REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jakie uprawnienia ma podatnik w ramach kontroli podatkowej

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Robert Nogacki
radca prawny
Kancelaria Prawna Skarbiec
Kancelaria Prawna Skarbiec świadczy doradztwo prawne z zakresu prawa podatkowego, gospodarczego, cywilnego i karnego.
Jakie uprawnienia ma podatnik w ramach kontroli podatkowej /fot. Shutterstock
Jakie uprawnienia ma podatnik w ramach kontroli podatkowej /fot. Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Zgodnie z prawem, podatnik powinien zostać wcześniej poinformowany o zamiarze przeprowadzenia kontroli podatkowej, poprzez doręczenie formalnego zawiadomienia w określonym terminie. W niektórych jednak przypadkach możliwa jest kontrola bez uprzedniego doręczenia zawiadomienia. Kontrolę podatkową przeprowadza się na podstawie upoważnienia wydanego przez właściwy organ. Zatem nie każdy urzędnik może przeprowadzić kontrolę, lecz jedynie ten, który ma do tego upoważnienie. Co jeszcze warto wiedzieć?

Liczba kontroli podatkowych prowadzonych przez urzędy skarbowe i celno-skarbowe spada z roku na rok. Jak podaje Krajowa Administracja Skarbowa, w 2017 r. było prawie 4 tys. kontroli celno-skarbowych, w 2018 r. – 3066, a w 2019 r. liczba ta spadła do 2621. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku kontroli podatkowych, gdzie w kolejnych latach liczba kontroli spadała odpowiednio z 27 tys. w 2017 przez 23 tys. w 2018 do 20 tys. w 2019 r. Bazując jedynie na powyższej statystyce, można odnieść wrażenie, że fiskus odpuścił podatnikom i kontroluje ich rzadziej. Niestety nie jest to prawda. Skarbówka dzięki wykorzystaniu analizy danych płynących z plików JPK może łatwiej typować podmioty do weryfikacji, zastępując tradycyjne kontrole podatkowe czynnościami sprawdzającymi. Istnieje jednak różnica pomiędzy czynnościami sprawdzającymi a kontrolą podatkową.

REKLAMA

W jakich sytuacjach można przeprowadzić czynności sprawdzające?

REKLAMA

Czynności sprawdzające można przeprowadzić jedynie w określonym zakresie zdefiniowanym w art. 272 Ordynacji podatkowej. Pierwsza grupa funkcji czynności sprawdzających określona w punktach 1 i 2 to czynności związane z samowymiarem zobowiązań podatkowych. W ramach tej części przepisu organy podatkowe mogą weryfikować terminowość składania deklaracji oraz zapłaty podatku, a także sprawdzać pod kątem formalnym ww. dokumenty. W tym zakresie czynności sprawdzające spełniają swoją rolę, ponieważ nie ograniczają w żaden sposób prawa podatnika do złożenia korekty deklaracji w sytuacji popełnienia pomyłki. Innymi słowy, w tym przypadku czynności sprawdzające stanowią platformę do komunikacji między urzędem skarbowym a podatnikiem w zakresie składanych deklaracji, bez negatywnych konsekwencji w postaci braku możliwości korygowania się w czasie podjętych czynności.

Druga część przepisu, tj. pkt 3, to czynności związane z postępowaniem dowodowym, co wg wielu ekspertów wykracza poza zakres czynności sprawdzających, prowadząc do wypaczania przez organy podatkowe tej instytucji. W istocie przepis ten pozwala organom podatkowym na prowadzenie niejawnych kontroli podatkowych, gromadzenie materiału dowodowego bez formalnego wszczynania kontroli. Praktyka pokazuje, że organy podatkowe często korzystają z tego przepisu w celu uzyskania dodatkowych danych i informacji uzupełniających. Nierzadko żądania organów sprowadzają się do przedstawienia faktur, umów, uzgodnień, wyjaśnień, czyli dokumentów, których organy najczęściej żądają w przypadku kontroli podatkowych.

Kolejny zakres działań organów w ramach czynności sprawdzających to weryfikacja wydatków i przychodów w zakresie niezbędnym do ustalenia podstawy opodatkowania z tytułu tzw. przychodów bez pokrycia (pkt 4 tegoż przepisu) – ze źródeł nieujawnionych. Kolejne dwa punkty to możliwość wszczęcia czynności sprawdzających w przypadku rejestracji podatkowej oraz zgłoszenia rejestracyjnego uproszczonego w akcyzie.

REKLAMA

W art. 272a Ordynacji podatkowej została przewidziana możliwość dokonania czynności sprawdzających w przypadku dokumentów składanych do Szefa KAS lub organu podatkowego upoważnionego w zakresie wymiany z państwami członkowskimi UE informacji o podatku VAT. Ponadto w ramach czynności sprawdzających organ podatkowy może sam dokonać korekty deklaracji, zwrócić się do podatnika o dokonanie korekty, żądać złożenia wyjaśnień w sprawie przyczyn niezłożenia deklaracji w terminie lub wezwać do ich złożenia. Często wykorzystywanym przepisem jest także art. 274b § 1 Ordynacji podatkowej, dzięki któremu organ podatkowy może przedłużyć termin zwrotu podatku do zakończenia czynności sprawdzających.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Należy także zaznaczyć, że czynności sprawdzające nie zawsze muszą dotyczyć sytuacji podatnika, lecz mogą odnosić się do jego kontrahentów (dostawców/odbiorców). W tym zakresie organy podatkowe często korzystają z art. 155 § 1 Ordynacji podatkowej. Tym samym mają prawo do kontroli całego łańcucha dostaw bez konieczności wszczynania kontroli podatkowej.

Uprawnienia podatnika w ramach kontroli podatkowej

Kontrola podatkowa jest dużo bardziej sformalizowana niż czynności sprawdzające. Głównym jej celem jest sprawdzenie, czy kontrolowany podmiot wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów prawa. Sam cel czynności sprawdzających i kontroli podatkowej jest inny. Pierwsza instytucja powinna sprowadzać się do formalnej weryfikacji prawidłowości składanych dokumentów czy dokonywanych płatności, z kolei druga instytucja to kontrola merytoryczna podatnika.

Co do zasady o zamiarze przeprowadzenia kontroli podatnik powinien zostać wcześniej poinformowany poprzez doręczenie formalnego zawiadomienia w określonym terminie. W szczególnych przypadkach możliwa jest kontrola podatkowa bez uprzedniego doręczenia zawiadomienia. Kontrolę podatkową przeprowadza się na podstawie upoważnienia wydanego przez właściwy organ. Zatem nie każdy urzędnik może przeprowadzić kontrolę, lecz jedynie ten, który ma do tego upoważnienie. W przypadku czynności sprawdzających nie ma ani obowiązku wcześniejszego zawiadomienia, ani także szczególnych regulacji w zakresie upoważnienia do przeprowadzenia czynności.

Kolejną bardzo istotną różnicą pomiędzy kontrolą podatkową a czynnościami sprawdzającymi jest czas trwania wszystkich kontroli u podatnika w jednym roku kalendarzowym. O ile dla kontroli podatkowych został on wyznaczony, o tyle w przypadku czynności sprawdzających organy podatkowe mają nieograniczone możliwości. Nie ma przepisu zabraniającego rozpoczęcie czynności sprawdzających od razu po zakończeniu poprzednich lub nawet w tym samym czasie.

W toku kontroli podatkowej czy czynności sprawdzających organy podatkowe zobowiązane są przestrzegać zasad praworządności, pogłębiania zaufania do administracji publicznej, prawdy obiektywnej, czynnego udziału stron w postępowaniu, pisemności, dwuinstancyjności, szybkości i prostoty czy też przekonywania (wyjaśniania stronom swojej racji). Należy jednak zaznaczyć, że kontrola podatkowa zawiera prawa organu i obowiązki podatnika, przez co wyznacza ramy postępowania. W przypadku czynności sprawdzających są one nieco zatarte, dlatego też postępowanie jest mniej sformalizowane.

Kontrola podatkowa kończy się formalnym dokumentem, protokołem kontroli, co nie występuje w toku czynności sprawdzających. Oznacza to, że organy podatkowe zbierają dokumenty i dowody na potrzeby postępowania podatkowego, po czym mogą nawet nie poinformować o jego wyniku. W konsekwencji podatnik często nie wie, jak przekazane do urzędu dane wpłyną na jego sytuację, czy nie będą podstawą do wszczęcia kontroli.

Podsumowanie

Z uwagi na bardzo ogólną konstrukcję przepisów w zakresie czynności sprawdzających organy podatkowe mogą sięgać po nie dużo chętniej niż po sformalizowane przepisy o kontroli podatkowej. Pomimo iż czynności sprawdzające powinny mieć charakter techniczny zmierzający do prawidłowego od strony formalnej rozliczenia podatku, są one często wykorzystywane jako nieformalny początek kontroli podatkowej. W efekcie w przypadku rozpoczęcia czynności sprawdzających wykraczających poza weryfikację terminowości i prawidłowości składanych deklaracji i płatności podatnicy powinni skontaktować się z doradcą podatkowym.

Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec

Polecamy: Nowa matryca stawek VAT

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
KSeF już za rogiem. Tysiące firm nieprzygotowanych – cyfrowe wykluczenie może kosztować fortunę

Cyfrowy obowiązek, który może zaskoczyć wielu przedsiębiorców – od 2026 r. e-fakturowanie stanie się przymusem. Problem? Rząd uznał, że „wykluczenie cyfrowe” dotyczy wyłącznie najmniejszych firm. W praktyce zagrożeni są także starsi przedsiębiorcy, mikrofirmy bez dostępu do IT, a nawet ci, którzy nie mają stabilnego internetu. Brak przygotowania oznacza paraliż działalności, karne odsetki i utratę klientów. Czas ucieka – a system nie wybacza błędów.

