Co grozi pracodawcy za nieterminowe uiszczanie składek i odprowadzanie zaliczek na podatek

Terminowe uiszczania składek – obowiązek pracodawcy jako płatnika składek

Wskazać należy, że w świetle art. 17 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 121 z późn. zm.), dalej określana jako „ustawa o SUS”, podmiotem zobowiązanym do obliczenia, rozliczenia i przekazania składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych pracowników co miesiąc jest płatnik składek (pracodawca).

Nieterminowe uiszczanie składek – odpowiedzialność płatnika

Konsekwencje prawne, które mogą grozić płatnikowi składek za nieterminowe odprowadzenie składek obejmują w szczególności obowiązek płatnika do uiszczenia odsetek za zwłokę od nieopłaconych w terminie składek, co wynika z art. 23 ustawy o SUS.

Odsetki za zwłokę płatnik zobowiązany jest wyliczyć samodzielnie i uiścić ich należność bez wezwania organu. Stosownie do art. 53 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. Z 2015 r., poz. 613 z późn. zm.), dalej określana jako „Ordynacja podatkowa”, odsetki za zwłokę naliczane są od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był obowiązany dokonać wpłaty podatku na rachunek organu podatkowego. W świetle tego, odsetki należy liczyć od dnia następnego, w którym płatnik zobowiązany był odprowadzić składki na ubezpieczenie społeczne pracowników.

Podkreślić należy, że obowiązek uiszczenia odsetek od zaległych składek obciąża płatnika „automatycznie” – bez uprzedniego otrzymania wezwania organu do zapłacenia odsetek.

Kolejną możliwą sankcją, która grozi pracodawcy, który nieterminowo odprowadza składki na ubezpieczenie społeczne jest możliwość nałożenia na niego przez ZUS dodatkowej opłaty do wysokości 100% nieopłaconych składek, o której mowa w art. 24 ust. 1 a ustawy o SUS. Możliwość nałożenia opłaty dodatkowej istnieje do czasu spłaty zadłużenia - wynika to z treści art. 24 ust. 1a ustawy o SUS. Jeśli bowiem wszystkie składki zostały zapłacone, nawet po terminie, ale przed wydaniem decyzji o nałożeniu opłaty dodatkowej, to nie ma podstaw do jej nałożenia, ponieważ nie jest spełniony zasadniczy warunek, tj. istnienie zadłużenia z tytułu składki.

Wyjaśnić należy, że stosownie do art. 23 ust. 2 ustawy o SUS, składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, zwane dalej „należnościami z tytułu składek”, nieopłacone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

Powyższe oznacza, że ZUS upoważniony jest do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, w celu ściągnięcia należnych składek. W szczególności może w tym celu zwracać się z wnioskiem o ustanowienie hipoteki na nieruchomości należącej do dłużnika (art. 26 ustawy o SUS). Zwracamy też uwagę, że co do zasady należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.

Odpowiedzialność wykroczeniowa płatnika

Kolejno, pracodawca lub osoba obowiązana do działania w jego imieniu, może ponosić odpowiedzialność wykroczeniową z tytułu nieterminowego odprowadzenia składek, o której mowa w art. 98 ustawy o SUS, a mianowicie:

Art. 98 ustawy o SUS
1. Kto, jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika:
1) (utracił moc)
1a) nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie,
2) nie zgłasza wymaganych ustawą danych lub zgłasza nieprawdziwe dane albo udziela w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich udzielenia,
3) udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli,
4) nie dopełnia obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i zasiłków finansowanych z budżetu państwa albo wypłaca je nienależnie,
5) nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz z wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
6) nie dopełnia obowiązku przesyłania deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych raportów miesięcznych w przewidzianym terminie,
6a) (uchylony)
7) nie dopełnia obowiązku przekazywania dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym w formie określonej w art. 47a ust. 1 i 2,
podlega karze grzywny do 5000 złotych.
2. (utracił moc)
3. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynów określonych w ust. 1 przy opłacaniu składek lub dokonywaniu wpłat z innych tytułów, do których poboru jest obowiązany Zakład.

Odpowiedzialność wykroczeniową może ponosić albo pracodawca (zarząd) albo osoba obowiązana do działania w jego imieniu w zakresie spraw związanych z odprowadzaniem składek na ubezpieczenie społeczne (np. główny księgowy, kierownik działu payroll).

„Dotkliwa” odpowiedzialność płatnika

Oczywiście należy również wspomnieć, że niewywiązywanie się z obowiązku terminowego uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne może powodować dla pracodawcy wiele innych, dotkliwych konsekwencji.

W szczególności organ może skierować zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa z zakresu ubezpieczeń społecznych, określonych przepisami Kodeksu karnego (np. art. 218 k.k.), złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika, wystąpić do sądu z wnioskiem o pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia określonej funkcji (np. w stosunku do członka zarządu działającego w imieniu pracodawcy), czy zgłosić wniosek o wpis pracodawcy w Rejestrze Dłużników Niewypłacalnych.

