Urlop rodzicielski, Urlop wychowawczy

W dniu 26 kwietnia 2023 r. wejdzie w życie ustawa zmieniająca Kodeks Pracy, która nada szereg nowych uprawnień pracownikom będącym rodzicami małych dzieci. Nowe przepisy oznaczają nie tylko zmiany w wysokości wypłacanych świadczeń i zwiększenie ochrony rodziców małych dzieci przed zwolnieniem, lecz również wpłyną na bardziej aktywną partycypację drugiego z rodziców w wychowaniu dziecka. Komentuje dr Paweł Łuczak z Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego.

10 stycznia 2023 r. Rada Ministrów przyjęła i skierowała do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Nowe przepisy mają ułatwiać pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenie życia zawodowego z życiem rodzinnym. W szczególności wprowadzone zostaną zmiany dotyczące urlopu rodzicielskiego (m.in. ma być wprowadzony 70 proc. zasiłek macierzyński za cały okres urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców). Pracownik będzie mógł skorzystać z bezpłatnego urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym, a także ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej (w pilnych sprawach rodzinnych) w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym (za czas tego zwolnienia pracownik zachowa prawo do połowy wynagrodzenia). Projekt dostosowuje polskie prawo do przepisów Unii Europejskiej. Zmiany mają wejść w życie po 21 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, a więc stanie się to najprawdopodobniej jeszcze w I połowie 2023 roku.

Urlop macierzyński i rodzicielski. Urlop po narodzinach dziecka jest niezbywalnym prawem każdej mamy. Można go jednak współdzielić z ojcem dziecka. Na jakich zasadach funkcjonuje takie rozwiązanie, kiedy rozpoczyna się urlop oraz jakich formalności trzeba w związku z nim dopełnić?

Każdy pracodawca jest zobowiązany do składania dokumentów rozliczeniowych za pracownika, który przebywa na urlopie wychowawczym. W dokumentach rozliczeniowych wykazywane powinny być między innymi składki oraz podstawy wymiaru składek. Zatem nasuwa się pytanie, jak prawidłowo ustalić podstawę wymiaru składek ZUS?

W grudniu 2016 r. ponad 163 tys. rodziców skorzystało z urlopu rodzicielskiego. W styczniu 2017 już 165,7 tys. Wśród nich było 1,2 tys. mężczyzn. Z urlopu rodzicielskiego można skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, jednorazowo lub w maksymalnie 4 częściach. Rodzice mają czas na jego wykorzystanie aż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat.

Firma nie będzie mogła wypowiedzieć umowy np. babci, która zastępuje matkę w opiece nad dzieckiem. Zweryfikowana zostanie jednak zasadność ochrony innych osób.

W okresie od stycznia do maja 2016 r. z urlopów przeznaczonych dla rodziców skorzystało 411 tys. osób. – 351,2 tys. kobiet oraz 59,8 tys. mężczyzn.

Od 1 kwietnia 2016 r. do katalogu kodów zostanie dodany nowy kod świadczenia/przerwy – 329 – na oznaczenie podwyższenia zasiłku macierzyńskiego do kwoty świadczenia rodzicielskiego. Przepisy zobowiązujące do dokonania podwyższenia obowiązują jednak już od 1 stycznia 2016 r.

Od 2 stycznia 2016 r. zwiększa się maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego w przypadku łączenia go z pracą. Takie zmiany wprowadziła nowelizacja Kodeksu pracy.

Urlop rodzicielski można już wykorzystać do końca roku, w którym dziecko skończy 6 lat. Z 2 dni zwolnienia na dziecko można skorzystać w wymiarze godzinowym. Uproszczony został także system urlopów. W dniu 2 stycznia 2016 r. weszły w życie zmiany w przepisach dotyczących uprawnień pracujących rodziców, wprowadzone przez nowelizację Kodeksu pracy i niektórych innych ustaw. Mają one uelastycznić sposób wykorzystywania urlopu rodzicielskiego, a przez to ułatwić rodzicom godzenie pracy zawodowej z opieką nad dzieckiem.

Od 2 stycznia, 22 lutego i 1 marca 2016 roku wchodzą w życie nowe przepisy dotyczące przyznawania prawa i wymiaru zasiłków: macierzyńskiego oraz urlopów macierzyńskich, ojcowskich i rodzicielskich. Przedstawiamy wyjaśnienia ekspertów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w tym zakresie.

