywaniu się z obowiązku przekazywania informacji o schematach podatkowych. Dotyczy on promotorów, podmiotów zatrudniających promotorów lub faktycznie wypłacających im wynagrodzenie, których przychody lub koszty przekroczyły w poprzednim roku obrotowym kwotę 8 mln zł. Za brak wdrożenia ww. procedury przewidziano sankcję finansową w wysokości do 2 mln zł, która w szczególnych przypadkach może wynieść aż 10 mln zł).
Przepisy przejściowe
Obowiązek raportowania schematów podatkowych wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. Jednakże zgodnie z przepisami przejściowymi, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (lub 9 miesięcy, jeżeli raportuje korzystający), raportowane powinny być:
- schematy podatkowe (inne niż transgraniczne), jeżeli pierwszej czynności związanej z ich wdrażaniem dokonano po dniu 1 listopada 2018 r., oraz
- schematy podatkowe transgraniczne, jeżeli pierwszej czynności związanej z ich wdrażaniem dokonano po dniu 25 czerwca 2018 r.
Wątpliwości praktyczne
Z uwagi na liczne wątpliwości interpretacyjne dotyczące przepisów MDR, w dniu 31 stycznia 2019 r. Minister Finansów opublikował objaśnienia podatkowe, które zostały poprzedzone konsultacjami społecznymi. W objaśnieniach przedstawiono kierunek interpretacji przepisów przez Ministerstwo Finansów. Przy czym w wielu miejscach podnoszono, iż oceny poszczególnych przesłanek należy dokonywać indywidualnie, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych.
Zastosowanie się przez podatnika do objaśnień podatkowych spowoduje objęcie go ochroną wynikającą z przepisów podatkowych, taką samą jak w przypadku interpretacji podatkowej. Ministerstwo Finansów sygnalizuje, iż wydane objaśnienia mogą zostać w przyszłości uzupełnione o nowe zagadnienia lub komentarze, a na kierunek ewentualnych zmian wpływać będzie analiza praktyki stosowania przepisów MDR. Przy czym kierunek interpretacji przedstawiony w objaśnieniach nie powinien ulec zmianie na niekorzyść podmiotów zobowiązanych.
Jednakże, należy wskazać iż pomimo wydanych objaśnień przepisy MDR pozostają w dalszym ciągu niejasne pod wieloma względami. W szczególności nadal aktualny pozostaje problem ustalenia i oceny, czy dane uzgodnienie spełnia przesłanki schematu podatkowego.
Podsumowanie
Nowe przepisy nakładają obowiązek raportowania schematów podatkowych nie tylko na podmioty zawodowo zajmujące się doradztwem (np. doradcy podatkowi, radcowie prawni), ale również na podatników (w określonych przypadkach). Polskie przepisy przewidują obowiązek raportowania zarówno schematów podatkowych transgranicznych, jak również innych schematów podatkowych (m.in. krajowych). Raportowane mają być schematy podatkowe standaryzowane oraz dostosowane do indywidualnych potrzeb korzystającego. Ponadto, obowiązek raportowania dotyczy nie tylko schematów, które zostały wdrożone, ale również tych, które znajdują się w fazie planowania. Warto również zauważyć, że pojęcie schematu podatkowego, pomimo wydanych przez Ministerstwo Finansów objaśnień podatkowych, pozostaje bardzo szerokie i nadal rodzi wiele wątpliwości. Z uwagi na zawarty w przepisach szeroki zakres definicji i pojęć nieostrych, wątpliwości pojawiające się w tym zakresie mogą zostać rozwiązane dopiero w praktyce stosowania przepisów. Mając na uwadze powyższe oraz surowe kary przewidziane w powyższym zakresie należy wskazać, iż jest to mechanizm, który stawia przed podatnikami oraz środowiskiem doradców sporo wyzwań oraz rodzi wiele potencjalnych ryzyk. Z tego też powodu zachęcamy do szczegółowej analizy prowadzonych jak również planowanych działań w swoich przedsiębiorstwach z perspektywy obowiązujących przepisów w zakresie raportowania schematów podatkowych
Autor: Oksana Kijaszko, konsultant w dziale doradztwa podatkowego w KPMG w Polsce, biuro w Krakowie
REKLAMA
REKLAMA
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat