Koszty podatkowe twórców w 2018 roku

Działalność o charakterze twórczym, w sytuacjach określonych w art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT wiąże się z możliwością uwzględnienia tzw. podwyższonych ryczałtowych kosztów uzyskania przychodów.

Przed zmianą, która nastąpiła w 2018 r., możliwość stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów była powszechna dla twórców. Limit podwyższonych kosztów przychodu wynosił 50% górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej czyli 42 764 zł.

Preferencyjnemu rozliczaniu podatników prowadzących działalność twórczą sprzyjał fakt, że zakres przedmiotowy stosowania art. 22 ust. 9 pkt. 3 ustawy o PIT. był szeroki i obejmował wiele różnych przejawów działalności twórczej.. Do momentu wprowadzenia nowelizacji, katalog działalności kwalifikowanych jako twórcze był otwarty, a kwestią decydującą o jej charakterze był efekt w postaci utworu. Organy podatkowe podkreślały bowiem, że dla zastosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów istotne było wykonywanie czynności w ramach praw autorskich, nie zaś ich forma, a jedynym niezbędnym warunkiem do skorzystania z uprawnienia było prowadzenie dokumentacji pozwalającej zidentyfikować stworzone utwory i wypłaty honorarium autorskiego za stworzenie utworu.

Na gruncie dotychczasowej regulacji w pewnych sytuacjach dopuszczane było również uznanie ryczałtowego wynagrodzenia za pracę twórczą jako podstawę do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów. Jedyną istotną okolicznością, ocenianą przy kontroli rozliczeń był fakt otrzymania honorarium za faktyczne wytworzenie utworu. Ryczałt bowiem, zgodnie z ówczesnym stanowiskiem sądów, był uzasadnioną formą wynagrodzenia za utwór, dla którego wytworzenia nie ma znaczenia czas pracy (np. wyrok WSA w Gdańsku z 31 stycznia 2017 r., I SA/Gd 1410/16).

W poprzednio obowiązującym stanie prawnym, wielu pracodawców stosowało podwyższone koszty uzyskania przychodów z działalności o charakterze twórczym na podstawie ewidencji czasu pracy przeznaczonej na prace twórcze lub na podstawie procentowego udziału czasu pracy przeznaczonego na prace twórcze określonego w umowie o prace. Takie rozliczanie podwyższonych kosztów uzyskania przychodów w zasadzie od zawsze było uznawane przez organy podatkowe i sądy administracyjne za nieprawidłowe. Było jednak powszechnie stosowanie w praktyce ze względu na to, że kontrole w zakresie stosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów zdarzały się niezmiernie rzadko.

Wszystko zmieniło się w związku z, wydawać by się mogło, drobną techniczną zmianą przepisów.

Zmiany od 1 stycznia 2018 r.

W nowym stanie prawnym podwyższono próg kosztów uzyskania przychodów z działalności twórczej. Obecnie limitem jest górna granica pierwszego przedziału skali podatkowej, a więc 85 528 zł rocznie.

Wzrost limitu kwotowego ujęcia kosztów powiązane zostało z ograniczeniem rodzajów działalności, które uprawniają do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodu. Ustawodawca wprowadził bowiem katalog zamknięty, wskazujący rodzaje działalności kwalifikowanej jako twórcza – jest to min. działalność architektoniczna, fotograficzna, literacka, plastyczna, choreograficzna, dziennikarska, muzyczna, badawczo – rozwojowa, naukowo – dydaktyczna, reżyserska, aktorska, publicystyczna oraz polegająca na tworzeniu programów komputerowych. Oznacza to więc, że aby możliwe było odliczenie podwyższonych kosztów uzyskania przychodu, dochody powinny wynikać z jednej z powyższych rodzajów działalności.

Ustanowienie wskazanych ograniczeń oraz brak interpretacji nowych przepisów spowodowały, że niektóre działalności, na gruncie dawnej regulacji traktowane jako twórcze, od 1 stycznia 2018 r. zostały opodatkowane według mniej korzystnych zasad niż wcześniej. Katalog wprowadzony przez ustawę nowelizującą nie uwzględnił bowiem niektórych rodzajów działalności, które w oczywisty sposób spełniają kryteria pracy twórczej, jak na przykład praca charakteryzatorów lub operatorów światła.

Problematycznym dla podatnika jest jednoznaczne stwierdzenie czy prowadzona działalność wchodzi w zakres wskazany w ustawie, bowiem nowelizacja nie zawiera definicji działalności wskazanych obecnie jako twórcze. Tak naprawdę jedyną działalnością dokładnie określoną w przepisach jest działalność badawczo – rozwojowa, zdefiniowana w art. 5a pkt 38-40 ustawy o PIT. W pozostałych przypadkach podatnik musi ustalić charakter działalności w oparciu o inne przepisy, a nawet niekiedy o definicje pozanormatywne.

Sposobem na uzyskanie jednoznacznego rozstrzygnięcia, w jaki sposób organy podatkowe kwalifikują dochody uzyskiwane przez podatników, powinny być interpretacje indywidualne.

Masowe wnioski o interpretacje indywidualne po zmianie przepisów spowodowały nie tylko wypracowanie bardziej rygorystycznego stanowiska przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, ale również częste kontrole podatkowe w zakresie prawidłowości rozliczania jako płatnik podwyższonych kosztów uzyskania przychodów.

W tym miejscu jeszcze raz należy stanowczo podkreślić, że rozliczanie podwyższonych kosztów uzyskania przychodów na podstawie czasu pracy od zawsze było uznawane zarówno przez organy podatkowe jak i sądy administracyjne za nieprawidłowe. Rozstrzygnięcia pozwalające na takie rozwiązanie wydane przez wszystkie lata obowiązywania tych przepisów można policzyć na palcach jednej ręki. Nie nastąpiła w tym zakresie żadna zmiana podejścia organów podatkowych (jak twierdzi wielu przedstawicieli doktryny), jedynie zaczęły się kontrole podatkowe u płatników.

Jak wskazano w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 11.9.2017 r., 0113-KDIPT3.4011.220.2017.2.KSM, wydanej jeszcze na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów „Podkreślić zatem należy, że przez wyodrębnienie honorarium nie można uznać sytuacji, w której to honorarium określa się jako procent ogólnego czasu pracy pracownika. Wykonywanie pracy twórczej nie oznacza bowiem automatycznie powstania utworu i przejścia praw z tego tytułu na pracodawcę. Czas pracy nie jest wyznacznikiem wartości przychodu, w stosunku do którego przysługują 50% koszty uzyskania przychodu. Istotne jest, aby utwór faktycznie powstał, co powinno być udowodnione (przepisy nie ograniczają w tym zakresie możliwości dowodowych przez wymienienie dowodów, którymi te okoliczności mogą być udowodnione – mogą to być np. ewidencje prac stanowiących przedmiot prawa autorskiego) oraz że za przejęcie utworu pracodawca zapłacił konkretną wartość.” Podobnie stwierdził NSA w wyroku z dnia 11 marca 2015 r. II FSK 459/13.

Zmiana podejścia organów podatkowych dotyczy zupełnie innej materii.

Organy podatkowe już od jakiegoś czasu konsekwentnie odmawiają rozstrzygnięcia wątpliwości podatników w zakresie klasyfikacji określonego dzieła jako utwór w rozumieniu przepisów prawa autorskiego. Problem ten pojawił się wraz ze zmianą przepisów o możliwości zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów, które to ograniczyły zakres twórców, którym prawo to przysługiwało. Podobnie organ wydający interpretacje nie rozstrzyga czy opisana we wnioskach działalność mieści się w katalogu działalności uprawnionych do stosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej tłumaczy w swoich rozstrzygnięciach, że wskazanie, czy dzieło posiada cechy utworu chronionego prawem autorskim oraz czy opisana działalność mieści się w zamkniętym katalogu leży po stronie podatnika wnioskującego o wydanie interpretacji indywidualnej, nie zaś organu rozstrzygającego te kwestie, bowiem są to okoliczności mające znaczenie dla przedstawionego stanu faktycznego. Należy jednak wskazać, że takie stanowisko organów podatkowych jest niezgodne z orzecznictwem sądów, bowiem określenie czy dzieło jest utworem czy też nie, wymaga dokonania wykładni prawa, a zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych organ podatkowy jest przy tym władny do dokonania interpretacji prawa nie tylko zawartego w ustawach podatkowych, ale we wszelkich innych ustawach, w tym zakresie, w jakim jest to niezbędne dla oceny prawnopodatkowej sytuacji podatnika, pod tym wszelako warunkiem, że zadane w interpretacji pytanie musi w swej istocie dotyczyć interpretacji prawa podatkowego i nie może dotyczyć jedynie ustaw niepodatkowych (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 października 2014r. sygn. akt I FSK 1456/13, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 10 sierpnia 2011r. sygn. akt I SA/Gl 272/11, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 6 maja 2014r. sygn. akt I SA/Bk 137/14).

Zgodnie z powyższym, jeżeli więc dokonanie oceny stanu faktycznego przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej wymaga analizy innych niż prawo podatkowe dziedzin prawa, to organ podatkowy jest do tego nie tylko uprawniony, lecz zobowiązany, ponieważ bez tego nie będzie w stanie przeprowadzić całościowej i prawidłowej oceny stanowiska przedstawionego przez wnioskodawcę. Mimo jednoznacznego orzecznictwa sądów administracyjnych organy podatkowe konsekwentnie odmawiają rozstrzygnięcia w tym zakresie, twierdząc, że nie jest to ocena prawna wnioskodawcy, a element stanu faktycznego. W tej sytuacji wydawane są postanowienia o odmowie wydania interpretacji, które można zaskarżyć do tego samego organu, a następnie do wojewódzkiego sądu administracyjnego i NSA. Powoduje to jednak, że procedura wydania interpretacji wydłuża się o kilka lat, a w dalszym ciągu nie ma gwarancji otrzymania interpretacji pozytywnej.

