Nowe sankcje VAT zagrożeniem dla uczciwych podatników?

O zagrożeniach jakie niosą uchwalone zmiany w VAT na 2017 r. rozmawiamy z Tomaszem Krywanem, doradcą podatkowym, autorem komentarza do ustawy o VAT uwzględniającego zmiany wchodzące w życie od 1 stycznia 2017 r.

Adam Kuchta, Infor.pl: Na początku przyszłego roku zacznie obowiązywać szereg nowych przepisów znowelizowanej ustawy o VAT. Organy podatkowe będą miały możliwość wymierzania kolejnych sankcji. Jak dotkliwe dla podatników będą to sankcje?

Tomasz Krywan: W niektórych przypadkach bardzo dotkliwe, bo sięgające 100% kwoty stwierdzonej nieprawidłowości. Będzie tak jednak tylko w zakresie, w jakim kwoty stwierdzonych nieprawidłowości wynikają z odliczenia VAT na podstawie określonych przepisami wadliwych faktur, w tym faktur „pustych”. Standardowo dodatkowe zobowiązanie podatkowe będzie ustalane w wysokości 30% lub – w przypadku dobrowolnej korekty – 20% kwoty stwierdzonej nieprawidłowości.

Pojawią się także bardziej restrykcyjne regulacje w zakresie rejestrowania i wyrejestrowywania podmiotów dla potrzeb VAT. Na czym polegają zmiany i jakie niosą skutki?

Zmian w tym zakresie będzie bardzo dużo. Po pierwsze, pojawią się w końcu przepisy wprost przewidujące możliwość odmowy rejestracji podmiotu jako podatnika VAT. Obecnie przepisów takich nie ma, chociaż sądy administracyjne dopuszczają możliwość takiej odmowy.

Po drugie, znacznie rozszerzony zostanie katalog przesłanek wykreślania podatników z rejestru podatników VAT. Obecnie takie przesłanki są trzy, od 1 stycznia 2017 r. będzie ich aż 10. Jedną z takich przesłanek będzie zawieszenie przez podatnika wykonywania działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 miesięcy. Zastrzec jednak należy, że w tym zakresie wykreślenie z rejestru podatników VAT będzie miało charakter tymczasowy, gdyż po wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej rejestracja podatników będzie – bez zgłoszenia i ze statusem sprzed zawieszenia – przywracana.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Po trzecie, dodany zostanie nowy przepis przewidujący wykreślanie podatników z rejestru podatników VAT czynny z jednoczesnym pozostawieniem w rejestrze jako podatników VAT zwolnionych. Dotyczyć on będzie podatników, którzy w sześciu kolejnych deklaracjach VAT-7 lub dwóch kolejnych deklaracjach VAT-7K wykażą wyłącznie sprzedaż zwolnioną od podatku VAT.

Zmodyfikowane zostały też zasady wykreślania podatnika z rejestru VAT-UE. Na co szczególnie powinni zwrócić uwagę podatnicy w kontekście tych zmian?

Szczególnie ważne jest składanie przez podatników informacji podsumowujących VAT-UE przynajmniej raz na trzy miesiące. Mogą to być również informacje „zerowe”. Z dniem 1 stycznia 2017 r. katalog przypadków, gdy podatnicy są wykreślani z rejestru podatników VAT-UE, zostanie bowiem rozszerzony o, między innymi, sytuacje, gdy podatnik przez okres 3 kolejnych miesięcy nie złożył informacji podsumowujących VAT-UE. Co prawda nowy przepis mówi o nieskładaniu tych informacji pomimo istnienia takiego obowiązku, a podatnicy, u których nie występują transakcje wewnątrzwspólnotowe podlegające wykazaniu w informacji podsumowującej VAT-UE, nie mają obowiązku ich składania, jednak nie wiadomo jak ten przepis będzie interpretowany przez organy podatkowe.

Jedna ze zmian rozszerza zakres stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia w rozliczeniach VAT. Zostaną nim objęte m.in. usługi budowlane. Czy każdej usługi będzie to dotyczyło?

Nie, nie każdej. Mechanizmem odwrotnego obciążenia objęte zostaną tylko usługi stanowiące roboty budowlane, które są wykonywane przez podwykonawców. Ponadto warunkiem będzie, aby stronami transakcji byli czynni podatnicy VAT. Częściowo jest to nowością, bo obecne przepisy dotyczące odwrotnego obciążenia przy świadczeniu usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych nie wymagają, aby usługobiorcą był czynny podatnik VAT. Może to być, przykładowo, podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego.

Dodać przy tym warto, że zmiany w przepisach mechanizmu odwrotnego obciążenia nie będą dotyczyć tylko usług. Z początkiem 2017 r. katalog towarów objętych tym mechanizmem zostanie bowiem rozszerzony o siedem grup towarów, w tym o procesory. Jednakże objęcie mechanizmem odwrotnego obciążenia procesorów dotyczyć będzie tylko przypadków, gdy ich dostawy będą dokonywane w ramach jednolitej gospodarczo transakcji, obejmującej te towary o wartości przekraczającej kwotę 20.000 zł netto.

Część podatników rozliczających się kwartalnie utraci taką możliwość. Kogo dotyczy ta zmiana? Czy trzeba będzie złożyć aktualizację VAT-R?

Prawo do składania deklaracji kwartalnych utracą trzy grupy podatników. Największą z tych grup stanowią podatnicy, którzy nie są tzw. małymi podatnikami. Obecnie tacy podatnicy – jeżeli korzystają z możliwości składania deklaracji VAT za okresy kwartalne – składają deklaracje VAT-7D oraz wpłacają zaliczki na podatek VAT. W zakresie tym nastąpi zatem powrót do stanu prawnego istniejącego do końca 2008 r., kiedy to również składać deklaracje kwartalne mogli tylko mali podatnicy.

Prawo do składania deklaracji kwartalnych utracą również „nowi” podatnicy, którzy są rejestrowani jako podatnicy VAT czynni. Odnośnie tej grupy poczynić należy kilka uwag. Po pierwsze, prawa do składania miesięcznych deklaracji nie będą  mieli podatnicy  rozpoczynający  prowadzenie działalności oraz rejestrowani w związku z utratą lub rezygnacją ze zwolnienia podmiotowego. Po drugie, wyłączenie to dotyczyć będzie również „nowych” podatników wybierających rozliczanie VAT metodą kasową. W konsekwencji podatnicy rejestrowani jako podatnicy VAT czynni, którzy wybierać będą rozliczanie VAT metodą kasową, będą od 1 stycznia 2017 r. obowiązani składać miesięczne deklaracje VAT-7. Po trzecie, wyłączenie możliwości składania deklaracji kwartalnych w omawianym zakresie mieć będzie charakter tymczasowy. Po upływie dwunastu miesięcy od miesiąca rejestracji jako podatnicy VAT czynni podatnicy, o których mowa, będą mogli wybrać składanie deklaracji kwartalnych.

Trzecią grupą podatników, którzy utracą prawo do składania deklaracji kwartalnych, będą podatnicy dokonujący dostaw tzw. towarów wrażliwych, u których łączna wartość dostaw towarów wrażliwych przekracza 50.000 zł, lecz nie przekracza 1% wartości sprzedaży. To najmniejsza grupa podatników spośród wymienionych.

We wszystkich przypadkach utracie prawa do składania deklaracji kwartalnych towarzyszyć będzie konieczność aktualizacji zgłoszenia VAT-R. Termin na dokonanie tego upłynie 9 stycznia 2017 r.

Zobacz także: Ustawa o VAT

Jakie niespodzianki legislacyjne dla podatników przygotował ustawodawca w zakresie odpowiedzialności solidarnej?

Od 2017 r., aby kupujący towary wrażliwe, nie ponosił odpowiedzialności solidarnej, nie wystarczy złożenie kaucji gwarancyjnej przez sprzedawcę. Konieczna będzie zapłata za towary wrażliwe na rachunek dostawcy wskazany w zgłoszeniu identyfikacyjnym. W  przypadku paliw, olejów opałowych oraz olejów smarowych dostawca będzie musiał posiadać także wymagane przepisami koncesje.

Ponadto do katalogu tzw. towarów wrażliwych dodane zostaną olej z rzepaku, folia typu stretch, dyski twarde (HDD) oraz dyski SSD.

Czy sprzedawcy towarów wrażliwych będą musieli spełnić nowe warunki aby móc złożyć kaucję gwarancyjną lub zostać w wykazie podmiotów które taką kaucję złożyły?

O ile obecnie istnieje tylko jeden warunek możliwości złożenia kaucji gwarancyjnej, tj. brak zaległości podatkowych w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, od 1 stycznia 2017 r. będą istnieć, co do zasady, trzy warunki. Dodatkowo konieczne będzie, aby podatnik składający lub posiadający złożoną kaucję gwarancyjną nie był w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, jak również aby upoważnił bank lub SKOK, do przekazywania organom podatkowym lub organom kontroli skarbowej informacji o wszystkich transakcjach dokonywanych na  rachunku na który otrzymuje zapłatę za dokonane dostawy towarów. Ponadto czwarty nowy warunek dotyczyć będzie podatników dokonujących dostaw paliw, olejów opałowych oraz olejów smarowych, tj. podatnicy tacy będą musieli posiadać wymagane przepisami koncesje.

Jakie ograniczenia dotkną podatników w zakresie terminu zwrotu różnicy podatku VAT?

Od 1 stycznia 2017 r. obowiązywać będą niemal zupełnie nowe warunki skracania terminu zwrotu VAT do 25 dni. Część ze zmian będzie korzystna dla podatników, np. zwrot w terminie 25 dni będzie niekiedy możliwy także w przypadku podatników, którzy posiadają nieuregulowane faktury. Większość ze zmian będzie jednak dla podatników niekorzystna. Dotyczy to zwłaszcza warunku w postaci rejestracji jako podatnik VAT czynny oraz składana deklaracji VAT przez 12 miesięcy poprzedzających okres, za który ma zostać wypłacony zwrot. Zmiana ta uniemożliwi otrzymywanie zwrotu w terminie 25 dni przez podatników rozpoczynających prowadzenie działalności, a więc w przypadkach, gdy ze względu na prowadzone inwestycje kwoty do zwrotu występują szczególnie często.

Jakie zmiany przewiduje nowelizacja ustawy o VAT w zakresie zwolnień?

Z początkiem 2017 r. podniesiony zostanie limit zwolnienia podmiotowego do 200 000 zł. Natomiast 1 lipca 2017 r. zlikwidowane zostanie niezgodne z przepisami unijnymi zwolnienie obejmujące usługi pomocnicze do niektórych usług zwolnionych od podatku VAT. Obejmuje ono, między innymi, usługi likwidacji szkód świadczone przez podmioty trzecie na rzecz zakładów ubezpieczeń.

Ustawa wprowadza odpowiedzialność solidarną pełnomocników wraz z zarejestrowanymi przez nich podatnikami. Jaki jest praktyczny wymiar tej zmiany?

Zapewne zmiana ta spowoduje masową rezygnację podmiotów ze świadczenia usług pełnomocnictwa w zakresie rejestracji VAT. Dla wielu takich podmiotów ryzyko odpowiedzialności solidarnej do kwoty 500.000 zł będzie bowiem zbyt duże.

Dziękuję uprzejmie za rozmowę.