ZUS: Przedsiębiorcy z niepełnosprawnościami z niższą roczną składką zdrowotną. Trzeba spełnić 4 warunki

Przedsiębiorcy, którzy mają orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z ulgi i obniżyć roczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Krzysztof Cieszyński, Regionalny Rzecznik Prasowy województwa pomorskiego wyjaśnia jakie warunki trzeba spełnić, by skorzystać z tej ulgi.

Prawa autorskie do treści biznesowych publikowanych w social mediach. Kiedy można legalnie wykorzystać zdjęcie lub wideo? Co każda firma wiedzieć powinna

W erze cyfrowej, gdzie granice między komunikacją osobistą a firmową coraz bardziej się zacierają, prawa autorskie w social mediach stają się kluczową kwestią dla każdego biznesu. Generowanie własności intelektualnej przestało być domeną wyłącznie branż kreatywnych — dziś dotyczy praktycznie każdej firmy, która promuje swoje produkty lub usługi w internecie.

Zwierzęta w firmie a koszty uzyskania przychodu. Jak argumentować przed urzędem skarbowym? Interpretacje fiskusa: pies, akwarium i inne przypadki

Czy pies w firmie może być kosztem uzyskania przychodu? A akwarium – elementem budującym wizerunek? Coraz więcej przedsiębiorców zadaje sobie te pytania, zwłaszcza w czasach, gdy granica między przestrzenią zawodową a prywatną bywa płynna. Praktyka i interpretacje podatkowe pokazują, że... to zależy.

REKLAMA

Będzie likwidacja JPK VAT? Prof. Modzelewski: nieoficjalnie mówi się o redukcji obowiązków

Od samego początku (można sprawdzić) byłem krytykiem wprowadzenia powszechnych „jotpeków”, czyli zmuszania ogółu podatników do systematycznego wysyłania urzędom skarbowym ich ewidencji podatkowych. Po co zaśmiecać archiwa tych organów bilionami zbędnych informacji, do których nigdy nie sięgnie i nie można ich racjonalnie zinterpretować?

Księgowi nie spodziewają się w najbliższej przyszłości wielkich rewolucji w wynagrodzeniu i systemie swojej pracy

Co księgowi naprawdę myślą o kondycji swojej branży? Ukazał się pierwszy w Polsce barometr nastrojów księgowych. Jak oceniają oni miniony rok, czego oczekują po 2025. Odpowiedzi badanych księgowych pokazują prawdziwy obraz branży.

Zasada wielokrotności opodatkowania wyrobów akcyzowych w przypadku wtórnego obowiązku podatkowego a zmiana podatkowego przeznaczenia wyrobu akcyzowego

Istotnym problemem prawnym i praktycznym jest możliwość wielokrotnego opodatkowania tego samego wyrobu akcyzowego na etapie wtórnego obowiązku podatkowego (zwanego również obowiązkiem podatkowym drugiego stopnia.) – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

Ulga na ekspansje a koszty marketingowe – jak szeroki jest katalog wydatków?

Niedawna interpretacja podatkowa (sygn. 0111-KDIB2-1.4010.66.2025.2.ED) dla producenta opakowań z tworzyw sztucznych rozstrzyga tę kwestię, wskazując, które wydatki targowe i promocyjne podlegają odliczeniu, a które - mimo argumentacji podatnika - pozostają poza zakresem ulgi. Organ zastosował ścisłą wykładnię językową, potwierdzając kwalifikowalność jedynie części ponoszonych przez przedsiębiorców kosztów.

REKLAMA

KSeF 2026: Pożegnanie z papierowymi fakturami. Jak przygotować się na rewolucję w rozliczeniach VAT i uniknąć kar i problemów z fiskusem [branża TSL]

Niecały rok dzieli podatników VAT (w tym branżę transportową) od księgowej rewolucji. Ministerstwo Finansów potwierdziło w komunikacie z kwietnia 2025 r., że początek 2026 roku to ostateczny termin wejścia w życie Krajowego Systemu e-Faktur dla większości przedsiębiorców. Oznacza to, że już niedługo sektor TSL, zdominowany przez rozliczenia papierowe, musi stać się cyfrowy. To wyzwanie zwłaszcza dla spedycji, które rozliczają się z wieloma podmiotami równocześnie. Jak przygotować się do wdrożenia KSeF, by uniknąć problemów i kar?

Co myślą księgowi o przyszłości swojej branży? Barometr nastrojów księgowych 2025 ujawnia kulisy rynku

Czy zawód księgowego przechodzi kryzys, czy może ewoluuje w stronę większego znaczenia strategicznego? Nowo opublikowany Barometr nastrojów księgowych 2025 to pierwsze tego typu badanie w Polsce, które w kompleksowy sposób analizuje wyzwania, emocje i kierunki rozwoju zawodu księgowego.

REKLAMA