Posądzenie o udział w karuzeli podatkowej i odmowa odliczenia VAT

Naczelnik urzędu celno-skarbowego przeprowadził w spółce kontrolę podatkową. Organ zakwestionował siedem faktur VAT dokumentujących zakupy dokonane w okresie od lipca 2013 r. do marca 2014 r., stwierdzając, że spółka nie nabyła w rzeczywistości na ich podstawie towaru. Jego zdaniem wystawca faktur nie mógł dokonać do spółki dostaw, bowiem nigdy nie dysponował jak właściciel wykazanymi w nich towarami.

Zarzut uczestnictwa w karuzeli VAT

Organ ustalił, że spółka uczestniczyła w oszustwie podatkowym karuzeli VAT, gdzie jednym z dostawców był tzw. znikający podatnik. Między dalszymi dostawcami w łańcuchu dochodziło do wystawiania fikcyjnych faktur bez rzeczywistego obrotu towarami. Stąd też nie mogła również nastąpić sprzedaż do firmy będącej bezpośrednim dostawcą spółki. Dlatego zdaniem organu spółka nie mogła odsprzedać towaru do firmy czeskiej. Przedsiębiorca ten, nabywając towar, który rzekomo miał dostarczyć dalej do Czech, zawyżył więc podatek VAT naliczony. Zarzutem wobec spółki było niedochowanie przez nią należytej staranności kupieckiej. Ponadto organ uznał, że faktury odsprzedaży owego towaru do czeskiego kontrahenta również nie odzwierciedlają rzeczywistych dostaw.

Jak wynikało z pozyskanych informacji od administracji czeskiej, odbiorca towaru całość otrzymywanych od polskiej spółki dostaw przekazywał dalej na Słowację do tamtejszej firmy, która dostarczała z kolei towar na teren Unii Europejskiej do takich państw, jak Polska, Litwa oraz Wielka Brytania. Firma czeska stała się niekomunikatywna, nie składa zeznań podatkowych. Organ ocenił więc, że celem tych działań było wyłudzenie VAT poprzez niewpłacanie go we wczesnych etapach obrotu, bo faktury wystawiali tzw. znikający podatnicy, późniejsze odliczenie go przez dalszych uczestników oszustwa i na końcu nieuiszczenie przez podmioty dokonujące wewnątrzwspólnotowej dostawy towaru ze stawką 0%, z czego finalnie skorzystała spółka.

Wystarczający dla organu materiał dowodowy

Spółka złożyła odwołanie, w ramach którego wniosła o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków: przedstawicieli uczestniczących w transakcji dostawców, odbiorców oraz firm spedycyjnych na okoliczność potwierdzenia prawdziwości zawartych i wykonanych przez nią kontraktów. Jednak dyrektor izby administracji skarbowej odmówił, stwierdzając, że materiał dowodowy został zgromadzony przez organ pierwszej instancji w sposób wyczerpujący i wystarczający.

Przesłuchani już świadkowie potwierdzili, że spółka jest wieloletnim dystrybutorem kosmetyków i perfum z dużym doświadczeniem i ma wyrobioną renomę na całym świecie. Zakwestionowany pod względem rzetelności dostawca starał się m.in. z tych przyczyn nawiązać ze spółką współpracę. Rozpoczęła się ona jeszcze przed 2013 r. i polegała na wzajemnym handlu posiadanym przez obie firmy asortymentem. Pracownicy spółki przyznali, że towary wyróżnione na zakwestionowanych fakturach nie zostały dostarczone do magazynu firmy, a w całości przetransportowane od razu do czeskiego odbiorcy, którego legalność działania sprawdzono przez internet.

Wieloletnia znajomość dostawcy to żadna weryfikacja

Po przeprowadzeniu kontroli u dostawcy spółki za okres od lipca 2012 r. do marca 2013 r. dyrektor urzędu kontroli skarbowej stwierdził jego uczestnictwo w oszustwie podatkowym, mającym za przedmiot wewnątrzwspólnotowy obrót towarem i wyłudzenie VAT. Stąd też organ w niniejszej sprawie miał prawo wnioskować, że również w okresie lipiec 2013 – marzec 2014 dostawca ten wystawiał faktury VAT niedokumentujące rzeczywistych transakcji gospodarczych, w tym na rzecz spółki.

