REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Niektóre propozycje zmian w VAT niepokoją przedsiębiorców

Niektóre propozycje zmian w VAT niepokoją przedsiębiorców
Niektóre propozycje zmian w VAT niepokoją przedsiębiorców

REKLAMA

REKLAMA

Rada Ministrów przyjęła w dniu 25 października br. projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Zdaniem pracodawców niezwykle kontrowersyjnym elementem nowelizacji jest powrót do nakładania dodatkowej sankcji za zaległości w podatku VAT.

Nowelizacja wprowadza tzw. pakiet rozwiązań uszczelniających, mających na celu poprawę ściągalności podatku. BCC popiera i angażuje się we wszelkie działania służące ograniczaniu luki w VAT i szarej strefy, dlatego naszym zdaniem ogólny kierunek zmian jest uzasadniony. Jednak wiele wątpliwości budzi kształt części przyjętych rozwiązań, które mogą dezorganizować działalność firm, a także – ze względu na dużą uznaniowość – pozwalać obarczać odpowiedzialnością za nieświadome błędy przedsiębiorstwa będące ofiarami organizatorów przestępczej działalności.

Autopromocja

Uszczelnienie poboru podatku VAT od 2017 r. - budżet zyska 3,4 mld zł

Z punktu widzenia przedsiębiorcy, krytyki wymaga likwidacja możliwości składania deklaracji za okresy kwartalne przez podmioty inne niż mali podatnicy. Zmiana ta będzie wiązała się ze znacznymi zakłóceniami w działalności wielu przedsiębiorców średniej wielkości, którzy dotychczas rozliczali się kwartalnie. Natomiast wątpliwe jest, czy rozwiązanie to przyczyni się w sposób wyraźny do zwalczania oszustw.  

Niezwykle kontrowersyjnym elementem nowelizacji jest również powrót do nakładania dodatkowej sankcji za zaległości w podatku VAT. Rozwiązanie to będzie niewątpliwe bardzo uciążliwe dla podatników, którzy będą w ten sposób odpowiadać za często nieświadome błędy w rozliczaniu podatku. 

Nowelizacja przewiduje przedłużenie obowiązywania podwyższonych stawek podatku VAT do końca 2018 r. Stawki w podwyższonej wysokości miały w założeniu mieć charakter tymczasowy, a stają się de facto rozwiązaniem stałym. Należy też podkreślić, że decyzja o kwestii tak istotnej jak wysokość podatku powinna być zakomunikowana wcześniej niż ok. 3 miesiące przed jej wejściem w życie. 

Dalszy ciąg materiału pod wideo

1. Rozszerzenie mechanizmu odwrotnego obciążenia

Odwrotne obciążenie dla podwykonawców usług budowlanych 

Zmiany w zakresie mechanizmu tzw. odwrotnego obciążenia zakładają objęcie nim dodatkowego katalogu usług – w uproszczeniu usług budowlanych i około budowlanych (art. 17 ust. 1h poz. 2- 34 załącznika nr 14). Co istotne, wskazany mechanizm opodatkowania znajdzie zastosowanie tylko w sytuacji, gdy świadczący usługę działa jako podwykonawca (a nie główny wykonawca świadczenia). Fakt, że konstrukcja ta będzie dotyczyć, tylko „podwykonawców” a nie wszystkich usługodawców (w obrocie profesjonalnym) budzi wątpliwości. Przede wszystkim, nie jest jasne, kiedy mamy do czynienia z tzw. „podwykonawstwem”, ponieważ pojęcie to nie zostało zdefiniowane. 

Kształt gramatyczny przepisu sugeruje, że celem ww. mechanizmu będzie objęcie jedynie takich przypadków, gdy odbiorca usługi sam wykonuje dalej to samo świadczenie. Przykładem może być sytuacja, w której wykonawca robót budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków mieszkalnych (poz. 2 załącznika nr 14) świadczy je na rzecz inwestora (który z kolei świadczy tę usługę budowlaną na rzecz właściwego odbiorcy). W takim wariancie wiadomo, że jedna i ta sama usługa jest „podwykonywana”.

Polecamy: Praktyczny leksykon VAT

Nie jest zaś do końca pewne, czy tak samo należy traktować przypadki, w których „wykonawca” i „podwykonawca” świadczą inne usługi. Załóżmy, że w poprzednim przykładzie kolejny podmiot świadczy roboty malarskie (poz. 20 załącznika nr 14) na rzecz wykonawcy. W obecnym brzmieniu propozycji zapisów ustawowych jest wątpliwe, czy przypadek ten mieści się w zakresie opisanego mechanizmu. Zasadniczo bowiem ten kolejny podmiot świadczy inną usługę niż pierwotny wykonawca. Nie jest podwykonawcą „tej usługi” (w założeniu budowlanej). 

Możliwym wyjściem wydaje się być uściślenie, że chodzi tu o świadczenie usług  z załącznika nr 14 na rzecz podmiotu, który sam świadczy dalej usługi z tego katalogu. Pozostawienie regulacji w obecnym kształcie będzie przyczyną wielu sporów oraz niepewnej sytuacji (podatkowej) wielu przedsiębiorców. Postulowanym rozwiązaniem może być także objęcie mechanizmem odwrotnego obciążenia wszystkich usług około budowlanych, a nie tylko tych świadczonych w ramach podwykonawstwa. Z założenia, mechanizm odwrotnego obciążenia ma służyć ograniczaniu nadużyć. Podatnicy muszą mieć jednakże pewność, czy dane usługi są nim objęte, czy też nie. W przypadku powyższej regulacji jest inaczej. 

