Jak odliczać składki zdrowotne w zeznaniu rocznym PIT

Kto może odliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne?

Przepisy prawa dokładnie określają, komu przysługuje prawo do odliczenia od podatku dochodowego składek przeznaczonych na ubezpieczenie zdrowotne. Są to przede wszystkim osoby opłacające podatek dochodowy od osób fizycznych – także w sytuacji, gdy wspólnego rozliczenia dokonują małżonkowie. Ponadto prawo to przysługuje także osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osobom duchownym.

Odliczeniu od podatku podlegają również składki na ubezpieczenie zdrowotne, które zostały pobrane w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Przypadki, gdy płatnik pobiera składkę z dochodu podatnika określone są w przepisach. Należą do nich między innymi osoby pozostające w stosunku pracy, w stosunku służbowym albo odbywające służbę zastępczą, osoby pobierającą świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia, funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej będący w służbie kandydackiej, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy-zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług oraz za osoby z nimi współpracujące, osoby pobierające świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu lub zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie lub w okresie korzystania ze świadczenia górniczego, bezrobotni pobierający zasiłek lub stypendium, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz członkowie ich rodziny, osoby pobierającą uposażenie posła oraz posła do Parlamentu Europejskiego, wybranego w Rzeczypospolitej Polskiej, osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby pobierające zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne, osoby pobierające uposażenie w stanie spoczynku lub uposażenie rodzinne, uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze, słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, osoby pobierające stypendium sportowe po ukończeniu 15. roku życia, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, osoby korzystającą z urlopu wychowawczego oraz członkowie rad nadzorczych.

Zauważyć należy także, iż przepisy ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych przewidują, że składki na ubezpieczenie zdrowotne za określone grupy podmiotów opłacają konkretne instytucje czy też osoby. W przypadku tych ubezpieczonych-podatników składki te nie będą podlegały odliczeniu od ich podatku, bowiem nie zostały one ani bezpośrednio zapłacone przez podatnika, ani nie zostały pobrane przez płatnika.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzane w RP

Obowiązujący w Polsce system ubezpieczeń zdrowotnych przewiduje indywidualne składki na ubezpieczenie zdrowotne, których finansowanie odbywa się przy pomocy podatków odprowadzanych przez ludność. Dzięki temu istnieje możliwość odliczenia tych składek od należnego podatku dochodowego. Temu odliczeniu podlegają składki na ubezpieczenie zdrowotne, o których mowa w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych zarówno  sytuacji, gdy są one opłacone w toku podatkowym bezpośrednio przez podatnika, jak i pobrane w roku podatkowym przez płatnika.

Odliczeniu podlegają składki faktycznie zapłacone bądź potrącone w danym roku, niezależnie od tego, którego roku dotyczą. Jeśli więc podatnik opłaci w danym roku podatkowym zaległe składki za lata ubiegłe, będą one wówczas podlegać odliczeniu. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 16 listopada 2016 r., sygn. I SA/Bk 359/16, odliczeniu od podatku dochodowego od osób fizycznych podlegają „składki na ubezpieczenie zdrowotne rzeczywiście (faktycznie) zapłacone przez podatnika w roku podatkowym lub pobrane w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej. Również w przypadku składek zdrowotnych moment, w którym możliwe jest dokonanie odliczenia uzależniony jest odpowiednio od uiszczenia tych składek bezpośrednio przez podatnika lub pobrania ich przez płatnika. (…) Przy czym za opłacenie należy uznać ich wpłatę do ZUS bezpośrednio przez podatnika lub też ich pobranie przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych”.

Warto także zauważyć, że odliczeniu podlegają jedynie składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne – jeśli więc podatnik opłaca dodatkowe, prywatne ubezpieczenie, na gruncie omawianych przepisów nie przysługuje mu odliczenie z tego tytułu.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzane za granicą

Odliczeniu od podatku podlegają także składki na ubezpieczenie społeczne wniesione w innych krajach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz w Szwajcarii. Państwami Unii Europejskiej, poza Polską, są obecnie: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy. Do Europejskiego Obszaru Gospodarczego poza państwami członkowskimi UE należą także Islandia, Norwegia i Liechtenstein. Składki te podobnie jak w przypadku składek opłaconych w Polsce mogą być wniesione osobiście przez podatnika lub za pośrednictwem płatnika.

Polecamy: PIT-y i ulgi podatkowe 2016

Zgodnie z przepisami odliczenie dotyczy tylko składek od tych dochodów, które w Polsce nie są zwolnione od opodatkowania na podstawie umowy międzynarodowej, czyli takich, które podlegają opodatkowaniu wyłącznie w Polsce bądź też są opodatkowane w Polsce przy zastosowaniu metody zaliczenia proporcjonalnego. Odliczenie od podstawy opodatkowania w Polsce dokonuje się tylko w stosunku do tych składek, które do tej pory nie podlegały odliczeniu:

1) od dochodu przed jego opodatkowaniem w państwie, w którym były zapłacone (pobrane);

2) od podatku w państwie, w którym były zapłacone (pobrane);

3) od dochodu w Polsce (jako składka na ubezpieczenie społeczne).

By dokonać odliczenia składek na ubezpieczenie zdrowotne wniesionych za granicą wymagana jest podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska upoważniająca polskie organy skarbowe do przeprowadzenia kontroli w formie uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne.

Podsumowując, warto zacytować interpretację podatkową Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 7 stycznia 2016 r., sygn. IPPB4/4511-1150/15-5/JK3: „Jednocześnie, aby można było dokonać obniżenia podatku dochodowego na podstawie przytoczonego artykułu muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

1. składki opłacane przez Wnioskodawcę na ubezpieczenie zdrowotne mają charakter obowiązkowy (art. 27b ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT);

2. podstawę wymiaru składki nie może stanowić dochód (przychód), który na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartych przez Polskę podlega zwolnieniu od podatku (art. 27b ust. 4 pkt 1 ustawy o PIT);

3. kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki (art. 27b ust. 2 ustawy o PIT);

4. składka na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne zapłacona w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej, innym państwie Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Konfederacji Szwajcarskiej nie zostanie odliczona od dochodu (przychodu) albo podatku w państwie, w którym odprowadzane są składki na ubezpieczenia zdrowotne albo nie zostanie odliczona od dochodu w Polsce (art. 27b ust. 4 pkt 2 ustawy o PIT);

5. umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska zawierają podstawę prawną do dokonania wymiany informacji pomiędzy polskim organem podatkowym a organem podatkowym państwa, w którym opłacane są składki na obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne (art. 27b ust. 4 pkt 3 ustawy o PIT)”.

Zakres składek niepodlegających odliczeniu

Nie wszystkie składki poniesione na ubezpieczenie zdrowotne podlegają odliczeniu od podatku dochodowego. Te, które są wyłączone z katalogu to składki pokrywane dobrowolnie na prywatne ubezpieczenie zdrowotne, te, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy PIT, oraz takie, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Nie ma możliwości także odliczenia składki którą podatnik miał obowiązek uiścić, ale w faktycznie tego nie zrobił.

Ponadto w kwestii zaliczek zagranicznych zauważyć należy, iż składki nie podlegają odliczeniu w następujących sytuacjach:

- gdy podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska;

- gdy zostały zapłacone w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej, które zostały odliczone od dochodu (przychodu) lub podatku w tym państwie albo zostały odliczone od dochodu (przychodu) w Polsce (jako tzw. „zagraniczne” składki społeczne);

- gdy nie istnieje podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne.

Kwota odliczenia

Kwota składki zdrowotnej, o którą można pomniejszyć podatek jest dokładnie określona w przepisach. Nie może ona przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru owej składki.

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Przeciętne miesięczne wynagrodzenie, włącznie z wypłatami z zysku, w IV kwartale 2016 r. wyniosło  - 4.404,17 zł, co oznacza, że kwota tej stawki wynosiła 255,99 zł.

Wysokość wydatków z tytułu opłaconych (pobranych) składek ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie. Dokumentami, o których mowa, będą przede wszystkim dowody wpłat kwot składek oraz potwierdzenie przelewów.

Należy uznać, że jeśli chodzi o podatników, dla których składki są pobierane przez płatników, dowodem potwierdzającym poniesienie składki będzie roczna informacja o dochodach (PIT-8C), na której uwidocznione są kwoty składek pobranych z dochodu podatnika w roku podatkowym.

