Opodatkowanie VAT usług polegających na udzielaniu pożyczek

Umowa pożyczki

W świetle przepisów Kodeksu cywilnego, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Przy czym, umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.

Powyższa regulacja oznacza, że w wyniku spełnienia świadczenia przez dającego pożyczkę, określone przedmioty majątkowe stają się własnością biorącego pożyczkę. Zasilają one jednak tylko czasowo majątek biorącego pożyczkę, który obowiązany jest do zwrotu, tj. do przeniesienia na drugą stronę własności tej samej ilości pieniędzy albo rzeczy tego samego rodzaju.

Podkreślić należy, że czynność udzielenia pożyczki może być odpłatna, gdy pożyczka ta podlega oprocentowaniu albo nieodpłatna, jeśli pożyczkodawca nie pobiera od pożyczkobiorcy wynagrodzenia (odsetek).

Opodatkowanie umowy pożyczki

Jak należy natomiast rozpatrywać umowę pożyczki na gruncie przepisów ustawy o VAT? Generalnie rzecz biorąc czynność udzielenia pożyczki w zamian za wynagrodzenie w postaci odsetek lub prowizji z tytułu korzystania z cudzego kapitału traktowana jest jako świadczenie usług.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Wyjaśnienia wymaga, co należy rozmieć przez świadczenie usług. Zgodnie z ustawą o VAT, świadczenie usług to każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:

- przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

- zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

- świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Do wystąpienia czynności podlegających opodatkowaniu VAT w zakresie świadczenia usług konieczne jest łączne spełnienie czterech warunków:

1) ma miejsce świadczenie usług,

2) świadczenie usług ma charakter odpłatny,

3) świadczenie usług mają miejsce na terytorium kraju,

4) świadczenie usług dokonywane jest przez podatnika działającego w takim charakterze.

Wynika stąd, że jednym z warunków, który pozwala na uznanie pożyczki za świadczenie usługi podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT jest uzyskiwanie odpłatności za tę usługę. Natomiast, żeby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem.

Kolejnym warunkiem, na który wskazują przepisy ustawy o VAT jest to, że świadczone usługi podlegać będą opodatkowaniu podatkiem VAT wyłącznie wtedy, gdy dokonywane będą przez podmiot mający status podatnika, a dodatkowo działającego w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji. Istotnym dla określenia, że w odniesieniu świadczenia usług mamy do czynienia z podatnikiem podatku VAT jest stwierdzenie, że prowadzi on działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy o VAT.

Zgodnie z powyższym, jeżeli podatnik VAT udziela oprocentowanej pożyczki w ramach swojej działalności gospodarczej, wówczas dochodzi do świadczenia odpłatnej usługi w rozumieniu ustawy o VAT. Nie ma przy tym znaczenia, czy udzielanie pożyczek stanowi przedmiot działalności podatnika oraz częstotliwość wykonywania takich usług. Gdyż opodatkowaniu podlega choćby jednorazowe udzielenie pożyczki przez podatnika VAT działającego w takim charakterze.

Takie podejście potwierdzają organy podatkowe. Przykładowo, w interpretacji z 16 października 2009 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy (sygn. ITPP2/443-628/09/EŁ) wskazał, iż: „Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. Bowiem udzielanie pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki, w podatku od towarów i usług, nawet gdy te czynności nie były wpisane do umowy spółki oraz nie były wykazane w Krajowym Rejestrze Sądowym”. Warto wskazać, iż przedmiotowa interpretacja dotyczyła sytuacji, w której wnioskodawca udzielił jednorazowej pożyczki.

Podobnie, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z dnia 12 kwietnia 2012 r. (sygn. IPPP1/443-145/12-2/IGo) wskazał, iż „Czynności polegające na udzielaniu pożyczek pieniężnych podlegających oprocentowaniu stanowią odpłatne świadczenie usług i podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy”.

Powyższe stanowisko znajduje poparcie również w szeregu innych interpretacji podatkowych wydanych w ostatnich latach, (interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 19 kwietnia 2012 r. sygn. IPPP1/443-158/12-4/IGo, interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 12 września 2012 r. sygn. ITPP1/443-709/12/AT, interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 2 lutego 2016 r. sygn. IPPP2/4512-1265/15-2/JO, interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 1 marca 2016 r. sygn. ILPP1/4512-1-883/15-2/JKu).

Zwolnienie z opodatkowania

W zakresie świadczenia usług w postaci udzielania pożyczek ustawodawca przewidział zwolnienia od podatku. W związku z czym, o czym mówi art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy VAT, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Jeżeli zatem czynność udzielenia oprocentowanej pożyczki stanowi czynność mieszczącą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu VAT, jako odpłatne świadczenie usług, a jednocześnie mieści się w zakresie czynności podlegających zwolnieniu, wówczas sługa udzielania pożyczek korzystać będzie ze zwolnienia z podatku VAT.

Takie stanowisko potwierdzają organy podatkowe, m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z dnia 2 lutego 2016 r. (sygn. IPPP2/4512-1264/15-2/MMa) stwierdził, że „udzielenie przez Pożyczkodawcę pożyczki na rzecz Wnioskodawczyni jako odpłatne świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy, będzie stanowiło czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT, jednak z uwagi na fakt, że powyższa usługa mieści się w zakresie czynności, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy – korzystać będzie ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie tego przepisu”.