Kursy walut w rachunkowości, podatkach i cłach

Płatności w walutach obcych

Zgodnie z art. 358 Kodeksu cywilnego jeżeli przedmiotem zobowiązania (np. z tytułu umowy) podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik (np. kupujący) może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna (np. umowa) zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. Wartość waluty obcej w PLN określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonywana.

Jak widać Kodeks cywilny pozwala na swobodne określenie tych kwestii w umowie. W szczególności umowa może określać cenę za towar lub usługę w walucie obcej ale jednocześnie przewidywać, że zapłata nastąpi w złotówkach wg kursu (np. średniego NBP) z określonego w umowie dnia.

Polecamy: INFORLEX Księgowość

Polecamy: INFORLEX Biznes

Jeżeli w umowie strony ustaliły wartość świadczenia (cenę) w walucie obcej, ale nie wskazały waluty, w jakiej zapłata powinna nastąpić, to dłużnik ma prawo wyboru, tj. będzie mógł zapłacić w złotych. Natomiast gdy w umowie strony ustaliły wartość świadczenia w konkretnej walucie obcej i dodatkowo zastrzeżono, że także zapłata powinna nastąpić w walucie obcej, to zobowiązany (dłużnik) będzie musiał zapłacić w tej walucie obcej.

Jeżeli przedsiębiorca chce zagwarantować w umowie, by zapłata nastąpiła w walucie obcej, to samo zapisanie w umowie ceny w walucie obcej nie jest wystarczające. Trzeba jeszcze zapisać postanowienie umowne, że także zapłata nastąpi w walucie obcej.

Jeśli natomiast w umowie określono cenę w walucie obcej, bez zastrzeżenia formy płatności regulowanie należności może nastąpić w złotych. Wówczas należy jednak dokonać przeliczenia na złote stosując odpowiedni kurs. Strony mogą w umowie wskazać, dowolny kurs jaki będzie obowiązywał przy dokonywaniu przeliczenia. Jeśli strony tego w umowie nie uregulują, zastosowanie znajdzie reguła ogólna. Stanowi on, że wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia.

Kodeks cywilny określa jedynie cywilnoprawne ramy prawne dla finansowych rozliczeń pomiędzy kontrahentami  Natomiast dla potrzeb podatkowych i rachunkowych kurs wymiany przyjmuje się według  odrębnych zasad.

Kursy walut stosowane w ciągu roku obrotowego do wyceny operacji gospodarczych wyrażonych w walutach obcych dla celów księgowych

Zasady wyceny w ciągu roku obrotowego operacji gospodarczych opiewających na waluty obce, w celu wprowadzenia ich do ksiąg, określają przepisy art. 30 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości. Zgodnie z tymi przepisami ujęcie w księgach rachunkowych operacji gospodarczych wyrażonych w walutach obcych następuje po ich przeliczeniu na złote za pomocą:

1. kursu waluty faktycznie zastosowanego do danej operacji (sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań), co zależy od jej charakteru i okoliczności (art. 30 ust. 2 pkt 1 w/w ustawy),
2. kursu średniego waluty ogłoszonego przez NBP z dnia poprzedzającego dzień zapłaty należności/zobowiązań – jeżeli charakter operacji wskazuje, iż nie byłoby uzasadnione przyjęcie do wyceny innego kursu a także w przypadku pozostałych operacji (art. 30 ust. 2 pkt 2 w/w ustawy).

Jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów oznacza to, że do przeliczenia omawianych operacji dla celów księgowych jednostka przyjmuje:

• albo faktycznie zastosowany kurs waluty, np. bieżący kurs stosowany przez bank obsługujący jednostkę (ewentualnie indywidualnie wynegocjowany), kurs wyznaczony przez kantor bądź inny wynikający z warunków umowy (np. forward lub opcji walutowych) jeżeli taki kurs jest właściwy dla przeprowadzanej operacji,
• albo kurs średni NBP, w szczególności gdy operacje zapłaty należności/zobowiązań regulowane są za pośrednictwem bankowego rachunku walutowego jednostki.

Waluty obce, trafiające na walutowy rachunek bankowy a pochodzące np. z zapłaty należności w walucie obcej czy zaciągnięcia kredytu walutowego nie są bowiem odsprzedawane bankowi prowadzącemu ten rachunek, lecz służą potrzebom jednostki a środki wypłacane z tego rachunku, przeznaczone do regulacji zobowiązań w walucie obcej nie są zakupywane w banku.

Tym samym wyceny tych środków nie należy (zdaniem MF) wiązać z kursem kupna/sprzedaży banku prowadzącego rachunek walutowy jednostki. Bank na ogół nie informuje jednostki o kursie stosowanym w momencie wpływu/rozchodu środków na i z jej walutowego rachunku bankowego. Na wyciągu bankowym również nie zamieszcza informacji o równowartości w złotych kwoty, która wpłynęła w walucie obcej na ten rachunek bądź została z niego wypłacona. Wycena taka uwzględnia zatem stan faktyczny i pozwala na przyjęcie jednolitych i bezpiecznych zasad, a w następstwie tego prawidłowe ustalanie różnic kursowych.

Kursy walut stosowane przy rozliczeniu kosztów uzyskania przychodu.

Zgodnie z art. 15a ust 4 ustawy o CIT (odpowiednio art. 24c ust. 4 ustawy o PIT) przy obliczaniu różnic kursowych, uwzględnia się kursy faktycznie zastosowane w przypadku sprzedaży lub kupna walut obcych oraz otrzymania należności lub zapłaty zobowiązań. Kurs faktycznie zastosowany będzie kursem faktycznej wymiany pieniężnej po jakim dokonuje się wyceny w danym dniu transakcji walutowej (przeliczenia waluty obcej).

W przypadku zaś kiedy podatnik nie dokonuje transakcji sprzedaży lub kupna walut obcych i nie dochodzi do przewalutowania otrzymanej należności lub płaconego zobowiązania, wówczas stosuje się kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień. Jeśli zatem nie dojdzie do rzeczywistej wymiany pieniądza wówczas zastosowanie będzie miał kurs średni ogłaszany przez NBP.

Średni kurs NBP stosuje się, również w przypadku gdy nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu. Tabela ww. kursów do pobrania na stronie NBP.

Jak widać zarówno ustawy o podatkach dochodowych jak i ustawa o rachunkowości posługują się analogicznymi sformułowaniami: „kurs faktycznie zastosowany" oraz „średni kurs NBP”.

---

Księgowanie faktur wyrażonych w walutach obcych

Przeliczenia wyrażonych w walutach obcych kwot na fakturze na złotówki dokonuje się na samej fakturze. W przypadku podatników prowadzących pełną rachunkowość, wynik przeliczenia zamieszcza się bezpośrednio na dowodzie, chyba że system przetwarzania danych zapewnia automatyczne przeliczenie walut obcych na walutę polską, a wykonanie tego przeliczenia potwierdza odpowiedni wydruk.

Przeliczenia na dokumencie nie muszą dokonywać podatnicy rozliczający ryczałt oraz kartę podatkową (przepisy nie zawierają obowiązków w tym zakresie).

Różnice kursowe jako przychody lub koszty działalności

Wyżej wskazane kursy walut służą wartościowaniu towarów na gruncie bilansowym i podatkowym. Nie zawsze jednak odpowiadają kursom stosowanym przy rozliczeniu finansowym z kontrahentem. Zachodzące na tym tle różnice nazywają się różnicami kursowymi.

Różnice te albo zwiększają przychody jako dodatnie różnice kursowe albo koszty uzyskania przychodów jako ujemne różnice kursowe. Ich wysokość stanowi kwotę wynikającą z różnicy między wartościami obliczonymi po kursie z dnia otrzymania lub wykonania zapłaty a kursie wynikającym z dnia wystawienia faktury.

W przypadku zatem, gdy w przeliczeniu na PLN otrzymana zapłata do faktury sprzedaży przewyższa wartość faktury - powstaje przychód do opodatkowania (dodatnia różnica kursowa).

W odwrotnej sytuacji powstanie koszt (ujemna różnica kursowa). Jeśli natomiast to przedsiębiorca dokonuje zapłaty zobowiązań i w przeliczeniu na PLN kwota dokonanej zapłaty jest wyższa od wartości wynikającej z faktury zakupu - powstanie koszt (ujemna różnica kursowa). W sytuacji odwrotnej będziemy mieć do czynienia z przychodem (dodatnia różnica kursowa).

Różnice kursowe są wykazywane w księgach rachunkowych jak i podatkowych.

Kursy walut przy rozliczaniu podatku VAT

W przypadku gdy kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania w zakresie VAT są określone w walucie obcej, przeliczenia na złote dokonuje się według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego.

Jeśli jednak podatnik wystawia fakturę przed powstaniem obowiązku podatkowego, przeliczenia na złote musi dokonać według kursu średniego NBP ogłoszonego na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury.

Podatnik może także wybrać sposób przeliczania tych kwot na złote według ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez Europejski Bank Centralny na ostatni dzień poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego. W takim jednak przypadku waluty inne niż euro przelicza się z zastosowaniem kursu wymiany każdej z nich względem euro czyli dokonuje się podwójnego przeliczenia w pierwszym kroku na euro a następnie na PLN.

Z powyższego wynika, że w zakresie rozliczenia podatku VAT przyjmuje się podobne zasady jak na gruncie podatku dochodowego i rozliczeń rachunkowych. Różnice stanowi tylko przypadek gdy dochodzi do przewalutowania lub gdy podatnik zechce zastosować kurs EBC.

Kursy walut przy obliczaniu należności celnych

Kursami wymiany walut, stosowanymi w celu ustalania wartości celnej towarów a więc wpływającymi na poziom cła są bieżące kursy średnie wyliczane i ogłaszane przez NBP, a stosuje się je według zasad wynikających bezpośrednio z przepisów wspólnotowych. Podkreślić więc warto, że pomimo, iż kursy te noszą nazwę bieżących kursów średnich, to jednak dla celów ustalania wartości celnej są one ustalane w przedostatnią środę miesiąca i obowiązują przez cały następny miesiąc.

W sytuacji przeliczania wartości podanych w przepisach dotyczących zwolnień celnych czy księgowania długu celnego należy zastosować kursy ustalone przez Europejski Bank Centralny pierwszego roboczego dnia października poprzedniego roku.Sprawdź kursy walut

Z kolei stawki celne specyficzne, mieszane wyrażane w EURO lub informacje podane w taryfie celnej związane z klasyfikacją towaru przelicza się wykorzystując ostatni kurs wymiany ustalony przez Europejski Bank Centralny przed przedostatnim dniem miesiąca. Kurs ten stosuje się przez cały następny miesiąc, jednakże, gdy kurs będzie się różnił o ponad 5% od kursu ustalonego przed 15 dniem tego samego miesiąca, ten ostatni kurs stosuje się począwszy od 15 i do końca tego miesiąca.

Źródło: Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii