Sukcesja przedsiębiorstwa po śmierci właściciela - propozycje zmian w podatkach

Ustanowienie prokurenta mortis causa

Projekt założeń projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z sukcesją przedsiębiorstwa osoby fizycznej zawiera rozwiązania, które pozwalają na niezakłócone funkcjonowanie jednoosobowej działalności gospodarczej po śmierci właściciela. W takiej sytuacji firmą przedsiębiorcy będzie mógł posługiwać się prokurent mortis causa, w okresie przejściowym działalności przedsiębiorstwa, tj. od dnia otwarcia spadku do dnia dokonania działu spadku w całości bądź w części obejmującego przedsiębiorstwo, bez konieczności uzyskiwania zgody na posługiwanie się nazwiskiem zmarłego przedsiębiorcy, lecz z obowiązkiem używania dodatkowego oznaczenia „w spadku”. Prokurent będzie mógł być ustanowiony przez spadkobierców lub jeszcze za życia przez właściciela przedsiębiorstwa, a wyjątkowo także przez sąd. Podlegałby wpisowi do CEIDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej).

Uproszczenie procedur sprostowania i wykreślenia wpisu w CEIDG

Dostęp do rachunku bankowego

Prokurent mortis causa miałby także dostęp do rachunku bankowego zmarłego przedsiębiorcy i do określonej wysokości środków pieniężnych, związanych z działalnością przedsiębiorstwa. Wysokość tę mógłby określić za życia sam przedsiębiorca, a po jego śmierci osoba przez niego upoważniona, osoba uprawniona do ustanowienia prokurenta mortis causa albo sąd, który go powołał.

Posługiwanie się numerami NIP i REGON

Przewiduje się również możliwość posługiwania się przez prokurenta mortis causa numerami NIP (Numer identyfikacji podatkowej) i REGON (Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej) zmarłego przedsiębiorcy w celu identyfikacji przedsiębiorstwa. Ułatwiłoby to nawiązywanie i wykonywanie zobowiązań związanych z tymczasowym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa

Polecamy: Sprzedaż nieruchomości firmowej - rozliczenie podatkowe i ewidencja

Pozostawienie w mocy decyzji administracyjnych, kontraktów cywilnoprawnych, umów o pracę

Projekt zawiera także przyjęcie rozwiązania, dzięki któremu w mocy pozostałyby decyzje administracyjne wydane wobec zmarłego przedsiębiorcy. Mogłyby być one tymczasowo wykonywane przez prokurenta mortis causa wraz z chwilą jego ustanowienia. Przewiduje się wprowadzenie normy, zgodnie z którą następcy prawni, którzy będą kontynuować działalność gospodarczą spadkodawcy, będą stawali się podmiotami decyzji administracyjnych, w szczególności zaś zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane przedsiębiorcy przed jego śmiercią. Prokurent mortis causa brałby natomiast udział w postępowaniach administracyjnych i sądowoadministracyjnych w sprawach związanych z działalnością przedsiębiorstwa (spraw w toku na dzień otwarcia spadku i spraw po otwarciu spadku). W tym zakresie reprezentowałby spadkobierców.

W mocy pozostałyby również umowy o pracę. Wszystkie uprawnienia i obowiązki pracodawcy wykonywałby prokurent mortis causa. Wykonywałby on również wszystkie obowiązki ciążące na pracodawcy związane z zabezpieczeniem społecznym pracowników (płatnik składek).

Zmiany w prawie podatkowym

Projekt zawiera także zmiany w zakresie prawa podatkowego. W zakresie wybranych podatków, np. podatku od towarów i usług, podatku od środków transportu, podatku od nieruchomości, podatku od czynności cywilnoprawnych, proponuje się przyjęcie rozwiązania, zgodnie z którym przedsiębiorstwo wchodzące w skład masy spadkowej do czasu działu spadku jest podatnikiem. Płatnikiem tego rodzaju podatków byłby prokurent mortis causa.

W odniesieniu zaś do zdarzeń wiążących się z posiadaniem majątku spadkowego i osiąganiem z niego przychodów, konkretyzacja obowiązku podatkowego zostałaby wstrzymana do czasu ustalenia kręgu spadkobierców lub działu spadku. W okresie przejściowym działania przedsiębiorstwa, tj. w okresie od otwarcia spadku do działu spadku, działalność ta mogłaby zostać uznana za  pozarolniczą działalność gospodarczą i tym samym stanowić źródło przychodu podatku dochodowego.

Program gwarancji de minimis został przedłużony do 31 grudnia 2017 r.

Po ustaleniu kręgu spadkobierców i ustaleniu kręgu osób, którym przypadło przedsiębiorstwo, o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców organ podatkowy orzekałby w jednej decyzji na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji. Organ podatkowy były obowiązany ustalić kwoty podatku w przypadku, gdy deklaracje nie zostałyby złożone lub zostałyby złożone nieprawidłowo. Termin płatności zobowiązań podatkowych określonych w decyzji mógłby wynosić 14 dni od dnia jej doręczenia. Zmiana ta powinna być wprowadzona w ustawie – Ordynacja podatkowa oraz w szczegółowych ustawach podatkowych.

Powyższe zmiany wynikają z potrzeby zapewnienia bieżącego rozliczania należności podatkowych, w okresie od otwarcia spadku do działu spadku, a przede wszystkim ustanawiane są w celu dopuszczenia udziału przedsiębiorstwa w obrocie gospodarczym. Wnioskodawcy projektu wskazują, że ordynacja podatkowa za podatnika uznaje osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, podlegającą na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Jednakże na podstawie art. 7 § 2 ustawy – Ordynacja podatkowa ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami także inne podmioty.  Podkreślają również, że obecnie do czasu ustalenia kręgu spadkobierców (postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, poświadczenie dziedziczenia) nie wiadomo kto i w jakim zakresie odpowiada za zobowiązania podatkowe związane ze spadkodawcą i pozostawionym przez niego spadkiem

Udział prokurenta mortis causa w postępowaniu podatkowym

W postępowaniach podatkowych przed organem podatkowym i przed sądem administracyjnym, w sprawach związanych z działalnością przedsiębiorstwa (sprawy w toku na dzień otwarcia spadku i sprawy po otwarciu spadku), udział brałby prokurent mortis causa. Tak jak przy postępowaniach administracyjnych i sądowoadministracyjnych, zmiana ma na celu zagwarantowanie efektywnego prowadzenia spraw przedsiębiorstwa do czasu działu spadku i ochronę praw spadkobierców.

Przeprowadzenie „remanentu likwidacyjnego”

W przypadku kontynuacji działalności przedsiębiorstwa po śmierci przedsiębiorcy, proponuje się zwolnienie z obowiązku sporządzania:

1. Wykazu składników majątku na dzień likwidacji – dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych

Zgodnie z art. 24 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, art. 20 ust. 6 oraz art. 36 ust. 1a ustawy z dnia 10 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, wykaz ten muszą sporządzić wszyscy podatnicy, niezależnie od formy opodatkowania (zasady ogólne, ryczałt ewidencjonowany, karta podatkowa).

2. Spisu z natury – dla celów prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (§ 27 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów).

3. Spisu z natury – dla celów ryczałtu ewidencjonowanego (art. 20 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne).

Złagodzenie wymogów prawa pracy wobec małych przedsiębiorców od 2017 r.

Zgodnie z uzasadnieniem projektu, ze względu na to, że prokurent mortis causa de facto prowadziłby przedsiębiorstwo wchodzące w skład spadku, nie ma potrzeby przeprowadzania ww. wykazów i spisów na dzień otwarcia spadku. Dopiero w przypadku braku powołania prokurenta mortis causa lub innego podmiotu uprawnionego do zarządu przedsiębiorstwem albo podjęcia przez spadkobierców decyzji o niekontynuowaniu działalności przedsiębiorstwa, obowiązek ten powinien zostać zaktualizowany.

Podatek od spadków i darowizn

Propozycja legislacyjna obejmuje modyfikację przepisu art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, w odniesieniu do dziedziczenia przedsiębiorstwa. W przypadku przejściowego objęcia zarządu przez prokurenta mortis causa, stan przedsiębiorstwa powinien być ustalany na moment przyznania praw do niego lub przyznania równowartości udziału spadkowego w części obejmującej przedsiębiorstwo spadkobiercy. Przyjęcie takiego rozwiązania uzasadnia fakt, że stan przedsiębiorstwa w przeciwieństwie do innych składników spadku, ulega niezwykle dynamicznym zmianom, także w zakresie stosunków prawnych.

Nowa regulacja dotycząca prokurenta mortis causa powinna mieć zastosowanie do spadków otwartych po dniu wejścia w życie projektowanej ustawy. Tym samym do spadków otwartych przed dniem wejścia w życie ustawy będą stosować się przepisy dotychczasowe. Zgodnie z uchwałą Nr 20 Rady Ministrów z 18 lutego 2014 r. w sprawie zaleceń ujednolicenia terminów wejścia w życie niektórych aktów normatywnych  proponuje się, by regulacja weszła w życie z dniem 1 stycznia 2018 r.