Trybunał Konstytucyjny, In dubio pro tributario - rozstrzyganie wątpliwości na korzyść podatnika

W dniu 12 grudnia 2023 r. Trybunał Konstytucyjny wydał ważny dla podatników wyrok (sygn. SK 110/20) w sprawie zgodności z Konstytucją RP przepisów Ordynacji podatkowej zakresie, w jakim „przewiduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z dniem wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania, w sytuacji, gdy na skutek tej skargi sąd administracyjny prawomocnie stwierdził nieważność (z mocą ex tunc)”.

Trybunał Konstytucyjny (TK) uznał, że dotychczasowy sposób wyliczania podatku za miejsce postojowe w garażu jest niezgodny z Konstytucją. Jest to przełomowy wyrok, lecz na jego wyegzekwowanie przyjdzie nam jeszcze poczekać.

Zawarte w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych definicje działalności gospodarczej i pozarolniczej działalności gospodarczej są jasne i wszechstronnie zinterpretowane w orzeczeniach sądów - uznał Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 19 lipca 2022 r. orzekł o ich konstytucyjności. "O prowadzeniu działalności gospodarczej przesądzają zatem obiektywne i zewnętrzne jej przejawy, a nie przekonanie podatnika. Nie ma i nie może mieć znaczenia, że określony podmiot prowadzący konkretną działalność gospodarczą nie ocenia jej subiektywnie jako działalności gospodarczej, nie nazywa jej tak, bądź oświadcza, że w ogóle jej nie prowadzi" - wskazał w uzasadnieniu wyroku sędzia TK Wojciech Sych.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie podatku od nieruchomości w świetle pierwszych orzeczeń sądów administracyjnych w tym zakresie. Kontrowersji ciąg dalszy…

Zawieszanie biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Podatnicy skarżą się, że skarbówka wszczyna postępowania karne skarbowe tylko po to, aby zawieszać bieg przedawnienia zobowiązań podatkowych. Skutkiem jest niepewność podatników, czy ich zobowiązanie podatkowe wygasło. Konstytucyjności tych przepisów Ordynacji podatkowej wciąż nie rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny, choć RPO złożył wniosek w tej sprawie już w 2014 r. Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje do ministra finansów o działania w celu ich usunięcia.

Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył 30 września 2020 r. do Trybunału Konstytucyjnego przepisy zawarte w czterech tzw. tarczach antykryzysowych i zmieniające regulacje z szeregu kodeksów - poinformowało 6 października 2020 r. Biuro RPO. Według Rzecznika, Sejm nie dochował wymogów prac nad zmianami w kodeksach.

22 lipca 2020 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, w którym wskazał, że przepisy, które w 2018 roku z mocą wsteczną wprowadziły zmiany w opodatkowaniu elektrowni wiatrowych, są niezgodne z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą nieretroaktywności prawa (lex retro non agit).

Podatnik ma prawo powoływać się na klauzulę rozstrzygania wątpliwości podatkowych na swoją korzyść, i to w bardzo szerokim zakresie. Organy podatkowe mają natomiast obowiązek ustalania owej korzyści w toku sprawy podatkowej oraz zastosowania się do zasad wynikających z Ordynacji podatkowej, jak również ustawy – Prawo przedsiębiorców w przypadku, gdy sprawa dotyczy podmiotów gospodarczych.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wyłączenie niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej utworzonych przez spółki z o.o. ze zwolnienia od obowiązku płacenia podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) jest zgodne z konstytucją.

Wyrażona w art. 2a Ordynacji podatkowej zasada „in dubio pro tributario” nie jest jedynie martwym przepisem, ale zasadą, która ma istotne znaczenie dla bezpieczeństwa podatników. Zgodnie z treścią tej zasady, jeśli w trakcie wykładni przepisów podatkowych pojawią się wątpliwości trudne do jednoznacznej interpretacji, należy odczytywać je na korzyść podatnika.

28 listopada 2018 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił wyrok, zgodnie z którym stawka podatku od gier na automatach o niskich wygranych jest zgodna z konstytucją. Zdaniem TK "nałożenie wyższego podatku, co do zasady, nie może być traktowane, jako ograniczenie swobody działalności gospodarczej".

Wśród zmian proponowanych w projekcie nowej Ordynacji podatkowej z dnia 4 lipca 2018 r. znajduje się m.in. wprowadzenie zasad, zgodnie z którymi niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego oraz stanu faktycznego rozstrzyga się na korzyść zobowiązanego. Czy nowe zasady to rewolucja, czy może jedynie mydlenie podatnikom oczu?

Skarga pauliańska jest dopuszczalna w postępowaniach podatkowych - tak orzekł Trybunał Konstytucyjny. Orzeczenie to może wywołać stan niepewności po stronie nabywców m.in. nieruchomości.

Zdaniem przedsiębiorców klauzula pewności prawa nie stanowi tak skutecznego narzędzia, jakim miała być w pierwotnym założeniu. Zwracają oni uwagę, że obronie praw przedsiębiorców służą też inne instrumenty, takie jak klauzula in dubio pro tributario, czy też szereg zasad generalnych wprowadzanych w ramach Prawa przedsiębiorców, jak choćby rozstrzyganie wątpliwości faktycznych na ich korzyść, czy zasada „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego organy podatkowe w swoich interpretacjach wadliwie uznawały za budowle część obiektów budowlanych stanowiących w rzeczywistości budynki. Podmioty, które z powodu błędnego kwalifikowania kategorii nieruchomości uiściły zawyżony podatek od nieruchomości, mogą wystąpić o zwrot tej nadpłaty.

Wprowadzenie ułatwień w wykonywaniu działalności gospodarczej to główny cel projektu ustawy Prawo przedsiębiorców, który zastąpi obecnie obowiązującą ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Nowe regulacje mają zacząć obowiązywać w 2018 r.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjny w zakresie podatku od nieruchomości otwiera podatnikom drogę do dochodzenia nienależnie pobranego podatku. Podatnicy mogą składać wnioski o zwrot nadpłaty tego podatku lub wniosków o wznowienie w przypadku postępowań, które zostały już zakończone.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego nie można zakładać z góry, że skoro jedno z małżonków jest przedsiębiorcą, to będące przedmiotem współposiadania grunty należy zakwalifikować jako grunty związane z działalnością gospodarczą opodatkowane najwyższą stawką. Niezbędne jest każdorazowo ustalenie faktycznego sposobu wykorzystania opodatkowanego gruntu, którego współposiadaczem pozostaje osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą. 12 grudnia 2017 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis art. 1a ust. 1 pkt 3 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych rozumiany w ten sposób, że wystarczającą przesłanką zakwalifikowania gruntu podlegającego opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości do kategorii gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej jest prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną będącą jego współposiadaczem, jest niezgodny z Konstytucją RP.

Odpowiednie określenie usługi ciągłej na gruncie ustawy o VAT sprawia problemy przedsiębiorcom, z uwagi na brak definicji tego rodzaju usługi. Problem pojawia się także przy ustalaniu momentu powstania obowiązku podatkowego. Kiedy zatem, w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych, przedsiębiorcy powinni uznać usługę za mającą charakter ciągłej i jakie są podatkowe obowiązki świadczenia takich usług?

Przepisy Ordynacji podatkowej mówiące o zasadzie rozstrzygania wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego na korzyść podatnika obowiązują już od roku. Instytucje podatkowe jednak bardzo niechętnie i rzadko decydowały się na uwzględnienie interesu podatnika poprzez zastosowanie tej nowej zasady.

Zasada "in dubio pro tributario", nakazująca rozstrzyganie wątpliwości na korzyść podatnika, stosowana jest w czynnościach sprawdzających, postępowaniach kontrolnych i podatkowych przez organy podatkowe. W 2016 r. fiskus skorzystał jednak z tej zasady tylko 41 razy. Eksperci podatkowi nie są tym zaskoczeni, przypominają kontrowersje związane z wprowadzaniem tej klauzuli.

Przedstawiamy podsumowanie najważniejszych zmian w polskich przepisach prawnych, które miały miejsce w listopadzie 2016 r. Zmiany dotyczą regulacji z zakresu usług turystycznych oraz ochrony zabytków. Ponadto prezentujemy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczący kwoty wolnej od podatku, którego postanowienia weszły w życie z końcem miesiąca, a także istotny wyrok Sądu Apelacyjnego dotyczący wysokości wynagrodzenia w kontekście ubezpieczenia społecznego.

Przepisy odnoszące się do należności za podróże służbowe kierowców w transporcie międzynarodowym są niezgodne z konstytucją - uznał Trybunał Konstytucyjny. Wskazał m.in. na niedopuszczalny "poziom wątpliwości interpretacyjnych" tych regulacji.

W praktyce podatek od nieruchomości ustalany jest przez organy podatkowe w związku z posiadaniem przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną budynków, budowli bądź gruntów. Jeśli te nieruchomości związane są z prowadzeniem działalności gospodarczej, wtedy organ ma obowiązek ustalić wymiar podatku. Co jednak w przypadku gdy nieruchomość nie jest przeznaczona na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą?

Osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności ma zyskiwać prawo do stałego zasiłku z pomocy społecznej w miesiącu, w którym wystąpi o ustalenie stopnia niepełnosprawności, a nie - jak jest obecnie - dopiero, gdy już to orzeczenie ma - przewiduje projekt przygotowany przez MRPiPS. Resort zakłada, że nowelizacja ustawy mogłaby wejść w życie od 1 stycznia 2017 r.