Zmiany w VAT w handlu wewnątrzwspólnotowym od 2020 r. („quick fixes”)

Celem nowych przepisów jest implementacja do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy 2018/1910 oraz wykonania wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 28 lutego 2018 r. w sprawie C-307/16 Stanisław Pieńkowski.

Omawiana nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług (zwana roboczo „quick fixes”) zmierza do usprawnienia, ujednolicenia i uszczelnienia aktualnego systemu VAT, a w szczególności do:

• wprowadzenia uproszczeń i zharmonizowania zasad korzystania z magazynów typu call-off stock w handlu transgranicznym;
• zharmonizowania regulacji w zakresie tzw. transakcji łańcuchowych;
• uznania numeru identyfikacji VAT nabywcy oraz złożenia prawidłowej informacji podsumowującej za przesłankę materialną do zastosowania zwolnienia z prawem do odliczenia (stawka 0%) w odniesieniu do wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (WDT);
• zniesienia limitu obrotów, od którego uzależniona jest możliwość dokonywania zwrotu podatku VAT podróżnym przez samego sprzedawcę w związku z koniecznością wykonania wyroku (TSUE) w sprawie C-307/16 Stanisław Pieńkowski.

Polecamy: Biuletyn VAT

Polecamy: VAT 2019. Komentarz

Magazyny typu call-off stock w handlu transgranicznym

Procedura dotycząca magazynów typu call-off stock nie została bezpośrednio uregulowana w przepisach dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. L Nr 347 z 11.12.2006, s. 1, ze zm.), zwanej dalej: „dyrektywą VAT”. Możliwość wprowadzenia tego typu uproszczenia w regulacjach krajowych poszczególnych państw członkowskich wynikała z interpretacji przepisów obowiązującej dyrektywy VAT (m.in. art. 14 ust. 1 w zw. z art. 138, art. 17 ust. 1 w zw. z art. 138 ust. 2 lit. c, art. 20-21 i 23 oraz art. 63 i art. 68). W związku z brakiem jednolitych regulacji w tym obszarze w ramach Unii Europejskiej zaobserwować można było znaczące różnice między poszczególnymi państwami członkowskimi: były bowiem takie państwa, jak Polska, które posiadały regulacje dotyczące magazynów typu call-off stock (w Polsce rozwiązanie takie funkcjonuje od 1 grudnia
2008 r., pod nazwą magazynów konsygnacyjnych), były również takie, które takich regulacji w swoim ustawodawstwie krajowym nie posiadały; różnice występowały również w ramach poszczególnych krajowych uregulowań w tym zakresie w tych państwach członkowskich, które z takiego uproszczenia skorzystały.

Dyrektywa 2018/1910 oraz rozporządzenie wykonawcze 2018/1912, uszczegóławiające zawartość ewidencji prowadzonych przez dostawcę i nabywcę w ramach procedury magazynu typu call-off stock, wprowadzają rozwiązanie upraszczające i ujednolicające stosowanie przepisów w zakresie VAT w obszarze magazynów typu call-off stock w obrębie jednolitego rynku unijnego.

Magazyn typu call-off stock, określony w dyrektywie 2018/1910, odnosi się do sytuacji, w której w chwili transportu (wysyłki) towarów do innego państwa członkowskiego dostawca zna już tożsamość osoby nabywającej towary, której zostaną one dostarczone na późniejszym etapie i po ich przybyciu do państwa członkowskiego przeznaczenia.

Obecnie, w państwach, w których nie funkcjonował taki magazyn, prowadziło to do zaistnienia zdarzenia uznanego za wewnątrzwspólnotową dostawę (w państwie członkowskim wyjścia towarów) oraz zdarzenia uznanego za wewnątrzwspólnotowe nabycie (w państwie członkowskim przybycia towarów), a następnie „krajowej” dostawy w państwie członkowskim przybycia. Powyższe wymagało od dostawcy dokonania stosownej identyfikacji do celów VAT w państwie członkowskim przybycia towarów. Aby tego uniknąć, wprowadzono – jednolite w ramach UE – rozwiązanie, dzięki któremu takie transakcje będą pod pewnymi warunkami uznawane za powodujące (po stronie dostawcy) dostawę zwolnioną z prawem do odliczenia (stawka 0%) w państwie członkowskim wyjścia i wewnątrzwspólnotowe nabycie (po stronie nabywcy) opodatkowane w państwie członkowskim przybycia.

Przewidywany projekt ustawy, implementując postanowienia wskazanej dyrektywy, zmienia istniejące w polskiej ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r. poz. 2174, ze zm.), zwanej dalej „ustawą o VAT”, regulacje w ww. zakresie, dostosowując je do przepisów wprowadzonych dyrektywą 2018/1910.

Ustawa o VAT przewiduje obecnie szczególne regulacje dotyczące magazynu konsygnacyjnego, który – co do zasady – spełnia przesłanki uznania go za magazyn typu call-off stock. Dyrektywa 2018/1910 wprowadza jednak przepisy, które w pewnym zakresie różnią się od tych, które funkcjonują obecnie w polskich przepisach dotyczących VAT (m.in. ww. dyrektywa kształtuje tę instytucję szerzej, np. uwzględniając działalność handlową czy wprowadzając instytucję substytucji), co pociąga za sobą konieczność dokonania zmian w ustawie o VAT.

Transakcje łańcuchowe

Aktualnie zasady określania miejsca opodatkowania transakcji łańcuchowych nie zostały uregulowane na szczeblu unijnym, lecz wynikają z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. wyrok z dnia 6 kwietnia 2006 r. w sprawie C-245/04 Emag Handel Eder OHG oraz wyrok z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie C-430/09 Euro Tyre Holding BV). Zgodnie z przywołanymi wyrokami, w celu prawidłowego przyporządkowania wysyłki lub transportu wewnątrzwspólnotowego jednej z dokonanych dostaw, należy dokonać całościowej oceny wszystkich okoliczności z tym związanych pozwalających na ustalenie, która dostawa spełnia wszystkie przesłanki związane z dostawą wewnątrzwspólnotową.

Są to złożone schematy transakcyjne i powodują wiele niejasności w praktyce, a ich zastosowanie w państwach członkowskich jest niejednolite. Aby uniknąć stosowania przez państwa członkowskie różnych podejść, co mogłoby prowadzić do podwójnego opodatkowania lub nieopodatkowania, a także w celu uproszczenia, ujednolicenia oraz zwiększenia pewności prawa dla podmiotów gospodarczych, dyrektywa 2018/1910 wprowadza wspólną zasadę, zgodnie z którą, o ile spełnione są określone warunki, transport towarów należy przypisać jednej określonej dostawie w ramach łańcucha transakcji.

Projektowane zmiany spowodują ujednolicenie rozliczania podatku VAT w ramach transakcji łańcuchowych poprzez wprowadzenie definicji podmiotu pośredniczącego oraz wskazanie jednolitych reguł co do określania tzw. transakcji ruchomej przy wysyłce lub transporcie towaru pomiędzy różnymi państwami członkowskimi.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami ustawy o VAT ustalenie tzw. dostawy ruchomej w łańcuchu dostaw opiera się na każdorazowym analizowaniu warunków transakcji celem właściwego ustalenia dostawy, której przypisane winno być przemieszczenie. Przepis art. 22 ust. 2 ustawy o VAT przewiduje zasadę, zgodnie z którą, jeżeli towar jest wysyłany lub transportowany przez nabywcę, który dokonuje również jego dostawy (w trzyelementowym łańcuchu będzie to zatem drugi w kolejności podmiot), przyjmuje się, że wysyłka lub transport są przyporządkowane dostawie dokonanej dla tego nabywcy.