Nowelizacja Kodeksu pracy, która wchodzi w życie 2 stycznia 2016 r., wprowadza m.in. zmiany w przepisach dotyczących urlopu wychowawczego. Przede wszystkim z urlopu wychowawczego będzie można skorzystać dłużej niż dotychczas, bo do ukończenia przez dziecko 6 roku życia.

Obecnie urlop wychowawczy może trwać nawet 36 miesięcy. Taki urlop przysługuje rodzicom dziecka do ukończenia przez dziecko 5 roku życia. Jeden z rodziców może maksymalnie wykorzystać 35 miesięcy urlopu wychowawczego, ponieważ jeden miesiąc jest zagwarantowany dla drugiego rodzica.

Prawidłowe obliczenie podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego wciąż sprawia problem wielu pracodawcom. Najczęściej wątpliwości pojawiają się w przypadku dodatków do wynagrodzenia oraz urlopów - wychowawczego i wypoczynkowego.

Nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych, jednogłośnie przyjęta przez Sejm, zakłada, że od 1 stycznia 2016 r. będzie przysługiwało świadczenie rodzicielskie w wysokości 1 tys. zł miesięcznie dla rodziców, którym urodzi się dziecko, a którzy nie mogą skorzystać z urlopu.

17 czerwca 2015 r. minęły dwa lata od wprowadzenia rocznych urlopów dla rodziców. Od początku tego roku skorzystało z nich już 217 tys. osób. Popularność urlopów dla rodziców rośnie: w 2013 roku skorzystało z nich ponad 513 tys. osób, w 2014 już ponad 631 tys.

Do Sejmu trafił prezydencki projekt ustawy rodzinnej. Ma on zwiększyć uprawnienia rodziców do korzystania z elastycznych form organizacji czasu pracy i wprowadzić bardziej dogodne wykorzystanie urlopów rodzicielskich.

Wyższe dodatki do zasiłku rodzinnego dla rodziców przebywających na urlopie wychowawczym, którzy mają pod opieką więcej niż jedno dziecko - to główne założenie projektu noweli ustawy o świadczeniach rodzinnych autorstwa posłów PO. Pierwsze czytanie projektu zaplanowano na środę 18 marca 2015 r.

1000 zł miesięcznie przez rok po urodzeniu dziecka dla osób bezrobotnych, studentów, rolników oraz pracujących na umowach o dzieło. To nowe świadczenie rodzicielskie ma zacząć funkcjonować od 1 stycznia 2016 roku i obejmie (wg zapowiedzi ministra pracy i polityki społecznej Władysława Kosiniaka-Kamysza) rodziców dzieci urodzonych przed tą datą. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przedstawiło 7 stycznia 2015 r. szczegóły tego rozwiązania.

Około 260 tys. rodzin skorzysta na wprowadzeniu zapowiedzianej przez premier Ewę Kopacz zasady "złotówka za złotówkę" dotyczącej kryteriów dochodowych i przyznawania świadczeń rodzinnych - wyliczyło Centrum Analiz Ekonomicznych CenEA.

Pracodawca ma prawo przerwać pracownikowi urlop wypoczynkowy, ale jedynie w określonych przypadkach. W momencie, gdy zatrudniony przed wyjazdem na wakacje nie podał numeru telefonu, pod którym będzie dostępny, nie powinien ponieść za to konsekwencji.

Od 1 października 2013 r. zaczną obowiązywać nowe przepisy w urlopach wychowawczych. Zmiany dotyczą m.in. sposobu określenia wymiaru urlopu: z „do 3 lat” na „do 36 miesięcy”.

Od 17 czerwca 2013 r. weszły w życie zmiany dotyczące urlopu macierzyńskiego, a także wprowadzona została nowa instytucja – urlop rodzicielski, do skorzystania z której mają prawo zarówno matki, jak i ojcowie. Nowelizacja ta wprowadziła też wiele nowych obowiązków dla pracodawców.

Głównym celem nowelizacji Kodeksu pracy, która wchodzi w życie 17 czerwca 2013 r., jest wprowadzenie nowego rodzaju urlopu – urlopu rodzicielskiego. Zmianie ulega też wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który wydłuży się o 2 tygodnie.

Donald Tusk zapowiedział dłuższe urlopy rodzicielskie dla matek pierwszego kwartału, dopłaty do przedszkoli i prawo wyboru dla części rodziców sześciolatków.