Sposób odliczenia

Istnieją różne sposoby realizacji odliczenia składek. Może ono nastąpić w trakcie roku podatkowego przy obliczaniu zaliczek na podatek przez płatników bądź też przez podatników osiągających dochody bez pośrednictwa płatnika: ze stosunku pracy z zagranicy; z emerytur i rent z zagranicy; z działalności wykonywanej osobiście. Realizacja odliczenia może nastąpić także w trakcie roku podatkowego przy obliczaniu zaliczek na podatek albo miesięcznego (kwartalnego) ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, przez podatników osiągających dochody z działalności gospodarczej lub z najmu, dzierżawy, przy opłacaniu karty podatkowej przez podatników osiągających dochody z działalności gospodarczej, przy opłacaniu zryczałtowanego podatku od przychodów osób duchownych.

Po zakończeniu roku podatkowego kwoty odliczeń składek zdrowotnych należy wykazać:

- w zeznaniu podatkowym PIT-36 – w poz. 190-193,

- w zeznaniu podatkowym PIT-36L – w poz. 40-41,

- w zeznaniu podatkowym PIT-37 – w poz. 116-119,

- w zeznaniu podatkowym PIT-28 – w poz. 108–109,

- w deklaracji o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne PIT-16A –w poz.  10-34

- w rocznym obliczeniu podatku PIT-40 (sporządzanym przez płatnika) w poz. 70-72.

W  przypadku  wybrania  przez  podatnika  prowadzącego  działalność  gospodarczą  uproszczonej  formy wpłacania zaliczek na podatek dochodowy, w PIT-36 lub PIT-36L jako należną zaliczkę należy wykazać zaliczkę po uwzględnieniu podlegającej odliczeniu składki zdrowotnej.

Po upływie roku podatkowego, w terminie do dnia 31 stycznia, podatnik opłacający kartę podatkową jest obowiązany złożyć w urzędzie skarbowym roczną deklarację PIT-16A o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej w poszczególnych miesiącach.

Po upływie roku podatkowego, w terminie do dnia 31 stycznia, osoba duchowna opłacająca zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych jest obowiązana złożyć w urzędzie skarbowym roczną deklarację PIT-19A o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconej i odliczonej od ryczałtu w poszczególnych kwartałach.

Polecamy: Podatki 2017 - PIT, CIT, ryczałt 2017 (książka)

Zasadą jest, że składka na powszechne ubezpieczenie zdrowotne musi być odliczana w pierwszej kolejności. Oznacza to, że pierwsza czynność, jaka powinna zostać uczyniona po obliczeniu wysokości podatku według skali podatkowej, to uwzględnienie (odjęcie od podatku) faktycznie uiszczonych przez podatnika składek. Nie wolno - przed pomniejszeniem podatku o składki na ubezpieczenie zdrowotne - pomniejszać podatku o inne ulgi.

Należy zauważyć, iż formularze rocznych zeznań podatkowych są skonstruowane w ten sposób, że wymuszają uwzględnienie w pierwszej kolejności uiszczonych przez podatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Zwrócić należy także uwagę na problematykę odliczenia od należnego podatku dochodowego składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłacone od dochodów, które opodatkowane zostały zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Zgodnie z pismem MF z dnia 27 maja 2002 r., stanowiącym odpowiedź na interpelację poselską, bez sygnatury, Biuletyn Informacyjny 2002, nr 20, s. 27 „Składka na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza podatek dochodowy obliczany na tzw. zasadach ogólnych, tj. według obowiązującej w danym roku skali podatkowej. Natomiast składka od otrzymywanych przez podatnika przychodów i na podstawie powołanych powyżej przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, opodatkowanych w formie ryczałtu, w tym od przedmiotowych umów zleceń, nie jest odliczana od zryczałtowanego podatku dochodowego. Stąd składka na ubezpieczenie zdrowotne pobierana od przychodów z tytułu umowy zlecenia (o dzieło), podlegających opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym, podlega odliczeniu - w rocznym zeznaniu podatkowym - od podatku dochodowego od osób fizycznych opłacanego na zasadach ogólnych (np. z tytułu umowy o pracę)”.