Definicja bonu w ustawie o VAT

Chodzi o projekt ustawy z 26 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług. Źródłem regulacji jest prawo Unii Europejskiej, tj. Dyrektywa Rady (UE) 2016/1065 zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do bonów na towary lub usługi oraz Dyrektywa Rady (UE) 2017/2455 zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do niektórych obowiązków wynikających z podatku od wartości dodanej w przypadku świadczenia usług i sprzedaży towarów na odległość. 

Definicja bonu

Projekt regulacji implementuje definicję „bonu” na towary lub usługi wskazaną w Dyrektywie. Ponadto, projektodawca dokonuje rozróżnienia dwóch rodzajów bonów:

a) jednego przeznaczenia,

b) różnego przeznaczenia.

Proponowana zmiana co do zasady odzwierciedla treść Dyrektywy, niemniej jednak odnosi się jedynie do bonów na towary i usługi, natomiast nie została uregulowana kwestia wymiany bonu na:

a) inny bon / voucher,

b) darowiznę pieniężną na rzecz organizacji charytatywnej.

W warunkach polskiej gospodarki prawdopodobieństwo wystąpienia takich przypadków jest wysokie. Przykładem mogą być programy lojalnościowe typu payback oraz organizowane przez sieci sprzedaży, w ramach których, uczestnicy programów otrzymują nieodpłatnie punkty lojalnościowe przyznawane przy okazji dokonywania zakupów lub w ramach akcji promocyjnych. Punkty takie mogą zostać wymienione na nagrody, wśród których znajdują się nie tylko towary i usługi, ale także ww. bony, czy środki pieniężne dla organizacji pożytku publicznego. 

W konsekwencji, BCC proponuje uregulowanie tych kwestii w projektowanej ustawie, poprzez doprecyzowanie, że bon dotyczy instrumentu wymienianego wyłącznie na towary lub usługi. Jest to zgodne z założeniami Dyrektywy, w szczególności w pkt 4. preambuły do Dyrektywy wskazano, że zasady dotyczące opodatkowania bonów powinny dotyczyć wyłącznie bonów, w zamian za które uzyskać można towary lub usługi.

Dodatkowo, BCC proponuje doprecyzować, że uregulowania te, zgodnie z założeniami Dyrektywy, nie dotyczą bonów przekazywanych nieodpłatnie.

We wniosku o Dyrektywę wprost wskazano, że wymiana bonu na towary lub usługi nie jest płatnością, lecz stanowi raczej wykonanie prawa będącego następstwem płatności, której dokonano w chwili emisji bonu lub przejęcia go przez kolejnego posiadacza. Analogiczny fragment znalazł się w uzasadnieniu do projektu. W konsekwencji, zdaniem BCC należy doprecyzować, że regulacja ta dotyczy bonów, które niosą ze sobą prawo do otrzymania towarów lub usług, przyznane w wyniku dokonania płatności za bon.

Opodatkowanie niezrealizowanych bonów w terminie ważności

Projekt wprowadza fikcję prawną wyświadczenia usługi gotowości do realizacji dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz ostatniego posiadacza bonu różnego przeznaczenia w przypadku, gdy bon ten nie zostanie w całości lub części zrealizowany w terminie jego ważności, a wynagrodzenie z tego tytułu zostanie przez podatnika zatrzymane. 

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w pkt 12. preambuły do Dyrektywy wskazano bezpośrednio, że Dyrektywa nie dotyczy sytuacji, w których bon różnego przeznaczenia nie zostaje zrealizowany przez konsumenta końcowego w terminie ważności bonu, a wynagrodzenie otrzymane za taki bon zatrzymuje sprzedawca. 

Takie wyłączenie w Dyrektywie nie oznacza jednak, że ustawodawca unijny nie rozważał tej kwestii. Wręcz przeciwnie, temat ten był przedmiotem szeregu dyskusji w ramach przygotowania projektu Dyrektywy. Przykładowo, w dokumencie roboczym Komisji Europejskiej określającym wpływ regulacji, uzupełniającym wniosek o Dyrektywę poruszone zostało zagadnienie bonów niewykorzystanych. 

Po analizie, ustawodawca unijny zrezygnował jednak świadomie z uregulowania niewykorzystanych bonów, wskazując na niski odsetek voucherów, które zostają niezrealizowane oraz łatwą możliwość obejścia takich regulacji przez przedsiębiorców poprzez emitowanie bonów bez terminu ważności. Co więcej, wprowadzenie takich regulacji musiałoby się wiązać również z odpowiednią modyfikacją przepisów dyrektywy 2016/112/EC w odniesieniu do świadczenia usług. W dyrektywie 2016/112/EC nie ma bowiem odpowiedniej czynności podlegającej opodatkowaniu, pod którą można by zaklasyfikować niewykorzystanie bonu.