Polecamy: INFORLEX Księgowość

Polecamy: INFORLEX Ekspert

Jeżeli podatnicy zdecydują się na złożenie wniosku, w którym sami dokonają wykładni przepisów prawa autorskiego i definicji rodzajów działalności uprawniających do stosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów to taka interpretacja, chociaż jest wskazówką dla podmiotu, który ją uzyskał to w jednak w żadnym stopniu nie chroni ona wnioskodawcy. Wystarczy, że w toku kontroli podatkowej organ podatkowy inaczej niż podatnik rozstrzygnie kwestie związane z prawami autorskimi lub inaczej będzie rozumiał definicję działalności uprawniającej do stosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów.

Takie ryzyko jest jednak minimalne, ale tylko z tego powodu, że po zmianie przepisów Dyrektor Krajowej Informacji podatkowej wydaje w zakresie możliwości stosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów na podstawie art 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.o.f. w zasadzie wyłącznie interpretacje negatywne, odmawiające płatnikom możliwości stosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów z tytułu działalności twórczej.

Tak rozstrzygnął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej m.in. w interpretacji o sygnaturze 0115-KDIT2-1.4011.366.2017.2.MK z dnia 23 lutego 2018 r. dotyczącej Spółki prowadzącej działalność gospodarczą w branży informatycznej. Spółka zatrudnia na podstawie umów o pracę specjalistów IT, którzy w ramach czynności pracowniczych tworzą utwory zgodnie z definicją z ustawy prawo autorskie, które następnie przenoszone są na pracodawcę. Spółka w związku z tym chciała wprowadzić zapis, który będzie wyraźnie określał procentowo jaka część wynagrodzenia należnego pracownikowi stanowi honorarium za pracę twórczą. Dodatkowo Spółka prowadziłaby rejestr utworów (repozytorium), w którym pracownicy rejestrowali by swoje czynności twórcze i utwory, które powstaną w ramach wykonywania tych czynności twórczych w danym miesiącu i ich lokalizację. W związku z powyższym Spółka zadała pytanie czy może stosować 50% koszty uzyskania przychodu do części wynagrodzenia stanowiącej honorarium za dzieło? Organ podatkowy wskazał jednak, że taki sposób wyodrębnienia wynagrodzenia za pracę twórczą w umowie o pracę jest nieprawidłowy. Zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodów jest możliwe jeżeli pracodawca wyodrębnia część wynagrodzenia należną z tytułu rozporządzania lub korzystania przez pracowników prawami majątkowymi do utworów przez nich stworzonych (honorarium) od pozostałego wynagrodzenia za wykonywane obowiązki, niemające charakteru twórczego, jednakże przez wyodrębnienie honorarium nie można uznać sytuacji, w której płatnik określi je procentowo. Jedynie jednoznaczne określenie wartości honorarium w sprecyzowanej kwocie z tytułu rzeczywiście wykonanej pracy twórczej pozwoli na zastosowanie do tak wyliczonej wartości.

Podobne stanowisko organ zajął w interpretacji z dnia 20 lutego 2018 r. o sygnaturze 0114-KDIP3-3.4011.544.2017.2.AK. Zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym w tej interpretacji, wykonywanie na podstawie stosunku pracy czynności zarówno chronionych prawem autorskim, jak i niebędących przedmiotem prawa autorskiego wymaga udokumentowania wartości wynagrodzenia z korzystania z prawa autorskiego. Tylko bowiem wyraźne rozróżnienie i dokumentowanie prac – utworów chronionych prawem autorskim oraz wypłaconych wynagrodzeń z tego tytułu daje podstawę do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów. Niezbędne jest, by twórca osiągał przychód bezpośrednio związany z korzystaniem z określonych praw autorskich lub pokrewnych lub rozporządzaniem tymi prawami.

W praktyce oznacza to, że zdaniem organów podatkowych do zastosowania podwyższonych kosztów autorskich konieczna jest wycena praw autorskich do każdego stworzonego utworu i wypłata wynagrodzenia z tego tytułu w zmiennej wartości, w zależności od wartości praw autorskich do każdego z utworów. Organy podatkowe „po chichu” wyłączają zatem możliwość stosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów przez Spółki, które zatrudniają pracowników, których istotą pracy jest działalność o charakterze twórczym w zakresie nowych technologi, programów komputerowych czy branży IT. W sytuacji, gdy każdy pracownik w okresie rozliczeniowym tworzy kilka lub kilkadziesiąt utworów, nie ma innej możliwości wypłaty honorarium niż ryczałt określony kwotowo lub procentowo. W praktyce oznacza to, że zamiast podniesienia limitu kosztów twórczych, na co wskazuje analiza samej treści nowych regulacji, mamy w praktyce wyłączenie możliwości stosowania tych kosztów u pracowników podmiotów, których istotą działalności jest działalność twórcza.

Analizując treść wydanych w 2018 r. interpretacji indywidualnych w zakresie podwyższonych kosztów uzyskania przychodów na podstawie art 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT można dojść do wniosku, że wypracowane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej nowe kryteria stosowania tych przepisów, będą mogły być spełnione wyłącznie przez osoby uzyskujące przychody z przeniesienia praw autorskich do pojedynczych utworów stworzonych w ramach umowy o dzieło, gdzie całość wynagrodzenia dotyczy przeniesienia praw autorskich.