Dostawy procesorów 

Projekt  nowelizacji zakłada dodatnie do katalogu towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia również procesorów (poz. 28 do załącznika nr 11). Ten rodzaj towarów (tj. procesory) znalazł się w grupie towarów (obecnie poz. 28a-28c załącznika nr 11), w odniesieniu do których odwrotne obciążenie znajdzie zastosowanie nie zawsze, ale tylko w przypadku, gdy jednolita gospodarczo transakcja przekracza kwotę 20 000 zł (art. 17 ust. 1c ustawy o VAT). 

Rozwiązanie, w którym mechanizm odwrotnego obciążenia obejmuje tylko dostawy powyżej pewnej wartości (w ramach tzw. jednolitej gospodarczo transakcji) jest chybione. W ten sposób bowiem powstają niepewności po stronie podatników. Wynikają one z nieostrych zasad ustalania, czy dana sprzedaż mieści się  w zakresie jednolitej gospodarczo transakcji, czy też nie. Kwestia ta wywołuje w praktyce znaczne wątpliwości. Nie są tu zbyt pomocne reguły ustalone w art. 17 ust. 1d -1g oraz 2a i 2b (czyli definiujące jednolitą gospodarczo transakcję), ponieważ posłużono się w nich niejasnymi kryteriami. 

Odwrotne obciążenie – patologia VAT

Rekomendowaną zmianą byłoby więc objęcie ww. towarów mechanizmem odwrotnego obciążenie bez względu na wolumen sprzedaży. Powinno się dążyć bowiem do tego, aby podatnicy mieli pewność czy dane usługi są objęte zasadą reverse charge, czy też nie. 

2. Sposób weryfikacji w przypadku ubiegania się o zwrot nadwyżki podatku 

Planowana zmiana art. 87 ust. 2 ustawy o VAT dotyczy sposobu procedowania (przez organ podatkowy) przy weryfikacji zasadności wykazywanego przez podatników (w deklaracji VAT) zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad podatkiem należnym. 

Obecnie weryfikacja ta ma określone ramy. Organy podatkowe mogą zastosować m.in.: czynności sprawdzające, kontrolę podatkową, postępowanie podatkowe. Nie ulega wątpliwości powiązanie weryfikacji zwrotu VAT z odpowiednim trybem postępowania. Warto tu przywołać wyrok NSA z 11.2.2015 r., sygn. akt I FSK 621/14, w którym stwierdzono, że: „przedłużenie terminu zwrotu podatku musi więc wiązać się z konkretną procedurą postępowania weryfikacyjnego (...) i obowiązuje do czasu zakończenia weryfikacji w tej właśnie procedurze. (..) wraz ze zmianą procedury weryfikacji konieczne jest wydanie kolejnego postanowienia o przedłużeniu terminu zwrotu do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia podatnika w nowej procedurze.” Tak więc przykładowo możliwa jest zmiana trybu weryfikacji (np. z kontroli podatkowej na postępowanie podatkowe), ale jak wynika  z orzecznictwa, musi to to być związane każdorazowo z nowym postanowieniem  o przedłużeniu zwrotu. Nowy tryb weryfikacji wymaga więc nowego postanowienia  w przedmiocie przedłużenia terminu zwrotu. Rozwiązanie to służy ochronie podatników, tak aby organ podatkowy postępował zawsze zgodnie z ustanowionymi normami proceduralnymi. 

Nowelizacja art. 87 ust. 2 ustawy o VAT doprowadzi do tego, że organ, który raz przedłuży termin zwrotu (wydając odpowiednie postanowienie) będzie mógł zmienić tryb weryfikacji tegoż zwrotu bez żadnych dodatkowych czynności. Inaczej, bez żadnej kontroli (bez wydawania kolejnego postanowienia o przedłużeniu zwrotu). W ten sposób zmniejszona zostanie ochrona podatników. Z opisywanych powodów należy zaniechać nowelizacji w tym względzie. 


3. Przesłanki do otrzymania zwrotu VAT w przyspieszonym terminie 

Nowelizacja przewiduje, że podatnicy wnoszący o zwrot nadwyżki podatku naliczonego  w przyspieszonym  terminie 25 dni nie mogą posiadać przez dwa poprzedzające (zwrot) lata zaległości w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w kwocie nieprzekraczającej 20.000 zł (art. 87 ust. 6 pkt 4). Istota tej regulacji polega na tym, że przyspieszony zwrot będzie przysługiwał tylko podatnikom, którzy terminowo regulują swoje należności. Zasadniczo, rozwiązanie to można uznać za uzasadnione. 

Niemniej jednak, należy wskazać na wadliwe sformułowanie powyższego przepisu. Nie jest do końca bowiem wiadome, co dokładnie oznacza to, że podatnik nie posiadał w ciągu dwóch lat zaległości w kwocie przekraczającej 20.000 zł. Czy chodzi tu wszystkie zaległości z tego okresu (które należy sumować)? Czy też kwota 20.000 zł odnosi się do maksymalnej wysokości jednorazowej zaległości, jaka w okresie dwóch lat nie może wystąpić? W obecnym brzmieniu przepis jest więc niejasny, dlatego należałoby go doprecyzować. 

Nowe zasady dotyczące terminów dokonywania zwrotów VAT od 2017 r.

4. Kaucja rejestracyjna

Jedną z nowych instytucji wprowadzonych nowelizacją jest kaucja rejestracyjna, którą  w określonych sytuacjach należy zapłacić, aby doszło do rejestracji podatnika. Rozwiązanie to budzi liczne zastrzeżenia. 

Przesłanki do zastosowania kaucji 

Obowiązek zapłaty kaucji rejestracyjnej będzie motywowany m.in. tym, że określone podmioty (sam zgłaszający; podmiot w którego działalność zgłaszający był zaangażowany; osoba zaangażowana w działalność zgłaszającego) mają lub miały w ciągu ostatnich dwóch lat przed rejestracją zaległości w podatkach w wysokości przekraczającej 20.000 zł (art. 96 ust 3b).

Niezrozumiała jest zasadność wprowadzenia ww. kaucji. Dodatkowo, budowa przepisu wydaje się być wadliwa. Jak już wskazano wyżej, nie jest do końca pewne, co dokładnie oznacza, że podatnik nie posiadał w ciągu dwóch lat zaległości w kwocie przekraczającej 20.000 zł. Czy chodzi tu wszystkie zaległości z tego okresu (które należy sumować)? Czy też kwota 20.000 zł odnosi się do maksymalnej wysokości jednorazowej zaległości, jaka w okresie dwóch lat nie może wystąpić? W obecnym brzmieniu przepis jest więc wysoce niejasny i trzeba doprecyzować tę kwestię. 

Wysokość kaucji 

Wątpliwości wzbudza także sposób ustalania kaucji rejestracyjnej. W art. 96 ust. 4b ustawy o VAT jej wysokość przewidziano od 20 000 do 200 000 zł. Zwraca uwagę fakt, że ramy te odnoszą się do wszystkich podatników. Jedynym kryterium obowiązującym przy ustalaniu kwoty kaucji jest zaś ryzyko wystąpienia zaległości podatkowych u podatnika (art. 96 ust. 4c zd. 2). W ten sposób  nie uwzględnia się wielkości podmiotów. Wartym rozważenia byłoby dodanie, że wysokość kaucji ma zależeć także od skali działalności danego przedsiębiorcy. Ponadto, dolna granica kwoty kaucji (obecnie 20 000 zł) powinna zostać obniżona w odniesieniu do mikro jak i małych przedsiębiorców. W obecnym kształcie projektu nawet kaucja w najmniejszej wysokości będzie bardzo dotkliwym obciążeniem dla mikro i małych przedsiębiorców. 

Kaucja rejestracyjna może utrudnić zakładanie nowych firm

Kaucja w przypadku wirtualnego biura 

Organ będzie mógł zażądać kaucji rejestracyjnej w przypadku podatników rejestrujących się pod adresem tzw. wirtualnego biura. Rozwiązanie to można uznać za prawidłowe. 

Należy jednakże zwrócić uwagę na wadliwie skonstruowaną definicję „wirtualnego biura”. Naszym zdaniem, obecny kształt regulacji jest wysoce nieprecyzyjny. Ponadto, nie oddano istoty wirtualnego biura jaką jest brak fizycznej działalności danego przedsiębiorcy pod wskazanym przez niego adresem. 

Z tego powodu w ww. przepisie należy doprecyzować, że chodzi tu o sytuację, gdy składający zgłoszenie podaje jako adres prowadzenia działalności gospodarczej miejsce, w którym inny przedsiębiorca świadczy na rzecz zgłaszającego usługę przede wszystkim odbioru korespondencji. Projektodawca powinien dookreślić, że pojęcie wirtualnego biura odnosi się do sytuacji braku fizycznej obecności przedsiębiorcy (rejestrowanego podatnika) pod wskazanym przez niego adresem prowadzenia działalności gospodarczej (lokalem) połączonej z brakiem prawa do dysponowania lokalem (zgłaszający nie jest  właścicielem/współwłaścicielem lokalu ani też nie korzysta z niego w oparciu o umowę najmu/dzierżawy lub umowę o podobnym charakterze). 

Formy kaucji rejestracyjnej 

Sposób spełnienia wymogu kaucji rejestracyjnej został ograniczony do trzech form (art. 96 ust. 4d): 

1. depozytu pieniężnego złożonego na wyodrębniony rachunek urzędu skarbowego;

2. gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej;

3. pisemnego nieodwołalnego upoważnienia organu podatkowego, potwierdzonego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, do wyłącznego dysponowania, do wysokości składanej kaucji rejestracyjnej, środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku prowadzonym w tym banku lub w tej kasie.

Zalecamy rozszerzenie tego katalogu o inne formy znane w Ordynacji podatkowej (art. 33d) dla zabezpieczenia wykonania decyzji: weksla z poręczeniem wekslowym banku; czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku oraz poręczenia banku. W przypadku małych przedsiębiorców oraz mikroprzedsiębiorców powinna zostać również dopuszczona forma zabezpieczenia w postaci weksla własnego. W ten sposób podatnicy mieliby większą możliwość zastosowania form bezgotówkowych. Proponowane w projekcie formy kaucji mogą być niezwykle uciążliwe, szczególnie dla mikro i małych przedsiębiorców. 

Oprocentowanie kaucji złożonej w formie depozytu 

Jedną z form kaucji rejestracyjnej jest depozyt pieniężny złożony na wyodrębniony rachunek organu podatkowego. Depozyt ten będzie oprocentowany, ale tylko w wysokości 30% stopy depozytowej NBP (która wynosi obecnie 0,5%). Przyjęty poziom oprocentowania jest bardzo niski. Rozwiązanie to stanowi dotkliwe obciążenie dla podatników, zwłaszcza z uwagi na fakt, że złożenie depozytu oznacza zamrożenie istotnych środków finansowych. Będzie to bardzo dotkliwe zwłaszcza przy uwzględnieniu znacznej wysokości kaucji. 

Zasadnym wydaje się być zwiększenie oprocentowania do wysokości opłaty prolongacyjnej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty. Takie rozwiązanie przyjęto przy  zwrocie nadwyżki podatku naliczonego, gdy weryfikacja potwierdza zasadność tego zwrotu (art. 87 ust. 2). 

Wyższy poziom oprocentowania jest właściwy zwłaszcza, gdy nałożenie kaucji zależy od postanowienia organu, a więc przy rejestracji działalności poprzez wirtualne biuro.  W takim bowiem przypadku podatnik nie jest pewny, czy w ogóle wystąpi obowiązek wpłaty kaucji (rozstrzygające jest bowiem w tym wypadku uznanie organu podatkowego. Organ może zażądać kaucji, lecz nie ma takiego obowiązku). 

5. Solidarna odpowiedzialność pełnomocnika 

Zastrzeżenia budzi wprowadzanie solidarnej odpowiedzialności pełnomocnika działającego przy zgłoszeniach rejestracyjnych. Jest wysoce wątpliwe, czy rozwiązanie to pomoże w walce z oszustami. W działalności przestępczej rola pełnomocnika nie jest pierwszoplanowa. Liczy się bowiem to, kto ma prawo do czerpania korzyści z działań danego podmiotu. Osobą taką będzie, przykładowo, wspólnik spółki, a nie jej pełnomocnik. 

Jednocześnie uregulowania w tym zakresie będą utrudniać działalność zwykłych podatników. W praktyce, często przy np. tworzeniu nowych spółek przyjęte jest korzystanie z pomocy profesjonalnych podmiotów, które potem  działają jako pełnomocnicy przy procesie rejestracji. Można się spodziewać, że pełnomocnicy ci w celu  uniknięcia ewentualnej, choćby potencjalnej, odpowiedzialności nie będą pomagać w dopełnianiu formalności rejestracyjnych w VAT. Przedsiębiorcy będą więc zmuszeni do osobistego działania. Stanowić to będzie niepotrzebne oraz sztuczne utrudnianie działalności. 

Solidarna odpowiedzialność za zaległości podatkowe w VAT – zmiany od 2017 roku

Sytuacji nie zmienia wprowadzenie wyłączenia odpowiedzialności pełnomocnika, gdy zaległości nie są spowodowane nierzetelnym rozliczeniem podatku w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 96 ust. 4Z ustawy o VAT). W praktyce bowiem pełnomocnik i tak mógłby być pociągnięty do odpowiedzialności za działania podmiotu, za który zasadniczo nie odpowiada (pełnomocnik nie kieruje działalnością rejestrowanego podatnika).


6. Deklaracje kwartalne 

Krytyki wymaga likwidacja możliwości składania deklaracji za okresy kwartalne (przez podmioty inne niż mali podatnicy). Zmiana ta będzie się wiązała ze znacznymi zakłóceniami w działalności wielu przedsiębiorców średniej wielkości, którzy dotychczas rozliczali się kwartalnie. Wątpliwe jest natomiast, czy rozwiązanie to przyczyni się w sposób wyraźny do zwalczania oszustw. 

7. Sankcje 

Niezwykle kontrowersyjnym elementem nowelizacji jest powrót do nakładania dodatkowej sankcji za zaległości w podatku VAT. Rozwiązanie to będzie niewątpliwe bardzo uciążliwe dla podatników, którzy będą w ten sposób odpowiadać za swoje, często nieświadome błędy w rozliczaniu podatku.   

Co prawda przewidziano wyjątek, zgodnie z którym dodatkowe zobowiązanie nie powstanie w przypadku błędów rachunkowych lub oczywistych pomyłek, ale nie będzie to chronić podatników w dostateczny sposób. Przesłanki te mają bowiem charakter uznaniowy. W praktyce więc, sankcja o bardzo dotkliwym charakterze będzie zależała od wysoce niejasnych kryteriów. 

Szczególnie zastrzeżenia budzi sposób skonstruowania sankcji w wysokości 100%, której podlegać będą odbiorcy faktur, czyli nabywcy towarów i usług. Tak więc, kara ta dotknie także nieświadome ofiary innych podmiotów, a nie organizatorów oszukańczej działalności. Poza tym, w zakresie zastosowania sankcji znajdą się sytuacje zwykłych błędów, np. gdy sprzedawca wystawi omyłkowo fakturę na zbyt dużą ilość towaru, a kupujący odliczy całość podatku naliczonego z tej faktury, mimo że podatnik otrzyma fakturę korygującą to rozliczenie. Nakładanie dodatkowego zobowiązania nawet za tego typu nieprawidłowości, co w myśl art. 110b ustawy o VAT, będzie możliwe, jest rażącym naruszeniem zasady proporcjonalności kary do popełnionego uchybienia. A zatem istnieją wątpliwości co do prawnej możliwości wprowadzenia sankcji 100% (również w świetle Dyrektywy 2006/112/WE).

Sankcje w podatku VAT od 1 stycznia 2017 r.

W ocenie BCC, możliwość stosowania określonych w projekcie sankcji powinna być ograniczona do podmiotów, którym udowodniono działalność przestępczą (firm kierowanych przez osoby, którym udowodniono prowadzenie działalności przestępczej). Ewentualnie sankcje mogą dotyczyć, co najwyżej, podatników, którym organ będzie mógł zarzucić rażące niedbalstwo w doborze kontrahentów. Inaczej, sankcje nie będą służyć walce ze zorganizowaną działalnością przestępczą (co jest zadeklarowanym celem nowelizacji), ale będą stanowić dodatkową karę dla podatników popełniających błędy. 

Wskazanych przepisów nie będzie się stosować tylko w trzech przypadkach. Ma to miejsce w sytuacji, gdy podatnik sam skoryguje błąd i wpłaci różnicę (wraz z odsetkami za zwłokę) wyrównującą zaniżenie podatku lub zawyżenie kwoty zwrotu lub kwoty do rozliczenia w następnych okresach w dowolnym terminie, jednak poprzedzającym dzień wszczęcia kontroli podatkowej lub skarbowej. 

Zdaniem autorów Projektu, wprowadzenie sankcji nie ma na celu karania podatników za drobne pomyłki. Dlatego w projekcie przewidziano, że w sytuacji, gdy zaniżenie zobowiązania podatkowego lub zawyżenie kwoty różnicy podatku lub kwoty zwrotu podatku naliczonego wiąże się z popełnionymi w deklaracji błędami rachunkowymi lub oczywistymi pomyłkami, a także z nieujęciem podatku należnego lub podatku naliczonego w rozliczeniu za właściwy okres rozliczeniowy, kwoty te zaś zostały ujęte w poprzednich okresach rozliczeniowych lub w okresach następnych po właściwym okresie rozliczeniowym, jeżeli jednak nastąpiło to przed dniem wszczęcia kontroli przez naczelnika urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się. Konsekwencją takiego rozliczenia dla podatnika będą odsetki za zwłokę. Sankcje nie będą również ustalane w przypadku, gdy zaniżenie zobowiązania, zawyżenie kwoty różnicy podatku do zwrotu lub rozliczenia w następnych okresach rozliczeniowych bądź zawyżenie kwoty zwrotu podatku, jest dokonane przez osobę fizyczną, która za ten czyn będzie ponosić odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe. Przy czym nie wiadomo jak to ma być ujawnione w czasie z uwagi na kolejność czynności poprzedzających zarzut lub oskarżenie. 

Pomimo tego, że projektowane rozwiązania – zdaniem autorów Projektu – nawiązują do rozwiązań poprzednio obowiązujących, ich wprowadzenie budzi poważne wątpliwości. Skoro projektowane rozwiązania mają nawiązywać do poprzednio obowiązujących (art. 109 ust. 4 i nast. ustawy o VAT), to należałoby rozważyć zastosowanie orzecznictwa sądów administracyjnych wydawanego na gruncie tych przepisów. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 29 lipca 2010 r., sygn. akt: I SA/Po 318/10, Legalis, z przepisu art. 109 ust. 5 ustawy o VAT nie wynika obowiązek oceny przez organy podatkowe przyczyn nieprawidłowego rozliczenia podatku bądź uszczuplenia budżetu państwa, jak również bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostaje fakt, że spółka w toku kontroli zauważyła błąd w rozliczeniu podatku naliczonego i wskazała ten błąd organowi podatkowemu. Dla zastosowania przedmiotowej sankcji wystarczające jest jedynie ustalenie, że w złożonej deklaracji podatkowej podatnik wykazał kwotę zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku lub zwrotu podatku naliczonego wyższą od kwoty należnej, choćby bez swojej winy. 

Proponowane sankcje mają mieć charakter obligatoryjny w sytuacji stwierdzenia faktu wadliwego wyliczenia lub wypełnienia deklaracji; należy zatem uznać, że w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych ich zastosowanie byłoby niezależne od przyczyn wystąpienia błędów w zeznaniach i deklaracjach składanych przez podatników. Stąd projektowane wyłączenia zastosowania sankcji należałoby uznać za niewystarczające. Okoliczność, iż dane rozwiązania nie zostały uznane za niezgodne z Konstytucją (vide powołany w uzasadnieniu Projektu wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 kwietnia 1998 r., sygn. akt: K 17/97) nie oznacza, iż „wprowadzenie sankcji nie ma na celu karania podatników za drobne pomyłki” - str. 24 uzasadnienia Projektu. Właśnie automatyzm projektowanych sankcji i brak jakiegokolwiek ograniczenia ich zastosowania ze względu na wielkość uszczuplenia nie potwierdzają tezy przyjętej w uzasadnieniu Projektu, a wprost przeciwnie skutkiem regulacji może być „karanie podatników” sankcją również za drobne pomyłki, błędy systemu już przy wypełnianiu druku, które nie zostały odpowiednio wcześnie wykryte. 

Ponadto w art. 110b wprowadzono podwyższoną stawkę sankcji (w wysokości 100%)  w odniesieniu do podatników posługujących się „pustymi” fakturami. Projektowany art. 110b ust. 1 ustawy o VAT wymienia przypadki, w których stawka dodatkowego zobowiązania podatkowego, o którym mowa w art. 110a ust. 1, wynosi 100% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego łub zawyżenia kwoty zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego, ewentualnie kwoty zawyżenia różnicy podatku do rozliczenia w następnych okresach rozliczeniowych. Podwyższona stawka sankcji będzie zatem miała zastosowanie w przypadku, gdy zawyżona kwota podatku naliczonego wykazana przez podatnika w deklaracji podatkowej wynika z faktur: wystawionych przez podmiot nieistniejący, stwierdzających czynności, które nie miały miejsca, podających kwoty niezgodne z rzeczywistością, potwierdzających czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego (np. czynności pozorne, mające na celu obejście przepisów), znowu niezależnie od wiedzy i staranności podatnika. W odniesieniu do projektowanych rozwiązań w art. 110b także należałoby podnieść wątpliwości wyrażone powyżej. Automatyzm projektowanych rozwiązań może tym silniej zagrażać podatnikom, w sytuacji gdy zawyżona kwota podatku naliczonego, w przypadkach o których mowa w art. 110a, wynika z faktur, które m. in.: 

1. stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane - w części dotyczącej tych czynności,

2. podają kwoty niezgodne z rzeczywistością - w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,

3. potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego - w części dotyczącej tych czynności, a więc nieważności umów, czynności z uwagi na błąd wywodzony przez drugą stronę. 

Należałoby ocenić te projektowane rozwiązania negatywnie, ponieważ zbyt szeroko zakreślają odpowiedzialność podatnika, przy czym nie zawsze mogą być wystarczające jej wyłączenia przewidziane w ust. 2 projektowanego art. 110a. Przykładowo, odnośnie ostatniej przesłanki, to nie jest jasne czy podatnik ma samodzielnie dokonywać oceny, czy ona zachodzi, czy wystąpić z odpowiednimi powództwami do sądu powszechnego i oczekiwać na prawomocne rozstrzygnięcie. Jest oczywistym faktem, iż postępowania sądowe trwają długo, lecz nie byłoby bezzasadne zastrzeżenie zastosowania sankcji od uzyskania rozstrzygnięcia sądowego co do oceny nieważności czynności prawnej. Jeżeli podatnik wystąpiłby z odpowiednim powództwem do sądu zamiast samodzielnie uznać, iż faktura nie jest „pusta” i dokonać odpowiedniej zmiany deklaracji, to narażałby się to, że w przypadku wszczęcia kontroli podatkowej nie mógłby już skutecznie dokonać odpowiedniej zmiany deklaracji podatkowej celem uniknięcia sankcji. 

8. Wysokość stawek 

Nowelizacja przewiduje przedłużenie obowiązywania podwyższonych stawek podatku VAT do końca 2018 r. Stawki w podwyższonej wysokości miały w założeniu mieć charakter tymczasowy, a stają się de facto rozwiązaniem stałym. Należy też podkreślić, że decyzja o kwestii tak istotnej jak wysokość podatku powinna być zakomunikowana wcześniej niż ok. 3 miesiące przed jej wejściem w życie. 

Stawka VAT dla usług rekreacyjnych


9. Wykreślenie z urzędu z rejestru podatników VAT 

Zgodnie z art. 1 pkt. 8 lit e projektu, w art. 96 ustawy o VAT mają zostać dodane przepisy, zgodnie z którymi: „9a. Wykreśleniu z urzędu z rejestru jako podatnik VAT podlega także podatnik, który m. in.: 3) składał przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracje o których mowa w art. 99 ust. 1, 2 lub 3, w których nie wykazał sprzedaży oraz zakupów z kwotami podatku do odliczenia (...)”. 

Wskazany w pkt 3 przepis, trzeba oceniać zgodnie z następnym projektowanym przepisem ust. 9d;  „nie ma zastosowania w przypadku, gdy niewykazanie sprzedaży lub zakupów wynikało, zgodnie z wyjaśnieniami podatnika, ze specyfiki prowadzonej działalności gospodarczej”. Takie rozwiązanie budzi wątpliwości co do jego stosowania w praktyce z uwagi na znaczne uznanie administracyjne. Nie jest bowiem wystarczającą gwarancją, że organ podatkowy podzieli pogląd podatnika i da wiarę jego wyjaśnieniom co do „specyfiki prowadzonej działalności gospodarczej”; Jednocześnie, gdyby zamiarem ustawodawcy było wprowadzenie ww. przepisu niezbędne byłoby, aby wykreślenie mogło być dokonane dopiero na podstawie prawomocnej decyzji. 

Zgodnie z art. 1 pkt. 8 lit e projektu, w art. 96 ustawy o VAT mają zostać dodane przepisy, zgodnie z którymi: „9a. Wykreśleniu z urzędu z rejestru jako podatnik VAT podlega także podatnik, który m. in.: 4) wystawiał faktury lub faktury korygujące, które nie dokumentowały rzeczywistych czynności (...)” 

Projektowany przepis trzeba oceniać zgodnie z projektowanym ust. 9e; nie ma zastosowania w przypadku, gdy wystawienie faktury lub faktury korygującej, o których mowa w ust. 9a pkt 4, było wynikiem pomyłki lub nastąpiło bez wiedzy podatnika. Również to proponowane rozwiązanie należy ocenić negatywnie. Nie jest bowiem jasne jak miałaby wyglądać procedura – prowadzona z urzędu w postępowaniu o wykreślenie z rejestru – celem wyjaśnienia przez podatnika, że faktury lub faktury korygujące, które nie dokumentowały rzeczywistych czynności były wystawione w wyniku pomyłki lub nastąpiło to bez wiedzy podatnika. Tu należałoby wskazać, iż wykreślenie z rejestru podatników VAT byłoby uzależnione od oceny rzetelności wystawianych przez podatnika faktur lub faktur korygujących. Budzi wątpliwości połączenie kompetencji naczelnika urzędu skarbowego  w odniesieniu do prowadzenia rejestru podatników z oceną rzetelności ich działalności  w jednym postępowaniu – o wykreślenie z rejestru. Należy uznać, iż do oceny przesłanek określonych w projektowanych przepisach, a w szczególności dowodów przedstawianych przez podatnika miałyby zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej. 

Zgodnie z art. 1 pkt. 8 lit e projektu, w art. 96 ustawy o VAT mają zostać dodane przepisy, zgodnie z którymi: „9a. Wykreśleniu z urzędu z rejestru jako podatnik VAT podlega także podatnik, który m. in.: 5) prowadząc działalność gospodarczą wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że dostawcy lub nabywcy biorący udział pośrednio lub bezpośrednio  w dostawie tego samego towaru lub usługi działają w celu odniesienia korzyści majątkowej  w wyniku nierzetelnego rozliczania podatku (...)” 

Centralny Rejestr Faktur - co oznacza dla przedsiębiorców?

Autorzy projektu wskazali w uzasadnieniu, że przepisy ustawy wymieniają sytuacje, w których organy podatkowe będą usuwać z rejestru podatników VAT podmioty, które nie powinny w nim figurować, czy to z racji faktycznego zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych, czy też z uwagi na wykonywanie czynności, którym trudno według projektodawców przypisać miano działalności gospodarczej. Proponowane regulacje stanowią poważne rozszerzenie listy przesłanek uzasadniających wykreślenie podatnika z rejestru jako podatnika VAT. Należy ocenić zdecydowanie negatywnie proponowaną regulację w zakresie w jakim upoważnia naczelnika urzędu skarbowego do wykreślenia podatnika który prowadząc działalność gospodarczą wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że dostawcy lub nabywcy biorący udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie tego samego towaru lub usługi działają w celu odniesienia korzyści majątkowej w wyniku nierzetelnego rozliczania podatku.  

O ile przedstawione wyżej przesłanki wykreślenia podatnika są uzależnione co do zasady raczej od okoliczności leżących po jego stronie, to przesłanka określona w ust. 9a pkt. 5) dotyczy okoliczności związanych z rzetelnością kontrahentów podatnika. Przesłanka ujęta w projektowanym ust. 9a pkt. 5) dotyczy okoliczności określonej bardzo ogólnie i potocznym językiem. Nie jest ona skonstruowana poprzez odwołanie się do przepisów karnoskarbowych bądź karnych, ale do „[działania] dostawców lub nabywców biorących udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie tego samego towaru lub usługi w celu odniesienia korzyści majątkowej w wyniku nierzetelnego rozliczania podatku”. W ustawie o VAT nie ma zdefiniowanego pojęcia „nierzetelnego rozliczenia podatku”. W dodatku przesłanka ta jest zakreślona bardzo szeroko; ma dotyczyć kontrahentów biorących udział także pośrednio w dostawie tego samego towaru lub usługi. Jednocześnie ma dotyczyć podatnika, który wiedział lub miał miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać (…). Tak określona przesłanka nakłada obowiązek szerokiej i kosztownej weryfikacji działalności bezpośrednich jak i dalszych kontrahentów podatnika pod kontem wykrycia „[działania] w celu odniesienia korzyści majątkowej w wyniku nierzetelnego rozliczania podatku”, celem uniknięcia wykreślenia go z rejestru podatników VAT. Nie jest jasne jakie kryteria należałoby przyjąć, aby uniknąć narażenia na zarzut dokonywania obrotu z podmiotami [działającymi] w celu odniesienia korzyści majątkowej w wyniku nierzetelnego rozliczania podatku.  

Kolejnym zarzutem jest to, iż w oparciu o tak niejednoznaczną przesłankę ma być podejmowana przez naczelnika urzędu skarbowego decyzja o wykreśleniu podatnika z rejestru podatników VAT. Jest oczywistym, iż posiadanie wpisu do rejestru podatnika VAT w przypadkach określonych ustawą jest konieczne do prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z prawem, a pozbawienie wpisu należałoby uznać za równoznaczne z uniemożliwieniem prowadzenia działalności gospodarczej. Należałoby uznać, iż umocowanie organu administracji podatkowej do podejmowania decyzji o wykreśleniu z rejestru podatników VAT w oparciu o tak niejednoznaczną przesłankę jest sprzeczne z przepisem art. 31 ust. 3 Konstytucji (wprowadzającym zasadę proporcjonalności) w związku z art. 20 (dotyczy społecznej gospodarki rynkowej opartej na wolności działalności gospodarczej) i 22 (dotyczy wprowadzania ograniczeń działalności gospodarczej) Konstytucji. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, rozdział I Konstytucji zawiera podstawowe i najbardziej fundamentalne zasady ustrojowe na których opiera się państwo (m. in. wyr. TK z 31 stycznia 2001 r.,  P 4/99, OTK 2001, nr 1, poz. 5 oraz z 4 września 2007 r., P 19/07, OTK-A 2007, nr 8, poz. 94) [Komentarz do art. 22, M. Safian, L. Bosek (red.), Konstytucja RP, tom 1, komentarz do art. 1 – 86, Warszawa 2016, Legalis, nb. 16.]. Wolność działalności gospodarczej jest jedną z zasad ustrojowych RP. Jednocześnie wolność działalności gospodarczej należy uznać za podstawową wolność jednostek; wolność działalności gospodarczej może być traktowana jako szczególny przejaw ogólnej wolności człowieka gwarantowanej przez art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Jak wskazano w doktrynie, art. 22 zawiera tzw. szczególną klauzulę ograniczającą, odnoszącą się w sposób specyficzny do wolności działalności gospodarczej. Jednocześnie ograniczenia z art. 22 Konstytucji mogą być wprowadzane, ale z zachowaniem zasady proporcjonalności z art. 31 ust. 3 Konstytucji, co oznacza: 

1. przesłankę „niezbędności w demokratycznym państwie”, która jest w istocie równoznaczna z przesłanką proporcjonalności oraz

2. przesłanką zakazującą naruszania istoty wolności i praw (w tym przypadku: zakazująca naruszania istoty wolności działalności gospodarczej). 

Równocześnie trzeba mocno podkreślić, że przesłanka zawarta w szczególnej klauzuli ograniczającej z art. 22 i pozwalająca usprawiedliwiać wprowadzane ograniczenia wolności działalności gospodarczej ze względu na ważny interes publiczny, wyłącza w odniesieniu do usprawiedliwiania ograniczeń wolności działalności gospodarczej stosowanie tej przesłanki zawartej w ogólnej klauzuli ograniczającej z art. 31 ust. 3, która pozwala usprawiedliwiać wprowadzane ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw jedynie ze względu na powody (wartości) wyczerpująco wyliczone w tymże art. 31 ust. 3 (chodzi mianowicie o takie powody, jak: bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, ochrona środowiska, zdrowia i moralności publicznej oraz ochrona wolności i praw innych osób). W wyroku z dnia 25 maja 2009 r., SK 54/08, Legalis, Trybunał Konstytucyjny zauważył, iż ograniczenia w zakresie korzystania z wolności gospodarczej powinny być ustanawiane  tylko w ustawie przy poszanowaniu zasady proporcjonalności oraz zakazu naruszania istoty tej wolności.

Tym samym należałoby uznać, iż przepis pozwalający de facto na uniemożliwienie prowadzenia działalności gospodarczej przez organ administracji podatkowej na podstawie niejednoznacznych przesłanek nie spełnia wymogu proporcjonalności wynikającego z Konstytucji. Czym innym jest wykreślenie podatnika z rejestru podatników VAT na skutek zawieszenia działalności gospodarczej, a czym innym ocena jego świadomości lub powinności posiadania świadomości co do rzeczywistego charakteru działalności gospodarczej jego kontrahentów. 

Autor: Krzysztof Komorniczak, ekspert BCC ds. prawa podatkowego

Autopromocja

REKLAMA

Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie - zapraszamy do subskrybcji naszego newslettera
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Podatek PIT - część 2
    certificate
    Jak zdobyć Certyfikat:
    • Czytaj artykuły
    • Rozwiązuj testy
    • Zdobądź certyfikat
    1/10
    Zeznanie PIT-37 za 2022 r. można złożyć w terminie do:
    30 kwietnia 2023 r. (niedziela)
    2 maja 2023 r. (wtorek)
    4 maja 2023 r. (czwartek)
    29 kwietnia 2023 r. (sobota)
    Następne
    Księgowość
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Czy 13 i 14 emerytura wlicza się do dochodu osoby niepełnosprawnej?

    Czy 13 i 14 emerytura wlicza się do dochodu osoby niepełnosprawnej, ustalanego na potrzeby skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej?

    Będzie nowelizacja Ordynacji podatkowej. Ministerstwo pracuje nad projektem. Podatnicy zyskają.

    Oprocentowanie nadpłaty, powstałej w wyniku orzeczenia TSUE będzie przysługiwać za cały okres, aż do jej zwrotu. Podobnie będzie z nadpłatami powstałymi wskutek wyroków TK.

    Stawki VAT 2024 - zmiany w stawkach obniżonych od 1 kwietnia

    Stawki VAT od 1 kwietnia 2024 roku ulegną zmianie. Pojawi się nowa lista towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku do wysokości 8 proc. Stawka obniżona obejmie m.in. usługi kosmetyczne, manicure i pedicure.

    Fundacja rodzinna - podatkowe konsekwencje zbycia udziałów

    Otaczające nas środowisko prawno-ekonomiczne dynamiczne oddziałuje na wszystkich, dlatego wśród pojawiających się pytań coraz częstszymi są te odnoszące się do fundacji rodzinnej, która zapewnia kuszące preferencje podatkowe.

    Składka zdrowotna 2024. Min. Leszczyna: będą zmiany ale powrót do zasad sprzed Polskiego Ładu zbyt kosztowny

    Jeszcze w bieżącym tygodniu minister zdrowia razem z ministrem finansów przedstawią premierowi Tuskowi propozycje zmian w składce zdrowotnej dla przedsiębiorców. Taką informację przekazała 18 marca 2024 r. minister zdrowia Izabela Leszczyna.

    Zmiany w akcyzie od 2025 roku - opodatkowanie saszetek nikotynowych

    Ministerstwo Finansów chce zmienić od 2025 roku przepisy ustawy o podatku akcyzowym w zakresie saszetek nikotynowych. W komunikacie z 18 marca 2024 r. MF przedstawiło propozycje zmian. Resort zaprasza zainteresowanych tymi zmianami na spotkanie w celu uzgodnienia treści tej nowelizacji.

    "Nie stać nas na cztery dni pracy". Jednak skrócenie czasu pracy może ograniczyć zwolnienia

    "Skrócenie czasu pracy, np. do czterech dni w tygodniu nie zostanie zrównoważone przez wzrost zatrudnienia. Produkcja krajowa zmniejszy się, a wraz z nią zmniejszą się dochody ludności" – mówi Jeremi Mordasewicz, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan.

    Wymiana walut w firmie. Jak to robić z korzyścią dla biznesu?

    Wymiana walut? Pierwsze skojarzenia to zagraniczne wakacje czy kredyt we frankach. Patrząc jednak na oficjalne statystyki wymiany handlowej to firmy operują dziś w wielu walutach. Tym bardziej, że coraz więcej firm prowadzi ekspansję zagraniczną, wychodząc na nowe rynki.

    Zmiany w rachunkowości od 2025 roku. Oprócz JPK KR (księgi rachunkowe) będzie JPK ST (środki trwałe)

    Od 1 stycznia 2025 roku podatnicy objęci podatkiem CIT (osoby prawne) będą mieli obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych w formie elektronicznej i wysyłania ich w tej formie do urzędu skarbowego (tzw. JPK CIT). Aktualnie Ministerstwo Finansów konsultuje struktury logiczne pliku JPK_KR_PD oraz pliku  JPK_ST, a także przygotowuje zmianę projektu rozporządzenia wykonawczego w sprawie dodatkowych danych dołączanych do przekazywanych ksiąg.

    Inflacja 2024. Skokowy wzrost w kwietniu poza górną granicę celu inflacyjnego. Prognoza eksperta

    W marcu 2024 r. inflacja będzie najniższa w całym roku. A już w kwietniu nastąpi skokowy wzrost inflacji, która znajdzie się poza górną granicą celu. Taką prognozę przedstawił ekspert Konfederacji Lewiatan, Mariusz Zielonka. 

    REKLAMA