Zastosowanie klauzuli unikania opodatkowania przez organy podatkowe

W polskim prawie podatkowym nie było dotychczas instytucji prawnej uprawniającej do kwestionowania na gruncie przepisów prawa podatkowego transakcji, które są w prawdzie zgodne z przepisami, ale tak ukształtowane, żeby osiągnąć efekt podatkowy inny niż założył to sobie ustawodawca. Tym samym, poprzez wprowadzenie klauzuli przeciwko opodatkowaniu, administracja podatkowa wyposażona została w uprawnienia do analizy transakcji między podmiotami, w obowiązujących strukturach podatkowych, pod względem ich zgodności z celami przepisów prawa podatkowego.

Przypomnijmy, że próba wprowadzenia przedstawianego rozwiązania do Ordynacji podatkowej miała miejsce w 2003 roku. Jednakże Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 11 maja 2004 r, sygn. akt K 4/03, uznał, że regulacje prawne zawarte w art. 24b § 1 Ordynacji podatkowej są niezgodne z konstytucją.

Ponowne wprowadzenie klauzuli, tym razem udane, ma na celu uniemożliwienie podatnikom działań, które, chociaż legalne, zmierzają tylko do obniżenia opodatkowania, co w konsekwencji wpływa na uszczuplenie możliwości finansowych budżetu państwa.

Co do zasad stosowania klauzuli przez organy podatkowe, będą one miały prawo do oceny skutków podatkowych poszczególnych czynności podatnika. Oznacza to, że w praktyce klauzula stanowić będzie narzędzie do walki z transakcjami obniżającymi zobowiązania podatkowe.

Sztuczne działania podatników zostaną wyeliminowane

Uzasadnienie wprowadzenia nowej regulacji sprowadza się do stwierdzenia, że we wszystkich gospodarkach rynkowych unikanie opodatkowania wymusza jego zwalczanie. W związku z tym mechanizmy związane z globalizacją działań w tym obszarze oraz podatkowe rozwiązania prawne występujące w różnych krajach powodują konieczność podjęcia działań legislacyjnych celem ochrony interesów finansowych państwa. Dodatkowo, umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, które miały pobudzać aktywność gospodarczą i wzrost gospodarczy, nie powinny umożliwiać nabywania korzyści umownych w postaci uniknięcia lub zmniejszenia podatku ani też stosowania innych strategii stanowiących nadużycia, które udaremniają osiągnięcie celów podatkowych poszczególnych państw poprzez uszczuplenie dochodów.

Z powyższego wynika, że umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania nie stanowią skutecznego rozwiązania do efektywnego przeciwdziałania w zakresie ich regulacji.

Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik

Komisja Europejska w zaleceniu z 28 stycznia 2016 r., nr 2016/136, w sprawie wdrażania środków przeciwdziałających nadużyciom postanowień konwencji podatkowych wskazuje, że w wyniku erozji bazy podatkowej i przerzucania zysków, sugeruje się wprowadzenie instrumentu klauzuli ogólnej przeciwdziałającej unikaniu opodatkowania opartego na tzw. teście celu głównego transakcji lub przedsięwzięć. Przy tym, szczególną uwagę należy zwrócić na umowy agencyjne i wykorzystywanie szczególnych wyjątków od definicji „stałego zakładu” jako najczęściej stosowanej strategii służącej sztucznemu unikaniu statusu stałego zakładu podlegającego opodatkowaniu w danym państwie.

Tym samym wprowadzenie regulacji prawnych, o których tutaj mowa, ma swoją logikę. Należy jednak zwrócić uwagę, że organy administracji podatkowej będą miały do czynienia z oceną działań mających na celu uchylanie się od opodatkowania, co nie podlega kwestionowaniu zasadności tych czynności, ale także z oceną działań, które prowadzą do zmniejszenia opodatkowania przy wykorzystaniu dopuszczonych przez system prawny regulacji podatkowych, czyli z tzw. optymalizacją podatkową.

Czy klauzula obejścia prawa podatkowego zakończy erę optymalizacji podatkowej?

Wato też zauważyć, że wykorzystanie ulg i preferencji podatkowych, a także forma i siedziba prowadzenia działalności gospodarczej może być uznana przez organ podatkowy za inną korzyść podatkową.