Jednakże, jeżeli z warunków dostawy wynika, że wysyłkę lub transport należy przyporządkować dostawie dokonywanej przez nabywcę towaru, który dokonuje również jego dostawy (drugi w kolejności podmiot), to dostawę ruchomą należy przypisać dostawie dokonywanej przez tego nabywcę i wyłączona jest możliwość przyporządkowania atrybutu ruchomości dla dostawy dokonywanej na rzecz tego nabywcy. Przez warunki dostawy, o których mowa w art. 22 ust. 2 ustawy o VAT, należy rozumieć w szczególności warunki (okoliczności), w ramach których dochodzi do przeniesienia prawa do rozporządzenia towarem jak właściciel pomiędzy stronami.

W związku z implementacją dyrektywy 2018/1910 ulegną modyfikacji wskazane powyżej zasady związane z analizowaniem warunków dostawy przy transakcjach łańcuchowych poprzez wprowadzenie reguły ogólnej, zgodnie z którą transakcją ruchomą będzie transakcja, w której nabywcą jest podmiot pośredniczący (przy czym podmiot pośredniczący to podmiot inny niż pierwszy w kolejności dostawca i ostatni w kolejności nabywca). Wyjątkiem od tej reguły (domniemania) będzie przyporządkowanie wysyłki lub transportu towarów do dostawy dokonanej przez
ww. podmiot pośredniczący, pod warunkiem że podmiot ten przekaże swojemu dostawcy numer identyfikacyjny VAT nadany mu przez państwo członkowskie, z którego towary są wysyłane lub transportowane.

Numer identyfikacyjny VAT UE i informacja podsumowująca VAT-UE jako przesłanki materialne stosowania zwolnienia z prawem do odliczenia (stawka 0%) przy WDT

Jeżeli chodzi o numer identyfikacyjny VAT UE w odniesieniu do zastosowania zwolnienia z prawem do odliczenia (stawki 0%) do dostawy towarów w handlu wewnątrzwspólnotowym, projektowane przepisy, implementujące dyrektywę 2018/1910, wprowadzają wymóg posiadania ważnego numeru identyfikacyjnego VAT przez nabywcę w państwie członkowskim innym niż państwo, w którym rozpoczyna się transport towarów, jako przesłanki materialnej umożliwiającej dostawcy zastosowanie zwolnienia (stawki 0%).

W obecnych przepisach ustawy o VAT istnieje wymóg posiadania numeru identyfikacyjnego VAT nabywcy. Jednakże w związku z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej numer ten stanowi jedynie przesłankę formalną, co prowadzi do braku możliwości kwestionowania prawa podatnika do zwolnienia od podatku transakcji wewnątrzwspólnotowej (stawka 0%) w przypadku spełnienia warunków materialnych (wywóz z jednego państwa członkowskiego do drugiego) mimo braku spełnienia warunków formalnych zwolnienia.

Ponadto, obecne polskie przepisy zobowiązują dostawcę do składania informacji podsumowującej VAT-UE, jednakże również w tym przypadku jest to formalna, a nie materialna przesłanka do zastosowania zwolnienia (stawki 0%). Dane zawarte w informacji podsumowującej VAT-UE dostawcy są dostępne za pośrednictwem systemu VIES dla organów podatkowych państwa członkowskiego nabywcy, które jest w ten sposób informowane o przybyciu na terytorium tego państwa towarów podlegających opodatkowaniu. Nabywca musi zadeklarować wewnątrzwspólnotowe nabycie w swojej deklaracji VAT, a jego organy podatkowe mają możliwość porównania tej deklaracji z danymi dostawcy zawartymi w systemie VIES (tj. porównania z danymi państwa członkowskiego dostawy). Dlatego też złożenie prawidłowej informacji podsumowującej odgrywa kluczową rolę w walce z różnego rodzaju oszustwami w Unii Europejskiej.

Z tego względu dyrektywa 2018/1910 wprowadza obowiązek złożenia prawidłowej informacji podsumowującej jako przesłanki materialnej, w przypadku niespełnienia której zwolnienie (stawka 0%) nie będzie miało zastosowania, z wyjątkiem sytuacji, gdy dostawca należycie uzasadni swoje uchybienie.