Czeska administracja podatkowa potwierdziła zaewidencjonowanie i rozliczenie przez wskazanego przez spółkę odbiorcę czterech z siedmiu transakcji WDT, pokrywających się z dostawami zakwestionowanymi przez polskie organy. Ale firma czeska dostarczyła następnie towar na Słowację, skąd tamtejsza firma dystrybuowała go dalej: na Litwę, do Wielkiej Brytanii i do Polski. To z kolei przesądza o łańcuchu dostaw tworzących oszustwo w postaci karuzeli VAT. Potwierdza to m.in. fakt, że szczegóły transakcji pomiędzy zakwestionowanym dostawcą a spółką uzgadniane były wyłącznie przez ich właścicieli, ustnie, mailowo lub telefonicznie. Organ drugiej instancji zarzucił więc spółce m.in.: powierzchowną weryfikację odbiorcy czeskiego oraz brak weryfikacji dostawcy i uznanie go za wiarygodnego na podstawie wieloletniej współpracy.

Transakcja musi być oceniana indywidualnie, a nie przez pryzmat innych transakcji

U podstaw wniesionej przez spółkę do sądu skargi na takie rozstrzygnięcie organu legło przede wszystkim to, że organy oceniły przeprowadzoną przez spółkę transakcję przez pryzmat wyników kontroli przeprowadzonych u innych przedsiębiorców uczestniczących w łańcuchu dostaw przez inne organy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu podkreślił, że ponieważ sprawa dotyczy transakcji i rozliczeń w podatku od wartości dodanej, to musi być rozpoznawana z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Z tego ostatniego wynika, że pojęcie „działalności gospodarczej” ma szeroki zakres przedmiotowy o obiektywnym charakterze, co oznacza, że musi być ona oceniana stricte indywidualnie, niezależnie od jej celów i rezultatów tak jak i każda przeprowadzona w ramach działalności transakcja. Dlatego jej charakteru nie mogą zmieniać wcześniejsze lub późniejsze zdarzenia w łańcuchu dostaw. Transakcje, które same nie są oszustwem, w obliczu prawa są skutecznymi dostawami oraz stanowią działalność gospodarczą, skoro podatnik o oszukańczym charakterze innego jej ogniwa nie wiedział lub nie mógł się dowiedzieć.

Sprzeczne rozumowanie fiskusa

Na tle powyższej wykładni WSA we Wrocławiu stwierdził, że rozumowanie organów podatkowych w niniejszej sprawie jest pełne sprzeczności. Z jednej strony przyznają one, że doszło do transakcji między spółką skarżącą a jej dostawcą, a z drugiej to kwestionują. Organy powinny wykazać, czy zakwestionowane przez nie faktury rzeczywiście nie dokumentują żadnego obrotu towarem, lub że skarżąca wiedziała o podszywaniu się przez jej dostawcę pod prawdziwego wystawcę faktur. A w tej sprawie organy w części swej decyzji kategorycznie wykluczyły możliwość rzeczywistego nabycia towaru przez spółkę, co czyniło zbędnym badanie dobrej wiary skarżącej, a w dalszej części analizowały jej istnienie, wskazując spółce, co powinno wzbudzić jej wątpliwości i jakie środki należytej staranności powinny zostać dochowane.

