Co grozi za brak kasy fiskalnej?

Podatnicy dokonujący sprzedaży towarów i usług są obowiązani do dokumentowania tych czynności fakturą VAT. Powyższy obowiązek nie dotyczy zasadniczo podatników dokonujących sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Jednakże na żądanie tych osób podatnicy są obowiązani do wystawienia faktury.

Poza ewentualną koniecznością wystawienia faktury VAT (na żądanie nabywcy będącego osobą fizyczną) podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej mają również innego rodzaju, dodatkowy obowiązek.

Mianowicie, są oni obowiązani prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. Wprawdzie od powyższego obowiązku istnieje szereg wyjątków (zwolnień) przewidzianych w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących, niemniej jednak niniejszy artykuł poświęcony zostanie sytuacjom, w których podatnik, posiadając bezwzględny obowiązek zainstalowania kasy fiskalnej, uchybił mu.

W praktyce bowiem, powyższa sytuacja budzi szereg wątpliwości. Tym bardziej, że naruszenie obowiązku instalacji kasy jest obarczone nie tylko sankcją w podatku od towarów i usług czy karami określonymi w przepisach kodeksu karnego skarbowego, ale uniemożliwia również skorzystanie m.in. z ulgi na zakup kasy.

Mając na uwadze zasygnalizowane wyżej kwestie poniżej przeanalizujmy przepisy regulujące konsekwencje jakie w omawianym zakresie dotknąć mogą podatnika.

Kto musi rejestrować sprzedaż kasą fiskalną?

Sankcja 30%

Zgodnie z dyspozycją art. 111 ust. 2 ustawy o VAT, w przypadku stwierdzenia, że podatnik narusza obowiązek określony w ust. 1 (a więc obowiązek instalacji kasy rejestrującej), naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej ustala za okres do momentu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących, dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.

W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.

Z brzmienia ww. przepisu wynika, że konsekwencją nieterminowej instalacji kasy fiskalnej jest wymierzenie w podatku VAT dodatkowej 30 % sankcji. Sankcja ta dotyczy podatników innych niż osoby fizyczne.

Na gruncie powyższego przepisu powstaje istotna wątpliwość, czy wskazana w nim wartość 30% dotyczy wyłącznie nabycia tych towarów, których sprzedaż powinna być następnie ewidencjonowana za pomocą kas (sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności), czy też wszystkich zakupów dokonywanych przez podatnika, które uprawniają go do odliczenia podatku naliczonego.

Należy zauważyć, iż literalne brzmienie cytowanego art. 111 ust. 2 ustawy o VAT wskazuje, iż dodatkowe zobowiązanie podatkowe odnosi się do całej uprawniającej do odliczenia sprzedaży, nie tylko sprzedaży, dla której istnieje obowiązek ewidencjonowania za pomocą kas rejestrujących.

Zatem w sytuacji, gdy podatnik nie dokona (mimo ciążącego na nim obowiązku) rejestracji kasy fiskalnej, prawdopodobnym jest, iż organy podatkowe określą dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty całego podatku naliczonego za okres do czasu rozpoczęcia ewidencjonowania (związanego ze sprzedażą towarów i usług) a nie tylko 30% podatku naliczonego związanego ze sprzedażą tych konkretnych towarów, których sprzedaż powinna być, a nie została zaewidencjonowana za pośrednictwem kasy.

W ust. 2 cyt. art. 111 ustawy o podatku od towarów i usług wskazano bowiem jednoznacznie, iż w przypadku stwierdzenia, że podatnik narusza obowiązek (…) naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej ustala (…) dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.

Omawiany przepis nie zawiera jednoznacznego ograniczenia, iż dodatkowe zobowiązanie podatkowe odpowiadać będzie 30% kwoty podatku naliczonego przy nabyciu np. tych konkretnych towarów i usług. Innymi słowy ustawodawca nie wskazał wyraźnie, iż omawiane zobowiązanie powinno dotyczyć tylko tych zakupów, które związane są z usługami, których sprzedaż podlega ewidencji za pomocą kasy fiskalnej.

Warto jednak wskazać, iż pomimo restrykcyjnych wniosków jakie wyprowadzić można z literalnego brzmienia analizowanego przepisu, organy podatkowe i sądy administracyjne zajmują liberalne stanowisko w tym zakresie i wskazują, iż wartość 30% dotyczy tylko tej części sprzedaży, która powinna zostać zaewidencjonowana w kasie rejestrującej.

