Zajęcie majątku z powodu braku zapłaty podatku

Jeśli istnieje uzasadniona obawa, że podatnik nie wypełni zobowiązania podatkowego (na przykład gdy podatnik trwale nie uiszcza podatków lub celowo zbywa majątek, aby uniknąć jego egzekucji), fiskus może dokonać zabezpieczenia jeszcze przed upływem terminu płatności. Może to uczynić na przykład w trakcie kontroli skarbowej. Ordynacja podatkowa przewiduje w takiej sytuacji hipotekę przymusową i zastaw rejestrowy, a podatnik ma obowiązek wyjawić urzędnikom rzeczy ruchome i prawa zbywalne, do których przysługuje mu prawo własności.

Fiskus najpierw zawezwie polubownie

Podatnik uzyskujący przychody zobowiązany jest do wypełnienia rocznego rozliczenia PIT. Jeśli termin jego złożenia upłynął, a na rachunku fiskusa nie pojawił się podatek wynikający ze złożonego zeznania, powstaje zaległość podatkowa. W takiej sytuacji urząd skarbowy zaczyna stosować miękkie formy perswazji, na które pozwala rozporządzenie w sprawie trybu postępowania wierzycieli należności pieniężnych przy podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych. Mogą to być na początku SMS, e-mail, faks lub telefon, w których znajdą się informacje na temat upływu terminu płatności zobowiązania podatkowego, rodzaju i wysokości odsetek za zwłokę oraz grożącej egzekucji administracyjnej i, w związku z nią, dalszymi możliwymi kosztami dla podatnika.

Urzędnicy decydują się na taką formę ponaglenia przede wszystkim przy niskich kwotach i wobec sumiennych podatników, regulujących swoje zobowiązania podatkowe na czas oraz jeśli wobec nich nie jest prowadzone postępowanie egzekucyjne. Ostatecznym wezwaniem będzie doręczone na piśmie upomnienie wzywające do dobrowolnego uregulowania podatku wraz z kosztami upomnienia i odsetkami za zwłokę. Jeśli dłużnik nie podejmie kroków zmierzających do zapłacenia podatku w terminie 7 dni, uruchamiane jest wobec niego postępowanie egzekucyjne. Ustawa nie precyzuje jednak dokładnego terminu wysłania ostatecznego upomnienia. Jeśli łączna wysokość zaległości podatkowej wraz z odsetkami przekracza dziesięciokrotność kosztów upomnienia albo jeśli czas przedawnienia się należności wynosi mniej niż sześć miesięcy, takie wezwanie jest doręczane podatnikowi niezwłocznie.

W sytuacji zastosowania środka egzekucyjnego przerwany zostaje bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Z tego względu – szczególnie gdy zbliża się koniec roku – urzędy intensyfikują swoje działania względem podatników.

Fiskus może zająć prawie wszystko

Podatnik, który nie spłacił zobowiązania podatkowego w terminie, musi liczyć się z możliwością wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko niemu. Egzekucja z majątku podatnika to jeden ze środków przymusu, stosowany gdy wszystkie inne próby okazały się bezskuteczne.

Zgodnie z art. 26 Ordynacji podatkowej za zobowiązania podatkowe podatnik odpowiada całym swoim majątkiem. W przypadku przedsiębiorcy urząd skarbowy może zatem zająć nie tylko mienie firmowe, np. towar lub wierzytelności z tytułu dostaw, lecz także przedmioty prywatne. m.in. gotówkę, pensję, oszczędności, emeryturę, rentę, udziały, wierzytelności, samochód czy dom. Istnieje jednak katalog przedmiotów, których fiskus nie może zająć. Należą do nich przedmioty zapewniające dłużnikowi i jego rodzinie minimum egzystencji. Co kryje się pod tym terminem?

Zgodnie z art. 8 Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, egzekucji nie podlegają m.in.:

- urządzenia domowe oraz przedmioty osobiste, takie jak: pościel, ubrania codziennie i pracownicze;

- niektóre zwierzęta hodowlane wraz z zapasem paszy;

- zapas żywności i opału na 30 dni,

- pieniądze w wysokości 760 zł,

- przedmioty i narzędzia niezbędne do wykonywania pracy zarobkowej (jednak z wyłączeniem środka transportu) oraz surowce niezbędne do świadczenia jej przez 7 dni, a także wszelkie przedmioty niezbędne podatnikowi do pełnienia służby albo wykonywania zawodu;

- kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, kosztów podróży, wyjazdów; stypendia; środki otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych oraz dotacji z budżetu państwa;

- dokumenty osobiste, obrączki, przyrządy związane z wykonywaniem praktyk religijnych, przedmioty codziennego użytku.

Polecamy: Pakiet żółtych książek - Podatki 2018

Te wyłączenia dotyczą zarówno podatnika, jak i członków jego rodziny, będących na jego utrzymaniu. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wymienia przedmioty, które fiskus z pewnością zajmie. Są to m.in. telewizory (jednak nie starsze niż 5 lat), sprzęt stereo, odtwarzacze DVD, futra, dywany, stylowe meble, porcelana i drogie sztućce oraz dzieła sztuki.

Intercyza, a może... rozwód? Małżonek na celowniku fiskusa

Urząd skarbowy może zająć także majątek wspólny małżonków, jeśli małżonkowie opodatkowują swoje dochody łącznie. W tym przypadku odpowiadają oni solidarnie za zobowiązania podatkowe. Fiskus nie zabierze jednak majątku osobistego małżonka, do którego zalicza się m.in. przedmioty nabyte przez niego przed ślubem, spadki czy prawa autorskie. Małżonka przedsiębiorcy najskuteczniej zabezpieczy jednak umowa o rozdzielności majątkowej podpisana jeszcze przed zalegalizowaniem związku.

Intercyza nie uchroni jednak małżonka, jeśli ten pomagał w prowadzeniu firmy. Rozwód także nie uchroni od odpowiedzialności za długi podatkowe współmałżonka, o czym mówi art. 110 Ordynacji podatkowej. W wyniku decyzji fiskusa rozwiedziony małżonek może zostać zobligowany do spłacenia podatków dawnego małżonka, jeśli te zobowiązania powstały jeszcze podczas trwania małżeństwa ­ ale tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.

Remedium

Podatnicy, często wepchnięci w długi podatkowe w wyniku błędnych działań samego fiskusa, zostają zmuszeni do ochrony swojego majątku – zarówno firmowego, jak i prywatnego. Powszechnie stosowanymi metodami są w dalszym ciągu: alokacja pieniędzy na zagranicznych kontach bankowych, powierzenie kapitału spółce offshore, wykupienie polisy inwestycyjnej czy złoto inwestycyjne. Częstą praktyką jest także obstrukcja procesowa czy wyzbycie się majątku zawczasu. Podatnicy sięgają do mniej lub bardziej legalnych sposobów, jednak cała sztuka w tym, by wiedzieć, jak zrobić to zgodnie z prawem. Skorzystanie z usług profesjonalnego doradcy pomoże ochronić majątek tak, by nie popaść w konflikt z prawem i zapobiec postawieniu zarzutów karnych (związanych na przykład z nielegalnym wyzbywaniem się majątku) czy założeniem sprawy cywilnej z tzw. skargi pauliańskiej.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców