Przedawnienie zobowiązań podatkowych, Sąd administracyjny

Ostatnie orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego (uchwała z października i wyroki z listopada 2016 r.) dopuszcza możliwość zaskarżania przez podatników VAT postanowienia organów podatkowych o przedłużeniu terminu na zwrot VAT oraz postanowienie o przedłużeniu kontroli - uważa radca prawny Jakub Prusiński.

Zobowiązania podatkowe ulegają przedawnieniu, co do zasady, z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Od tej zasady są jednak wyjątki, dzięki którym bieg terminu przedawnienia może być przerwany lub zawieszony. Okazuje się, że organy podatkowe wielokrotnie wręcz instrumentalnie korzystają z postępowań karnoskarbowych właśnie w celu zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

23 maja 2016 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę (sygn. akt II FPS 6/15), zgodnie z którą do decyzji o zakresie odpowiedzialności spadkobiercy przewidzianej w art. 100 Ordynacji podatkowej nie stosuje się art. 68 § 1 Op. Oznacza to, że decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy za długi podatkowe spadkodawcy ma charakter deklaratoryjny (określający) i w związku z tym fiskus ma na jej wydanie pięć lat a nie trzy.

Przesłanki wymienione w art. 239b § 1 Ordynacji podatkowej stanowią odrębne punkty odniesienia do uprawdopodobnienia (przewidzianego w art. 239 § 2 tej ustawy), że zobowiązanie nie zostanie wykonane. Jeżeli organ podatkowy powołuje się na to, że w myśl art. 239b § 1 pkt 4 Op decyzji nieostatecznej może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, ponieważ okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3 miesiące, to chcąc wypełnić warunek wynikający z art. 239b § 2 Op powinien wskazać na takie okoliczności stwarzające ryzyko niewykonania zobowiązania podatkowego, które wiążą się z krótszym niż 3 miesięcznym okresem jego przedawnienia. Taką okolicznością może być między innymi czas niezbędny do uzyskania przez decyzję nieostateczną waloru ostateczności.

Od września 2016 roku składanie pism procesowych będzie możliwe przez internet, a postępowanie dowodowe będzie mogło być przeprowadzone z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość.

W związku z uchwałą, jaką wydał Naczelny Sąd Administracyjny istnieje obecnie obawa, czy strony spraw przed sądami administracyjnymi lub urzędami będą mogły wnosić w terminie pisma do tych instytucji. Czy zatem strony postępowań przed sądami administracyjnymi będą miały problem z terminowym wnoszeniem pism do sądu?

Wystarczy mniej niż trzy miesiące do upływu terminu przedawnienia, aby urząd mógł egzekwować swoją nieprawomocną jeszcze decyzję. Taką możliwość działania organów podatkowych I instancji potwierdza ostatnio Naczelny Sąd Administracyjny. To diametralny zwrot w orzecznictwie. Jeszcze dwa lata temu sądy wymagały od organów dużo bardziej starannego działania.

Postępowanie przed sądami administracyjnymi. Od 15 sierpnia 2015 r. obowiązują zmiany w ustawie o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Nowelizacja dotyczy usprawnienia, uproszczenia i zapewnienia szybkości postępowania przed sądami administracyjnymi.

W połowie sierpnia 2015 r. wejdzie w życie znowelizowane prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Ale już dziś widać, że pozostanie luka w przepisach. Naczelny Sąd Administracyjny nadal będzie musiał orzekać w sprawach przedawnionych, jeśli podatnik nie podniesie w skardze kasacyjnej zarzutu przedawnienia. Inaczej jest tylko na etapie skargi do sądu I instancji.

Po nowelizacji prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, która wchodzi w życie 15 sierpnia 2015 r., sąd będzie mógł nakazać wydanie decyzji o określonej treści. Najgorsze byłoby, gdyby organy traktowały to jako zdjęcie z siebie ciężaru odpowiedzialności za rozstrzygnięcia w sprawach wątpliwych i kontrowersyjnych – ostrzegali uczestnicy debaty zorganizowanej w redakcji DGP.

Zbyt pośpiesznie wykreślono z ordynacji przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej za błąd organu podatkowego. Osoby, które nie są dobrze zorientowane w przepisach prawa, zwłaszcza cywilnego, mogą mieć duży problem z odzyskaniem pieniędzy - twierdzi Dorota Szubielska, radca prawny, partner w kancelarii Chadbourne & Parke.

W Sejmie trwają prace nad nowymi regulacjami w procedurze przed sądami administracyjnymi. Zgodnie z proponowanymi zmianami, odrzucenie skargi kasacyjnej wniesionej w postępowaniu sądowoadministracyjnym z uwagi na braki ma być poprzedzone wezwaniem do usunięcia tych braków w wyznaczonym przez sąd siedmiodniowym terminie.

Sądy administracyjne będą mogły nakazywać urzędom zmianę zaskarżonej przez obywatela decyzji; dziś mogą tylko polecać urzędom ponowne zbadanie sprawy. Takie zmiany zakłada projekt reformy, która wkrótce trafi do drugiego czytania w Sejmie.

W dniu 29 września 2014 r. NSA (w składzie całej Izby Finansowej) podjął uchwałę, zgodnie z którą po upływie terminu przedawnienia nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania podatkowego i orzekanie o wysokości zobowiązania podatkowego, które wygasło przez zapłatę. Uchwałę komentuje dla infor.pl Jacek Aninowski, doradca podatkowy, Dyrektor Generalny ds. Obsługi Postępowań w Instytucie Studiów Podatkowych.

Jeżeli minie termin przedawnienia podatnik nie może skutecznie złożyć korekty swojej deklaracji. Urząd również nie ma możliwości zweryfikowania rozliczenia.

Naczelny Sąd Administracyjny wydał ważny wyrok w zakresie wpływu przedawnienia zobowiązania podatkowego spółki na odpowiedzialność podatkową jej członka zarządu. Przedawnienie w tej sprawie nastąpiło już po prawidłowym doręczeniu decyzji członkowi zarządu.

Decyzja określająca wysokość straty może zostać wydana tak długo, jak długo możliwa jest weryfikacja deklaracji za rok podatkowy, w którym strata ta została odliczona. Prawo do wydania decyzji określającej wysokość straty nie ulega przedawnieniu w rozumieniu art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, gdyż nie dotyczy zobowiązania podatkowego.

Organy podatkowe właściwe w zakresie zobowiązania podatkowego, z którego niewykonaniem wiąże się podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, powinny zawiadamiać podatników o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego oraz o rozpoczęciu bądź dalszym biegu terminu przedawnienia po upływie okresu zawieszenia.

Tak uznał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 19 czerwca 2012 r. (sygn. P 41/10) rozpoznając pytanie prawne WSA w Warszawie dotyczące przedawnienia zobowiązania podatkowego powstałego z tytułu zawarcia umowy pożyczki. Przepisy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych przewidują ponowne powstanie zobowiązania podatkowego (i to liczonego wg dziesięciokrotnie wyższej 20 % stawki podatku) od tej samej pożyczki, po przedawnieniu pierwszego zobowiązania podatkowego z tego tytułu.

Nie można traktować przedawnienia zobowiązań podatkowych jako konstytucyjnie chronionego prawa podatnika. Nie ma konstytucyjnych przeszkód, aby ustawodawca wprowadził możliwość wielokrotnego przerywania biegu przedawnienia, jeśli będzie to służyć należytemu wyegzekwowaniu świadczenia podatkowego. Tak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 21 czerwca 2011 r. (sygn. P 26/10), w którym orzekł, że art. 70 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa jest zgodny z art. 2 konstytucji.