Przykładowo wskazać można wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 13 stycznia 2009 r., w którym Sąd podkreślił, iż „korekcie podatku zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy o VAT podlega jedynie ta część podatku naliczonego przy zakupie towarów i usług, która związana jest wyłącznie z obrotem podlegającym ewidencjonowaniu za pomocą kas rejestrujących”. Podobne stanowisko zajął również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 21 sierpnia 2008 r. (sygn. II SA/Wa 836/08) stwierdzając, iż „biorąc pod uwagę charakter niniejszego przepisu, jak i kontekst jego umieszczenia, należy uznać, że sankcja za nieewidencjonowanie obrotu w kasie dotyczy jedynie tej części podatku, która związana była z towarami i usługami, których dalsza sprzedaż podlega ewidencjonowaniu w kasie. Nie można natomiast sankcji tej odnosić do całości obrotu. Sankcja pozostaje bowiem w ścisłym związku z naruszeniem obowiązku ewidencjonowania. Musi zatem istnieć także ścisły związek pomiędzy granicami sankcji a zakresem naruszenia objętego nią obowiązku”.

Jak wynika z przedstawionych wyżej wyroków, możliwa do obrony jest linia, zgodnie z którą Podatnik, który zaniechał obowiązku instalacji kasy zobowiązany będzie do skorygowania tylko tej części podatku naliczonego przy zakupie towarów i usług, która związana jest z obrotem podlegającym ewidencjonowaniu za pomocą kas rejestrujących.

Do kiedy trzeba trzymać paragony?

Brak ulgi na zakup kasy

Jak już zostało zasygnalizowane, naruszenie obowiązku instalacji kasy jest obarczone nie tylko sankcją w podatku VAT. Naruszenie to uniemożliwia również podatnikowi skorzystanie m.in. z ulgi na zakup kasy.

Przepisy ustawy o VAT określają bowiem, iż wyłącznie podatnicy, którzy rozpoczęli ewidencjonowanie obrotu i kwot podatku należnego w obowiązujących terminach, mogą odliczyć od tego podatku kwotę wydatkowaną na zakup każdej z kas rejestrujących zgłoszonych na dzień rozpoczęcia (powstania obowiązku) ewidencjonowania w wysokości 90 % jej ceny (bez podatku) nie więcej jednak niż 700,00 zł.

W związku z powyższym, w sytuacji gdy podatnik zainstaluje kasę rejestrującą po terminie, nie będzie uprawniony do skorzystania z tzw. ulgi na zakup kasy fiskalnej. Powyższa możliwość dotyczy wyłącznie tych osób/podmiotów, które kasy rejestrujące wprowadzą w terminie (art. 111 ust. 4 ustawy o VAT).

Czy zaliczki na usługi lub towary "nabijamy" na kasy fiskalne?

Kary wynikające z kodeksu karnego skarbowego

W przypadku nieterminowej instalacji kasy na podatnika (oraz na osoby, które zgodnie z postanowieniami umowy o pracę lub innej umowy są odpowiedzialne za prowadzenie i dokumentowanie sprzedaży na rzecz osób fizycznych) zostanie również nałożona kara wynikająca z kodeksu karnego skarbowego. 

Zgodnie z art. art. 60 § 1 Kodeksu karnego skarbowego, kto wbrew obowiązkowi nie prowadzi księgi, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych, a w wypadku mniejszej wagi karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż przez księgi w rozumieniu przepisów powołanej ustawy rozumieć należy m.in. urządzenia ewidencyjne, do których prowadzenia zobowiązuje ustawa, a w szczególności zapisy kasy rejestrującej.

Wyżej wymieniona kara nie jest jedyną, bowiem zgodnie z art. 62 § 1 i 4 tego kodeksu, kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych. Podobnej karze podlega ten, kto wbrew przepisom ustawy dokona sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo nie wyda dokumentu z kasy rejestrującej, stwierdzającego dokonanie sprzedaży. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Warto zauważyć, iż wskazanej wyżej odpowiedzialności karno skarbowej można uniknąć w przypadku skorzystania przez podatnika z tzw. instytucji czynnego żalu. Zgodnie bowiem z art. 16 § 1 Kodeksu karnego skarbowego, nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

Zawiadomienie takie powinno być złożone na piśmie albo przekazane ustnie do protokołu. Jednocześnie zastosowanie instytucji czynnego żalu, będzie nieskuteczne w przypadku gdy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, lub m.in. po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony. 

Mając na uwadze powyższe uznać należy, iż warto dopilnować, aby instalacja kasy rejestrującej odbyła się w ustawowym terminie. Dzięki temu podatnik uniknie nie tylko konsekwencji w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego, i/lub odpowiedzialności karnej skarbowej, lecz będzie uprawniony do skorzystania z tzw. ulgi na zakup kasy rejestrującej.

Więcej na ten temat przeczytasz w naszej publikacji

Kasy fiskalne 2021

Tylko teraz

29,90 zł

Przejdź do sklepu