Normalna praktyka obrotu

Zagłębiając się w sedno sprawy, sąd wskazał, że zeznania świadków z obu stron transakcji potwierdziły jej rzeczywiste dokonanie. Dodatkowo organ sam przyznał, że miały one miejsce. Zrobił to, gdy podważył ważność ustnej formy nawiązania współpracy i ustalenia jej szczegółów między przedstawicielami obu firm, biorąc to za podstawę sformułowania przeciw spółce braku dochowania należytej staranności z uwagi na brak formy pisemnej. Co więcej, przemawiające za oszustwem uzgodnienia co do dostaw towaru do Czech, poczynione między właścicielami spółki skarżącej i spółki jej dostawcy, w opinii sądu są właśnie dowodem na rzeczywisty charakter tej transakcji, skoro była ona podejmowana przez obu kontrahentów dodatkowo, niejako obok trwającej między nimi zasadniczej, wewnątrzkrajowej współpracy handlowej. Jak to ujął sąd, takie działania przedsiębiorców stanowią raczej normalną praktykę obrotu. Dotyczy to również prowadzonych przez telefon i drogą e-mailową negocjacji handlowych przez oba podmioty, z których organ niesłusznie uczynił skierowany wobec spółki zarzut.

Polecamy: Nowy JPK_VAT z deklaracją i ewidencją. Poradnik Gazety Prawnej 4/2020

Przedsiębiorca nie jest organem kontroli podatkowej

Jako sprzeczne sąd uznał także ustalenia organów co do fikcyjności dokonanej przez spółkę dostawy na teren Czech. Organ podatkowy drugiej instancji z jednej strony podzielił zdanie organu pierwszej instancji, że taka transakcja nie miała miejsca, jednocześnie w swojej decyzji kilkakrotnie wyliczał, do jakich krajów czeska spółka dystrybuowała towar, argumentując tym właśnie istnienie karuzeli VAT. Co więcej, przecież czeska administracja podatkowa potwierdziła zaewidencjonowanie znacznej części transakcji WDT przeprowadzonej przez czeskiego kontrahenta skarżącej. Sąd nie zgodził się, aby weryfikacja czeskiego odbiorcy, dokonana w oparciu o analizę dokumentów rejestrowych, jak i będąca wynikiem polecenia go przez długoletniego kontrahenta spółki, została dokonana powierzchownie.

Sąd poparł również zarzut spółki, że organy nie mogą, uzależniając od tego prawo do odliczenia VAT, wymagać od przedsiębiorców, by ci badali swoich kontrahentów, czy jako wystawcy faktury są podatnikami, czy dysponują ujętymi w nich towarami i są je w stanie dostarczyć, jak również, czy wywiązują się ze swoich obowiązków podatkowych. Czyniąc to, przerzucałyby na przedsiębiorców sobie powierzone zadania w zakresie kontroli podatników i ich działalności.

Sprzeczne z logiką

WSA we Wrocławiu, uchylając 17 marca 2020 r. zaskarżone rozstrzygnięcie organu, orzekł:

„…zasadniczy sprzeciw budzi sformułowanie organu II instancji, że o braku należytej staranności Skarżącej miałby świadczyć brak weryfikacji dostawcy (B) i uznanie go za wiarygodnego na podstawie długoletniej współpracy. W sytuacji, w której – jak sam stwierdza organ (…) oba podmioty współpracowały ze sobą przez długi czas i współpracę tę obie strony uznawały za dobrą i owocną, trudno mówić o konieczności jakiejkolwiek weryfikacji jednego z tych kontrahentów wobec drugiego. Stwierdzenie takie jest oczywiście sprzeczne z logiką, doświadczeniem życiowym i realiami funkcjonowania obrotu gospodarczego” (sygn. akt I SA/Wr 768/19).

Podsumowanie

To korzystny i niezwykle istotny dla przedsiębiorców wyrok, wskazujący słuszną drogę podejmowania walki z niesprawiedliwymi dla nich rozstrzygnięciami fiskusa. W swoim wyroku sąd podkreślił, że brak udowodnienia przedsiębiorcy działania w złej wierze wyklucza możliwość pozbawienia go prawa do zastosowania stawki 0%, odliczenia VAT czy też jego zwrotu. A już tym bardziej w przypadku argumentowania takich niekorzystnych dla podatnika decyzji „sprzecznymi z logiką” ustaleniami.

Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec