Odsetki ustawowe w 2022 roku (kapitałowe i za opóźnienie) - zmiany od 9 czerwca

Stopy procentowe NBP obowiązujące od 9 czerwca 2022 r.

Na posiedzeniu w dniu 8 czerwca 2022 r. Rada Polityki Pieniężnej ustaliła (ze skutkiem od 9 czerwca 2022 r.) stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego na następującym poziomie:

- stopa referencyjna 6,00% w skali rocznej (podwyżka o 0,75 pkt proc.) - wysokość stopy referencyjnej określa oprocentowanie podstawowych operacji otwartego rynku, prowadzonych przez NBP;
- stopa lombardowa 6,50% w skali rocznej (podwyżka o 0,75 pkt proc.) - wysokość stopy lombardowej określa oprocentowanie kredytu refinansowego udzielanego pod zastaw papierów wartościowych - „kredytu lombardowego”,
- stopa depozytowa 5,50% w skali rocznej (podwyżka o 0,75 pkt proc.) - wysokość stopy depozytowej określa oprocentowanie lokaty terminowej przyjmowanej od banków przez NBP,
- stopa redyskontowa weksli 6,05% w skali rocznej (podwyżka o 0,75 pkt proc.) - stopa redyskontowa weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez NBP,
- stopa dyskontowa weksli 6,10% w skali rocznej (podwyżka o 0,75 pkt proc.) - stopa dyskontowa weksli przyjmowanych od banków do dyskonta przez NBP.

Ważne!
Punkt procentowy ("pkt proc." albo "p.p."), to jednostka różnicy między wartościami jednej wielkości a drugiej wielkości, podanymi w procentach. 
Punkt bazowy (‱; "p.b.), to jedna setna punktu procentowego.

​​Od wysokości stopy referencyjnej NBP zależy m.in. wysokość:
- odsetek ustawowych (kapitałowych), odsetek ustawowych za opóźnienie - określonych w kodeksie cywilnym,
- odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych - określonych w ustawie z  8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Zaś od wysokości stopy lombardowej NBP zależy wysokość:
- odsetek od zaległości podatkowych - określonych w Ordynacji podatkowej;
- odsetek od niepłaconych w terminie składek na ubezpieczenie społeczne - też określonych w Ordynacji podatkowej (na mocy odesłania z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Odsetki ustawowe (kapitałowe) obowiązujące od 9 czerwca 2022 r.

Odsetki ustawowe (kapitałowe), należne na podstawie art. 359 § 2 kodeksu cywilnego - 9,50% w skali roku od 9 czerwca 2022 r.
(poprzednio: 8,75% w skali roku od 6 maja 2022 r.,
8,00% w skali roku od 7 kwietnia 2022 r.,
7,00% w skali roku od 9 marca 2022 r.,
6,25% w skali roku od 9 lutego 2022 r.,
5,75% w skali roku od 5 stycznia 2022 r.,
5,25% w skali roku od 9 grudnia 2021 r.,
4,75% w skali roku od 4 listopada 2021 r.,
4,00% w skali roku od 7 października 2021 r.,
3,60% w skali roku od 29 maja 2020 r.,
4% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r.,
4,5% w skali roku od 18 marca 2020 r.,
5% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Maksymalna stawka odsetek ustawowych (kapitałowych), na podstawie art. 359 § 2¹ kodeksu cywilnego - 19,00% w skali roku od 9 czerwca 2022 r.
(poprzednio: 17,50% w skali roku od 6 maja 2022 r.,
16,00% w skali roku od 7 kwietnia 2022 r.,
14,00% w skali roku od 9 marca 2022 r.,
12,50% w skali roku od 9 lutego 2022 r.,
11,50% w skali roku od 5 stycznia 2022 r.,
9,50% w skali roku od 4 listopada 2021 r.,
8,00% w skali roku od 7 października 2021 r.,
7,20% w skali roku od 29 maja 2020 r.,
8% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r.,
9% w skali roku od 18 marca 2020 r.,
10% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Zgodnie z art. 359 kodeksu cywilnego odsetki kapitałowe (czyli odsetki od sumy pieniężnej) należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej (np. z umowy) albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek kapitałowych nie jest w inny sposób określona (np. w umowie, czy ustawie), należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.
Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy polskiego kodeksu cywilnego.

Kalkulator odsetek ustawowych (kapitałowych)

Odsetki ustawowe (za opóźnienie) obowiązujące od 9 czerwca 2022 r.

Odsetki za opóźnienie należne, na podstawie art. 481 § 2 kodeksu cywilnego - 11,50% w skali roku od 9 czerwca 2022 r.
(poprzednio: 10,75% w skali roku od 6 maja 2022 r.,
10,00% w skali roku od 7 kwietnia 2022 r.
9,00% w skali roku od 9 marca 2022 r.,
8,25% w skali roku od 9 lutego 2022 r.,
7,75% w skali roku od 5 stycznia 2022 r.,
7,25% w skali roku od 9 grudnia 2021 r.,
6,75% w skali roku od 4 listopada 2021 r.,
6,00% w skali roku od 7 października 2021 r.,
5,60% w skali roku od 29 maja 2020 r.,
6% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r.,
6,5% w skali roku od 18 marca 2020 r.,
7% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Maksymalna stawka odsetek za opóźnienie, na podstawie art. 481 § 2¹ kodeksu cywilnego - 23,00% w skali roku od 9 czerwca 2022 r.
(poprzednio: 21,50% w skali roku od 6 maja 2022 r.,
20,00% w skali roku od 7 kwietnia 2022 r.,
18,00% w skali roku od 9 marca 2022 r.,
16,50% w skali roku od 9 lutego 2022 r.,
15,50% w skali roku od 5 stycznia 2022 r.,
14,50% w skali roku od 9 grudnia 2021 r.,
13,50% w skali roku od 4 listopada 2021 r.,
12,00% w skali roku od 7 października 2021 r.,
11,20% w skali roku od 29 maja 2020 r.,
12% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r.,
13% w skali roku od 18 marca 2020 r.,
14% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

W myśl art. 481 kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona (np. w umowie), wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.
Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Ale maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie). Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Minister Sprawiedliwości ma obowiązek ogłosić obwieszczeniami publikowanymi w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych (kapitałowych) i odsetek ustawowych za opóźnienie. W ten sposób Minister Sprawiedliwości tylko potwierdza (najczęściej z pewnym opóźnieniem w stosunku do uchwały NBP) wysokość odsetek, bo nową wysokość odsetek stosuje się od dnia wejścia w życie uchwały NBP ustalającej nową wysokość stopy referencyjnej NBP.

Kalkulator odsetek ustawowych za opóźnienie

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych - bez zmian od 9 czerwca. Duże zmiany od 1 lipca 2022 r.

Na podstawie art. 4 pkt 3 lit. a i b ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych są:
a) w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych,
b) w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i dziesięciu punktów procentowych.

Przy czym do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stosuje się stopę referencyjną NBP obowiązującą w dniu:
1) 1 stycznia – do odsetek należnych za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca;
2) 1 lipca – do odsetek należnych za okres od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia.

Styczeń - czerwiec 2022 r.

Zatem od 1 stycznia 2022 roku (z uwagi na fakt, że tego dnia stopa referencyjna NBP wynosiła jeszcze 1,75% w skali rocznej) odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych wynoszą (do 30 czerwca 2022 roku):

9,75% w skali roku  - stawka odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - zgodnie art. 4 pkt 3 lit. a ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

11,75% w skali roku  - stawka odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - zgodnie z art. 4 pkt 3 lit. b ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Lipiec - grudzień 2022 r.

Natomiast do obliczenia odsetek należnych za okres od 1 lipca 2022 r. - do 31 grudnia 2022 r. stosować się będzie stopę referencyjną NBP obowiązującą w dniu 1 lipca 2022 r. Biorąc pod uwagę fakt, że Rada Polityki Pieniężnej zmienia stopy procentowe nie częściej niż raz w miesiącu, to z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że 1 lipca 2022 r. będzie obowiązywała obecna stopa referencyjna (6,00%). W takim przypadku w drugiej połowie 2022 roku będą obowiązywać następujące stawki odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych:
14,00% w skali roku - w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym,
16,00% w skali roku - w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.

W transakcjach handlowych wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (chyba że strony uzgodniły w umowie wyższe odsetki), za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
1) wierzyciel spełnił swoje świadczenie;
2) wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Przy czym ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (art. 7 i art. 8) określa maksymalne terminy zapłaty jakie mogą być zapisane w umowach.

Warto wspomnieć, że zgodnie z art. 6 ww. ustawy, jeżeli strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.

Kalkulator odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych

Paweł Huczko