Odwrócony VAT na niektóre usługi budowlane. Jak uniknąć problemów?

Odwrotne obciążenie VAT

Obowiązek pobrania i zapłaty podatku od towarów i usług spoczywa na sprzedającym lub usługodawcy. W niektórych jednak przypadkach obowiązek ten został przeniesiony na nabywcę towarów lub usług. Od 1 stycznia 2017 r. ustawodawca rozszerzył zakres „odwrotnego obciążenia” na kolejne towary i na niektóre usługi budowlane. W tym celu rozbudowano treść załącznika nr 11 i dodano pkt 8 do art. 17 ust. 1 ustawy o VAT wraz z załącznikiem nr 14 do ww. aktu prawnego.

Warunkami dla zastosowania odwrotnego obciążenia w przypadku usług budowlanych są sytuacje, gdzie:

1. dane usługi budowlane zostały objęte załącznikiem nr 14 do ustawy o VAT;
2. usługodawcą jest podatnik VAT, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT;
3. usługobiorcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT – zarejestrowany jako podatnik VAT czynny;
4. usługodawca świadczy te usługi jako podwykonawca.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Tym samym ustawodawca postanowił ograniczyć wyłudzanie podatku od towarów i usług (głównie w systemie tzw. karuzel VAT) w szerszym zakresie niż m.in. branża elektroniczna czy też handel paliwem. Powodem mają być nieprawidłowości w rozliczaniu VAT.

Co to oznacza?

Po pierwsze, przepisy już zaczęły sprawiać problemy interpretacyjne, ponieważ to na podwykonawcy usług spoczywa obowiązek sklasyfikowania własnej usługi. Katalog usług podlegających odwróconemu obciążeniu oparto na Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU), ale nie ma aktów prawnych, które dokładnie precyzowałyby zasady konkretnego przyporządkowania. Szczególnie problematyczne mogą okazać się tzw. usługi mieszane, czyli dotyczące np. dostawy towarów i montażu. Podatnikowi zostaje zatem wystąpienie do GUS o wydanie opinii/interpretacji odnośnie prawidłowego zakwalifikowania swoich usług pod PKWiU tak, by wiedział dokładnie, czy świadczy usługę objętą odwrotnym obciążeniem.

Przedsiębiorca powinien uzyskać też interpretację podatkową, która dodatkowo rozwieje jego wątpliwości w tej kwestii i zapewni o prawidłowości rozliczeń.

Co najważniejsze – u wszystkich podwykonawców pojawić się może problem z płynnością finansową, dlatego że system odwrotnego obciążenia zobliguje ich do wystawienia faktury jedynie na kwotę netto i w tej samej wysokości będzie także kwota brutto. Nie będą zatem w deklaracjach VAT wykazywać podatku należnego. Z uwagi na to, że podwykonawcy jednocześnie dokonują zakupu materiałów i usług do swojej działalności, to podatek VAT naliczony z tych zakupów utworzy nadpłatę, o której zwrot będzie trzeba zwrócić się do urzędu skarbowego. Podwykonawcy nie będą mieli podatku należnego, który mogli do tej pory pomniejszyć o kwotę podatku naliczonego. Dotychczasowa zaś praktyka organów podatkowych związana ze zwrotem podatku VAT pokazuje, iż zasadność takiego zwrotu może być weryfikowana bardzo długo, zaś klasyczny termin do zwrotu podatku VAT, tj. 60 dni, może nie zostać dotrzymany, a często będzie wydłużany na dalsze okresy dodatkowej weryfikacji.

System odwróconego obciążenia zastosowany uprzednio w innych branżach przyczynił się do ukrócenia działań przestępczych związanych z wyłudzeniem podatku VAT. Czy jednak nie odbije się on czkawką na legalnie działających podmiotach, które w związku z opisanymi powyżej problemami napotkają trudności? Z pewnością tak, gdyż fiskus skorzysta z okazji i z pewnością będzie interpretował nowe przepisy na swoją korzyść. Jeśli podwykonawca uzna, że do swych usług nie znajdzie zastosowania odwrotne obciążenie i wystawi fakturę z kwotą VAT, to w przypadku kontroli organ podatkowy wykorzysta nieścisłości w przepisach i regulacjach dotyczących PKWiU i nakaże przedsiębiorcy zapłatę wykazanego na fakturze podatku VAT na podstawie art. 108 ustawy o VAT.

Przezorny ubezpieczony

Aby uniknąć problemów, podwykonawca powinien również dokonać czynności weryfikacyjnych, zmierzających do prawidłowej oceny skutków prawnopodatkowych wykonywanych usług. Wskazane jest wówczas przeprowadzenie audytu usług w tym zakresie, które pomoże na bieżąco sprawdzić prawidłowość rozliczeń.

„Każdy kij ma dwa końce”

Sprawa odwrotnego obciążenia VAT dotyka także odbiorcę usług budowlanych od swych podwykonawców. Nie tylko ma on obowiązek naliczenia podatku VAT do zakupionych usług objętych odwrotnym obciążeniem. Aktualny pozostaje w dalszym ciągu problem z weryfikacją takiego podwykonawcy, który w praktyce może okazać się podmiotem, który choć nie jest aktywnym podatnikiem VAT (co spowoduje, że nie będzie można do danej transakcji zastosować odwrotnego obciążenia), to może okazać się podczas kontroli, że transakcje z danym podmiotem zostaną uznane za nierzetelne, zaś faktura uznana zostanie za tzw. pustą fakturę.

Pozostaje więc istotny problem zachowania staranności w doborze kontrahenta i umiłowanie organów podatkowych do wtrącania uczciwych podatkowców w tzw. karuzele podatkowe. Jedynie odpowiednio wdrożona w firmie procedura weryfikacji podmiotów współpracujących może przyczynić się do uniknięcia domiaru podatku oraz postawienia zarzutów karnych skarbowych.

Autorem jest: Prawnik Weronika Marjańska, mec. Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu i w kontrolach podatkowych