Egzekucja wierzytelności z nadpłaty podatku dochodowego

Istota problemu

Zgodnie z art. 910 K.p.c. ekspektatywa, jako prawo majątkowe dziedziczne i zbywalne, podlega egzekucji komorniczej. Wierzyciele, składając wniosek egzekucyjny, często wnoszą o zajęcie ekspektatywy wierzytelności przysługujących dłużnikowi od Skarbu Państwa z tytułu nadpłaty podatku dochodowego za miniony rok.

Z powodu rozbieżności działań Urzędów Skarbowych, kancelaria komornicza, w celu skutecznego egzekwowania długu, zmuszona jest ponownie (czasem nawet kilkakrotnie) występować z wnioskiem do US w tej sprawie. Może zatem dojść do sytuacji, że podczas wymiany korespondencji US wypłaci zwrot nadpłaconego podatku dochodowego i egzekucja komornicza okaże się bezskuteczna. Brak jednoznacznych przepisów w tym zakresie utrudnia kancelariom komorniczym wyegzekwowanie należności.

Zajęcie wierzytelności pieniężnej w ramach egzekucji

Zajęcie wierzytelności pieniężnych w ramach egzekucji z innych  wierzytelności, uregulowanej w art. 895 i nast. K.p.c., jest dokonane z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności (art. 900 § 1 K.p.c.), aby  należnego od niego  świadczenia nie uiszczał  dłużnikowi, lecz złożył je  komornikowi lub do depozytu sądowego.

Z chwilą zajęcia wierzytelności  powstają obowiązki ciążące na dłużniku zajętej wierzytelności (organie  podatkowym) o charakterze informacyjnym. W terminie tygodnia od dnia  doręczenia wezwania jest on obowiązany do złożenia oświadczenia, które zawiera informacje tj.

a) czy i w  jakiej wysokości przysługuje dłużnikowi zajętej wierzytelności;

b) czy też odmawia zapłaty i z jakiej przyczyny;

c) czy inne osoby roszczą sobie prawa  do wierzytelności, jeśli tak to w jakim sądzie;

d) przed jakim organem toczy się lub  toczyła się sprawa o zajętą wierzytelność;

e) czy i o jakie roszczenie została  skierowana do zajętej wierzytelności egzekucja przez innych wierzycieli;

Podstawą prawną jest art. 896 § 2 K.p.c..

Obowiązek złożenia tego oświadczenia istnieje niezależnie od  tego, czy dłużnik zajętej wierzytelności (organ podatkowy) jest obowiązany do  zwrotu nadpłaty na rzecz podatnika, czy też nie. 

Egzekucja z wierzytelności

Zaniedbania urzędu mogą wpłynąć na wysokość nadpłaty podatku

Zajęcie wierzytelności na podstawie art. 896 K.p.c. obejmuje tylko  wierzytelność istniejącą i skonkretyzowaną, osadzoną w ramach określonego  stosunku zobowiązaniowego pomiędzy zindywidualizowanymi podmiotami.

W  wyroku z dnia 19 sierpnia 1971 r., sygn. akt I CR 308/71, Sąd Najwyższy  wskazał bowiem, że przy egzekucji z wierzytelności uregulowanej w przepisach  art. 895–912 K.p.c. zajęcie wierzytelności obejmuje tylko wierzytelność istniejącą i przysługującą  dłużnikowi na podstawie określonego stosunku  prawnego: egzekucję z wierzytelności powstałych później, na podstawie innego stosunku prawnego – chociażby pomiędzy tymi samymi stronami – można  prowadzić tylko na podstawie nowego zajęcia.

Pogląd,  że procesowe skutki  zajęcia powstają niezależnie od tego, czy zajmowana wierzytelność rzeczywiście istnieje, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 stycznia 2006 r.,  sygn. akt III CK 335/05, uznał za zbyt uogólniony, wskazując,  że zajęcie  wierzytelności na podstawie art. 896 K.p.c. obejmuje tylko wierzytelność istniejącą.

Moment powstania nadpłaty 

Zgodnie natomiast z art. 73 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja  podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) moment powstania  nadpłaty został zróżnicowany w zależności od rodzaju podatku i sposobu jego  rozliczania. Zasadą jest, że nadpłata powstaje z dniem zapłaty przez podatnika  podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej (art. 73 §1 pkt 1). 

Odrębnie został określony moment powstania nadpłaty w podatkach  dochodowych i podatku akcyzowym oraz podatku od towarów i usług, jeżeli  rozliczany jest w deklaracjach kwartalnych. W tych przypadkach momentem  powstania nadpłaty jest odpowiednio dzień  złożenia zeznania lub deklaracji.  Dzień  złożenia deklaracji jest również momentem powstania nadpłaty w  odniesieniu do wpłat z zysku za rok obrotowy, dokonywanych przez  jednoosobowe spółki Skarbu Państwa i przedsiębiorstwa państwowe (art. 73 §2). 

Zdaniem Ministra Finansów, uwzględniając wykładnię  Sądu Najwyższego przepisów regulujących  egzekucję z innych wierzytelności pieniężnych - egzekucji określonej w art. 895 i nast. K.p.c. podlega wyłącznie wierzytelność będąca nadpłatą, która  powstała zgodnie z ww. przepisami Ordynacji podatkowej, przed dokonaniem  zajęcia lub w chwili zajęcia przez komornika sądowego.

Ordynacja  podatkowa nie przewiduje ekspektatywy wierzytelności z tytułu nadpłaty  podatku. Również przepisy Kodeksu postępowania cywilnego regulujące  egzekucję z innych wierzytelności pieniężnych nie zezwalają na dokonanie  zajęcia wierzytelności, które powstaną po tym zajęciu. 

Minister Finansów zapowiedział przesłać w najbliższym czasie jednostkom mu podległym niniejszą interpretację w zakresie stosowania art. 896 K.p.c. - w celu zapewnienia jednolitego wykonywania przez urzędy skarbowe zajęć nadpłat lub zwrotu podatku, dokonanych przez komorników sądowych.

Źródło: odpowiedź z 2 kwietnia 2012 r. (data wpływu) Andrzeja Parafianowicza - podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów – na interpelację poselską nr 2568 z 29 lutego 2012 r.

Dowiedz się więcej z naszej publikacji

Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Obowiązki biur rachunkowych

Tylko teraz

89,00 zł

99,00 zł

Przejdź do sklepu