Kiedy urząd skarbowy nie musi informować o wszczęciu kontroli?

Zakres kontroli podatkowej obejmuje czynności mające na celu ustalenie, czy podatnik wywiązuje się z obowiązków podatkowych względem urzędu skarbowego. Przedsiębiorca, który ma zostać poddany kontroli, musi być o tym fakcie uprzednio powiadomiony przez właściwy organ podatkowy w określonym terminie. Wówczas ma on czas na przygotowanie się do procedur kontrolnych. Jednakże w sytuacjach, w których istnieje podejrzenie łamania prawa bądź działania na niekorzyść interesu publicznego, kontrola może być niezapowiedziana.

Terminy zawiadomienia o przeprowadzeniu kontroli

Na mocy art. 48 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców organ podatkowy jest zobowiązany do powiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli. Co ważne, czynności kontrolne mogą rozpocząć się nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia i nie później niż 30 dni przed. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w tym terminie, wówczas jej rozpoczęcie wymaga ponownego zawiadomienia.

Zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli powinno zawierać:

• oznaczenie organu,
• datę i miejsce wystawienia,
• oznaczenie przedsiębiorcy,
• wskazanie zakresu przedmiotowego kontroli,
• imię, nazwisko oraz podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji.

Co ciekawe, powyższy termin nie odnosi się do czynności związanych z pozyskiwaniem próbek, dokonywaniem oględzin, także pojazdów, bądź dokonywaniem pomiarów. Wymienione czynności mogą zostać przeprowadzone przez organ podatkowy przed upływem 7 dni od dostarczenia zawiadomienia, lecz nie mogą one obejmować ingerencji w dokumentację firmową. Występuje także ograniczenie czasowe co do ich wykonywania:

• czynności związane z pobieraniem próbek i dokonywaniem oględzin nie mogą przekraczać jednego dnia roboczego,
• czynności związane z dokonywaniem pomiarów nie mogą przekraczać kolejnych 24 godzin liczonych od chwili rozpoczęcia tych czynności.

Kiedy urząd skarbowy nie musi informować o wszczęciu kontroli?

W określonych sytuacjach organy podatkowe mogą wszcząć postępowanie kontrolne bez konieczności zawiadamiania kontrolowanego. Może to jednak nastąpić w ściśle określonych przypadkach, które reguluje art. 48 ust. 11 ustawy Prawo przedsiębiorców, zgodnie z którą  zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się m.in., jeśli:

• kontrola ma zostać przeprowadzona na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej lub przepisów prawa Unii Europejskiej,
• kontrola może przyczynić się do przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia,
• istnieje uzasadnione podejrzenie zagrożenia życia lub zdrowia,
• przedsiębiorca nie posiada adresu zamieszkania lub adresu siedziby bądź doręczanie powiadomienia na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione,
• kontrola zostanie przeprowadzona na podstawie odrębnych przepisów.

Polecamy: Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – nowe procedury

Jedną z ustaw precyzujących sytuacje, w których organy podatkowe nie mają obowiązku informowania o rozpoczęciu procedur związanych z kontrolą podatkową, jest Ordynacja podatkowa. Zgodnie z art. 282c tej ustawy podatnik nie jest informowany o zamiarze wszczęcia kontroli, jeśli:

• dotyczy możliwych nieprawidłowości przy zwrotach różnicy podatku lub zwrotach podatku VAT naliczonego,
• ma zostać wszczęta na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,
• istnieje podejrzenie o nieujawnionych źródłach przychodu,
• dotyczy niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej,
• ma być podjęta w oparciu o informacje uzyskane na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,
• zostaje wszczęta  po okazaniu legitymacji służbowej kontrolowanemu, gdy czynności kontrolne są niezbędne przeciwdziałaniu popełnieniu przestępstwa skarbowego,
• ma charakter doraźny dotyczący ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej, użytkowania kasy rejestrującej lub sporządzania spisu z natury,
• dotyczy podatku od wydobycia niektórych kopalin,
• ma charakter doraźny dotyczący sprawdzenia zachowania warunków zawieszenia działalności gospodarczej,
• podatnik jest zobowiązanym w postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
• podatnik nie ma miejsca zamieszkania lub adresu siedziby albo doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione.

Uzasadnienie braku zawiadomienia o wszczęciu kontroli

Organy podatkowe, odstępując od zawiadomienia o wszczęciu kontroli podatkowej, każdorazowo muszą wskazać przyczyny swojej decyzji oraz właściwie ją udokumentować w protokole kontroli. Brak właściwego uzasadnienia przyczyn niepowiadomienia podatnika o wszczęciu kontroli może stanowić podstawę do podważenia wyników przeprowadzonych czynności kontrolnych.

Nieuzasadnienie przyczyn braku zawiadomienia o rozpoczęciu kontroli może uniemożliwić jej wszczęcie z art. 48 ust. 11 ustawy Prawo przedsiębiorców, czyli kontroli bez zawiadomienia, co może być jednym z postulatów przyczyniającym się do uchylenia decyzji wydanej przez organy podatkowe po przeprowadzeniu kontroli.

Autor: Justyna Jarosz, Ekspert wFirma.pl