Obciążanie kontrahenta kosztami ubezpieczenia a VAT - refaktury i sprzedaż towaru z ubezpieczeniem

Zwolnione z VAT są usługi (art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT):

• ubezpieczeniowe,
• reasekuracyjne,
• pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych,
• świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek,

z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji.

Polecamy: Biuletyn VAT

Polecamy: VAT Zmiany od 1 września i 1 listopada 2019 r.

Kiedy można stosować zwolnienie z VAT, refakturując usługi ubezpieczeniowe

Przy świadczeniu tego typu usług przez firmy ubezpieczeniowe stosowanie zwolnienia od podatku nie budzi wątpliwości. Pewne kontrowersje pojawiają się natomiast przy zawieraniu umów ubezpieczeniowych przez podmioty, które nie korzystają z usługi ubezpieczeniowej bezpośrednio, lecz przerzucają jej koszt na kontrahenta. Przy zawieraniu umów najmu, dzierżawy, leasingu lub innych umów o podobnym charakterze jest to często stosowana praktyka. Świadczący usługę najmu pełni wtedy rolę ubezpieczającego.

To świadczący usługę najmu, dzierżawy lub leasingu zawiera bowiem we własnym imieniu umowę z firmą ubezpieczeniową, a dopiero później przerzuca koszt ubezpieczenia na klienta. Nabywa on zatem usługę we własnym imieniu, lecz na rzecz osoby trzeciej, będącej faktycznym usługobiorcą.

W konsekwencji wystąpią tutaj dwie odrębne transakcje sprzedaży. Pierwsza z nich obejmuje sprzedaż usługi ubezpieczeniowej przez towarzystwo ubezpieczeniowe na rzecz podmiotu świadczącego przykładowo usługę najmu, dzierżawy lub leasingu. Sprzedaż ta niewątpliwie korzysta ze zwolnienia z VAT.

Kolejną transakcją jest przeniesienie kosztów tego ubezpieczenia na podmiot faktycznie korzystający z usługi ubezpieczeniowej. Następuje to w formie tzw. refakturowania usług.

Termin „refakturowanie usług” nie został zdefiniowany w przepisach ustawy o VAT. W praktyce utrwalił się pogląd, że przez to pojęcie należy rozumieć przeniesienie kosztów usługi na podmiot faktycznie z niej korzystający bez doliczania jakiejkolwiek marży. Kwestia refakturowania wywołuje jednak pewne kontrowersje związane z możliwością zastosowania do refakturowanej usługi ubezpieczeniowej zwolnienia z VAT. Wątpliwości budzi bowiem możliwość rozliczania tych usług odrębnie, niezależnie od świadczenia głównego.

Kwestia refakturowania usług ubezpieczeniowych towarzyszących umowie leasingu była przedmiotem orzecznictwa TSUE. W wyroku z 7 stycznia 2013 r. w sprawie C‑224/11 BGŻ Leasing sp. z o.o. przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w Warszawie Trybunał stwierdził, że usługa:

(…) ubezpieczenia przedmiotu leasingu i usługa leasingu co do zasady stanowią usługi odrębne i niezależne do celów podatku od wartości dodanej. Do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy w świetle szczególnych okoliczności postępowania głównego dane czynności są w takim stopniu powiązane ze sobą, że należy je traktować jako stanowiące jedną usługę, czy też przeciwnie - stanowią one usługi odrębne.

Trybunał orzekł ponadto:

Jeżeli leasingodawca ubezpiecza przedmiot leasingu, obciążając dokładnym kosztem tego ubezpieczenia leasingobiorcę, w okolicznościach takich jak w postępowaniu głównym taka czynność stanowi transakcję ubezpieczeniową w rozumieniu art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.

Trybunał wskazał na przesłanki, których spełnienie potwierdza odrębność usługi leasingu i usługi ubezpieczenia przedmiotu leasingu oraz umożliwia zastosowanie zwolnienia z VAT do refakturowanych usług ubezpieczeniowych. Według Trybunału na odrębny charakter usługi leasingu i ubezpieczenia mogą wskazywać w szczególności następujące okoliczności:

• obciążanie leasingobiorcy dokładnym kosztem ubezpieczenia bez doliczania jakiejkolwiek marży,
• dysponowanie przez leasingobiorcę swobodą ubezpieczenia przedmiotu umowy w wybranym przez siebie zakładzie ubezpieczeń, niezależnie od tego, czy leasingobiorca zamierza z tej możliwości korzystać,
• oddzielne fakturowanie, jak również odrębna taryfikacja obu świadczeń,
• brak możliwości wypowiedzenia umowy leasingu w przypadku zalegania przez leasingobiorcę z zapłatą składek za ubezpieczenie przedmiotu umowy leasingu.

Gdy stwierdzimy odrębny charakter tych usług, do usługi ubezpieczenia możemy zastosować zwolnienie.

Trybunał podkreślił, że zastosowanie zwolnienia z VAT nie może mieć miejsca, gdy kwota przeniesiona na leasingobiorcę z tytułu kosztu ubezpieczenia byłaby wyższa niż kwota przeniesiona na leasingodawcę przez ubezpieczyciela. Jest to warunek podstawowy.

Uwaga! Gdy leasingodawca obciąża leasingobiorcę kosztami ubezpieczenia w wysokości wyższej, niż sam został obciążony przez ubezpieczyciela, nie może zastosować zwolnienia.

Dla zastosowania zwolnienia z VAT niedopuszczalne jest więc doliczanie jakiejkolwiek marży przy przenoszeniu na kontrahenta kosztów usługi ubezpieczeniowej.

Z kolei w przypadku dwóch ostatnich przesłanek, zdaniem Trybunału, niespełnienie jednej z nich nie oznacza automatycznie uznania usługi leasingu i usługi ubezpieczenia przedmiotu umowy leasingu za jedno świadczenie łączne. Może być to jedynie wskazówka przemawiająca za istnieniem jednego świadczenia. Nie przybiera jednak rozstrzygającego znaczenia, jeżeli inne przesłanki wskazywałyby na odrębny charakter tych świadczeń.

Przedstawione warunki, od spełnienia których Trybunał uzależniał prawo do refakturowania usług ubezpieczeniowych towarzyszących usłudze leasingu, jako zwolnionych z VAT, są w zasadzie zbliżone do przesłanek wskazywanych w wyroku odnoszącym się do możliwości odrębnego refakturowania usług dostawy mediów towarzyszących usłudze najmu.

Zasady refakturowania usług ubezpieczeniowych towarzyszących usłudze leasingu będą miały odpowiednie zastosowanie również przy usługach najmu, dzierżawy lub innych usługach o podobnym charakterze. Wymagane będzie jednak każdorazowo dokonanie analizy zapisów poszczególnych umów pod kątem możliwości uznania usługi ubezpieczeniowej za świadczenia odrębne. Do kwestii tej należy podejść z dużą starannością, gdyż organy podatkowe prezentują niekiedy stanowisko rygorystyczne. Uznają odrębne refakturowanie usług ubezpieczeniowych, jako zwolnionych z VAT, za niezasadne.

I tak w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 15 października 2018 r. (sygn. 0112-KDIL2-3.4012.369.2018.2.WBO) organ podatkowy, powołując się na tezy cytowanego orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 17 stycznia 2013 r. w sprawie C-224/11, uznał, że:

(…) usługa najmu i ubezpieczenia OC z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej lub użytkowania mienia oraz ubezpieczenia mienia od ognia i innych zdarzeń losowych, za które wynajmujący pobiera opłaty w części przypadającej na poszczególnych najemców stanowią de facto jedno zasadnicze świadczenie. Z przedstawionych we wniosku informacji jednoznacznie wynika, że umowę ubezpieczeniową zawiera Wnioskodawca i odprowadza z tego tytułu składki. Ponadto Najemcy są obciążani proporcjonalnie kosztem składki ubezpieczeniowej do najmowanej powierzchni - koszt wydzielony z całej polisy ubezpieczeniowej, a zatem Wnioskodawca nie przenosi dokładnego kosztu ubezpieczenia. Również, co istotne w analizowanej sprawie, Najemca nie ma wpływu na: wybór ubezpieczyciela, na ustalone z ubezpieczycielem warunki ubezpieczenia, czy też zapisy umowy. Obowiązek ponoszenia przez Najemcę kosztów ubezpieczenia nieruchomości jest warunkiem zawarcia umowy najmu z Najemcą przez Wnioskodawcę. Najemca nie ma również możliwości we własnym zakresie zawarcia umowy ubezpieczenia nieruchomości. (…) Tym samym należność wynikająca z usługi ubezpieczeniowej z tytułu ubezpieczenia OC oraz ubezpieczenia mienia od ognia i innych zdarzeń losowych, którą Wnioskodawca obciąża poszczególnych Najemców proporcjonalnie do najmowanej przez Najemców powierzchni przedmiotu najmu stanowi element świadczenia należnego wynajmującemu z tytułu umowy najmu nieruchomości, i w konsekwencji powinna zostać opodatkowana jedną stawką VAT (taką jak usługa najmu).

W praktyce, przy spełnieniu warunku podstawowego, którym jest dokładne przeniesienie kosztów ubezpieczenia na usługobiorcę bez doliczania jakiejkolwiek marży, organy podatkowe zasadniczo nie kwestionują prawa podatników do odrębnego refakturowania z zastosowaniem zwolnienia z VAT. Niemniej jednak każdy przypadek jest rozpatrywany odrębnie i warto sprawdzać zawierane umowy pod kątem spełnienia przesłanek wynikających z wyroku TSUE.

Ewentualne konsekwencje niezasadnego zastosowania zwolnienia z VAT do refakturowanych usług ubezpieczeniowych, mogą być bardzo poważne, łącznie z ustaleniem kwoty dodatkowego zobowiązania podatkowego.