Polecamy: VAT 2018. Komentarz

Zatem, wprowadzenie analizowanej regulacji jest wyłączną inicjatywą polskiego projektodawcy, niemającą podstawy w dyrektywie 2016/112/EC oraz  niezgodną z kierunkiem zmian w zakresie zasad opodatkowania bonów wprowadzonych Dyrektywą.

W polskich przepisach implementujących Dyrektywę zaproponowano opodatkowanie niewykorzystanych bonów różnego przeznaczenia w drodze uznania, że podmiot, który zatrzymał wynagrodzenie za bon wyświadczył usługę gotowości do realizacji bonu. W tym względzie polski projektodawca powołuje się na wyrok TSUE w sprawie C-174/00 Kennemer Golf dotyczącej opodatkowania VAT rocznych opłat członkowskich za pole golfowe, pobieranych niezależnie od faktycznego korzystania z obiektu. Należy wskazać, że orzeczenie to dotyczy zupełnie innych sytuacji, bowiem roczna opłata członków klubu golfowego jest czymś zasadniczo odmiennym od bonu różnego przeznaczenia. Bon taki jest bowiem instrumentem transferowalnym i w związku z tym może dotyczyć świadczeń, które mogą być w trakcie jego ważności wykonywane przez różne podmioty. 

Co więcej, przyjęcie fikcji wykonania usługi gotowości do realizacji bonu przez podmiot, który zatrzymał wynagrodzenie za bon, będzie rodziło wiele problemów, m.in. w zakresie określenia podmiotu, który w całym łańcuchu dystrybucji bonów różnego przeznaczenia zatrzymuje wynagrodzenie. Można bowiem dojść do wniosku, że każdy podmiot w łańcuchu dostaw w praktyce „zatrzymał wynagrodzenie”. Mogłoby to doprowadzić do wielokrotnego opodatkowania tego samego bonu, co zdecydowanie nie było intencją projektodawcy unijnego.

Proponowane regulacje dodatkowo znacznie obciążą podatników oferujących bony różnego przeznaczenia. W pierwszej kolejności będą oni zobowiązani do kontrolowania bonów niezrealizowanych, co zmusi ich do prowadzenia szczegółowej ewidencji emitowanych bonów.  Dodatkowo podatnicy tacy, będą zobowiązani opodatkować usługę gotowości do realizacji dostawy lub świadczenia usług, których ten bon dotyczy na rzecz ostatniego posiadacza. Takie zobowiązanie z kolei rodzi problem identyfikacji ostatniego posiadacza bonu. W przypadku bowiem, gdy ostatnim posiadaczem będzie podatnik VAT, podmiot dokonujący opodatkowania usługi gotowości do realizacji bonu będzie obowiązany udokumentować ten fakt fakturą, natomiast w przypadku gdy posiadaczem będzie konsument niebędący podatnikiem VAT, podmiot taki powinien wystawić i wydać mu paragon.  

Biorąc pod uwagę powyższe oraz to, że Dyrektywa miała za zadanie nie tylko wprowadzenie przepisów dotyczących bonów dających jasne i kompleksowe regulacje, ale również zapewnienie spójności na poziomie Unii Europejskiej w kwalifikacji podatkowej transakcji obejmujących bony, BCC proponuje odejść od objęcia opodatkowaniem niewykorzystanych bonów różnego przeznaczenia. 

Fikcja dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika dokonującego dostawy towarów / świadczenia usług w zamian za bon jednego przeznaczenia, na rzecz podmiotu, który wyemitował taki bon.

Projekt, w ślad za Dyrektywą, wprowadza fikcję dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika dokonującego faktycznej dostawy towarów / świadczenia usług w zamian za bon jednego przeznaczenia, na rzecz podmiotu, który wyemitował taki bon. 

W projektowanych przepisach nie znalazły się jednak przepisy doprecyzowujące moment powstania obowiązku podatkowego w tym zakresie. W praktyce obrotu bonami jednego przeznaczenia, może dochodzić do wielokrotnego transferowania takiego bonu od emitenta, przez kolejne podmioty, aż do podmiotu, który postanowi skorzystać z bonu i dokonać jego realizacji poprzez wymianę na towary/usługi. 

W konsekwencji, zdaniem BCC należy doprecyzować moment powstania obowiązku podatkowego w odniesieniu do rozliczenia ww. fikcji dostawy towarów / świadczenia usług przez podmiot wydający towary / świadczący usługi w zamian za bon, na rzecz emitenta bonu.

Dodatkowo, biorąc pod uwagę, szerokie zastosowanie projektowanych przepisów oraz wątpliwości związane z ich interpretacją prosimy o konsultacje treści Projektu z Departamentem Podatku od Towarów i Usług. 

Zobacz: Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo o miarach

Autor: Michał Borowski, ekspert BCC ds. prawa podatkowego