Wyjaśnić jednak należy, że ww. sankcje stosowane są wobec podmiotów, które w ogóle albo przez dłuższy okres nie odprowadzają składek na ubezpieczenie społeczne lub wielokrotnie odprowadzają wspomniane składki z opóźnieniem bądź, gdy w określonych przypadkach występuje przesłanka niewypłacalności pracodawcy.

Polecamy: Kodeks pracy 2017 - Praktyczny komentarz z przykładami (książka)

Odpowiedzialność za nieterminowe uiszczenie zaliczek na podatek dochodowy

Stosownie do postanowień Ordynacji podatkowej, sankcjonowane jest nie tylko nieterminowe uiszczenie podatku, ale również jego zaliczki. Wynika to wprost z dyspozycji art. 53 § 2 Ordynacji podatkowej, który za zaległość podatkową uznaje również niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek.

W związku z powyższym, w przypadku nieterminowego odprowadzenia zaliczek na podatek dochodowy pracodawca zobowiązany jest naliczyć i odprowadzić (bez wezwania organu) odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych (nieuiszczonych zaliczek na podatek dochodowy), począwszy od dnia następnego po terminie płatności wspomnianych należności.

Odpowiedzialność karnoskarbowa pracodawcy

Dalsze konsekwencje, które mogą grozić za nieterminowe odprowadzanie zaliczek na podatek dochodowy to odpowiedzialność za przestępstwa i wykroczenia skarbowe, o których mowa w ustawie z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 186 z późn. zm.), dalej określane jako „k.k.s.”

Podstawowa odpowiedzialność podatnika za nieterminowe regulowanie zobowiązań podatkowych uregulowana została w art. 57 k. k. s, zgodnie z którym podatnik, który uporczywie nie wpłaca w terminie podatku, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Natomiast w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego „uporczywość w niepłaceniu podatku oznacza powstanie stanu niezgodnego z prawem, trwającego pewien czas. To zaś wskazuje na to, że mamy tu do czynienia z czynem o charakterze trwałym. Nawet tam, gdzie zachowanie to musi dla swej karalności objąć kilka zachowań (wielokrotność uchybień terminowi płatności), a więc, gdy można byłoby mówić o zachowaniu wieloczynowym, zauważyć trzeba, że żadne z nich samo w sobie nie jest karalne. Prawo karne skarbowe nie penalizuje bowiem niezapłacenia podatku w terminie, ale tylko uporczywe niepłacenie go w terminie.” (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 marca 2003 r., sygn. akt I KZP 2/03, Legalis numer 56271).

Przy czym odpowiedzialność płatnika za nieterminowe wpłacenie podatku na rzecz organu, uprzednio pobranego, uregulowana została w art. 77 k.k.s. Na podstawie ww. przepisu już samo jednorazowe działanie płatnika polegające na nieterminowym odprowadzeniu zaliczek na podatek dochodowy może być ukarane.

Kolejno, wyjaśnić należy, że w świetle ww. przepisu, działanie płatnika będzie kwalifikowane jako wykroczenie, w przypadku, gdy całkowita kwota nieuiszczonej w terminie zaliczki na podatek nie przekroczy kwoty 5-krotności minimalnego wynagrodzenia (art. 53 § 3 k.k.s.). Wówczas sprawca wykroczenia odpowiada na podstawie art. 77 § 3 k.k.s. (odpowiedzialność uprzywilejowana). Powyżej tej kwoty – działanie płatnika kwalifikowane będzie jako przestępstwo skarbowe.

W przypadku, gdy wartość niezapłaconych zaliczek na podatek nie przekroczy 200-krotności kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 53 §14 k.k.s.), sprawca będzie odpowiadał na podstawie art. 77 § 2 k.k.s. (odpowiedzialność uprzywilejowana). Przypomnieć należy, że wysokość dziennej stawki grzywny wynosi od 10 do 2000 zł (art. 33 § 3 Kodeksu karnego).

Wyjaśnić również należy, że odpowiedzialność karnoskarbową może ponosić jedynie osoba fizyczna. W związku z powyższym ewentualne grzywny nakładane nie będą na pracodawcę, ale na konkretną osobę fizyczną, która obowiązana była uiścić pobrane zaliczki we właściwym terminie. Zazwyczaj, pracodawca zgłasza do US konkretną osobę odpowiedzialną za pobór i odprowadzenie podatku (np. księgowego). W przypadku braku zgłoszenia stosownej osoby, odpowiedzialność ponosić będą członkowie zarządu (ale w imieniu własnym, a nie w imieniu osoby prawnej – zakładu pracy).

Podsumowanie

Brak terminowego uiszczenia przez płatnika składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczek na podatek dochodowy pracowników może powodować dla pracodawcy szereg dotkliwych konsekwencji. Warto zatem zadbać, aby pracodawca lub wyznaczona przez niego osoba, terminowo uiszczała ww. należności publiczne.

Nieterminowe uiszczanie składek i odprowadzanie zaliczek na podatek dochodowy – jakie konsekwencje dla pracodawcy?

Autor: Aleksandra Tankiewicz

Źródło: Kancelaria Nowicki i Ziemczyk