Restrukturyzacja

Od początku 2024 roku do końca września niewypłacalność ogłosiło 4 465 polskich firm. Firma Coface, która co kwartał przygotowuje raport na ten temat, podkreśla, że to aż 95% wszystkich przedsiębiorstw, które podjęły działania insolwencyjne w 2023 roku. Do końca roku pozostały jeszcze 3 miesiące, a eksperci już dziś prognozują, że w grudniu liczba niewypłacalności osiągnie rekord i wyniesie 5 tysięcy. W których sektorach dynamika wzrostu była największa i jakie branże ucierpiały najbardziej?

Fundacja rodzinna nabywa zdolność restrukturyzacyjną i upadłościową tylko wówczas, gdy prowadzi działalność gospodarczą. W przeciwnym razie niedopuszczalne jest skorzystanie przez nią z procedur określonych w Prawie restrukturyzacyjnym lub w Prawie upadłościowym. Jednocześnie ustawodawca nie wprowadził żadnych specjalnych procedur restrukturyzacyjnych czy upadłościowych dedykowanych fundacji rodzinnej. Tym samym ma ona dokładnie takie same możliwości w tym zakresie, jak inni przedsiębiorcy. Przy założeniu, że fundacja rodzinna ma prawo prowadzić biznes jedynie w ściśle określonym zakresie.

W 2024 roku – wraz z implementacją przez Polskę unijnej dyrektywy drugiej szansy – wejdą w życie kolejne zmiany w prawie restrukturyzacyjnym. – Nie będzie to rewolucja w naszym systemie, ale podkreślenie polityki drugiej szansy dla firm w trudnej sytuacji ekonomicznej – ocenia radca prawny Bartosz Sierakowski. W procesie restrukturyzacji pojawi się konieczność przeprowadzenia tzw. testu zaspokojenia, czyli prognozy możliwych wariantów zaspokojenia wierzycieli. To oznacza nowe obowiązki dla doradców restrukturyzacyjnych i prawdopodobnie wzrost kosztów całej procedury.

W 2021 roku było w Polsce prawie 1650 zawiadomień o otwarciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Choć sądy rejonowe posiadają niepełne dane, to eksperci nie mają wątpliwości co do skali jego upowszechnienia. Uważają, że było mniej sformalizowane niż obecnie znowelizowane postępowanie o zatwierdzenie układu. Nowelizacja weszła w życie 1 grudnia 2021 roku wraz z Krajowym Rejestrem Zadłużonych. I dzięki niej wierzyciele zyskują na transparentności działań. Fakt, że w ub.r. nastąpił spadek liczby pozostałych postępowań, pozwala przewidywać, iż w tym roku najpopularniejsze będzie zmodyfikowane postępowanie o zatwierdzeniu układu, zapewniające ochronę przedsiębiorcy w trakcje trwania procedur. Eksperci prognozują również, że zdecydowanie więcej firm przejdzie restrukturyzację w związku z trwającą wojną w Ukrainie.

Czym jest restrukturyzacja? Jakie są przesłanki i rodzaje postępowania restrukturyzacyjnego? Na czym polega to postępowanie i czym skutkuje jego otwarcie? Prawne aspekty restrukturyzacji omawia Aneta Frydrych, Aplikant radcowski z Lubasz i Wspólnicy – Kancelarii Radców Prawnych sp.k.

Upadłości i restrukturyzacje firm. W pierwszej połowie 2021 r. sądy ogłosiły upadłość wobec 201 firm. 36 proc. z nich było notowanych w Krajowym Rejestrze Długów już rok przed ogłoszeniem upadłości przez sąd, a w dniu bankructwa 58 proc. Znacznie większa liczba przedsiębiorstw została objęta postępowaniem restrukturyzacyjnym - aż 1064.

Wymiana udziałów a unikanie opodatkowania. Szef Krajowej Administracji Skarbowej wydał opinię zabezpieczającą dotyczącą kwestii wymiany udziałów i restrukturyzacji transgranicznej.

Spółka komandytowa a CIT. Objęcie spółki komandytowej opodatkowaniem CIT spowodowało ożywiony ruch „na rynku restrukturyzacji spółek komandytowych”. Wielu wspólników z obawy przed podwójnym opodatkowaniem zysków wypracowanych przez spółkę stara się zrestrukturyzować swoją działalność. Są jednak podatnicy, dla których zmiana przepisów oznacza efektywne obniżenie podatków.

Restrukturyzacja. Dane z sądów pokazują, że w 2020 r. nastąpił dwucyfrowy spadek składanych wniosków o restrukturyzację. Dlaczego przedsiębiorcy składają mniej wniosków o restrukturyzację?

Restrukturyzacja. Procedura uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu, wprowadzona przez tarczę antykryzysową, cieszy się coraz większą popularnością. Przedsiębiorcy jednak mają coraz mniej czasu, aby z niej skorzystać. Według obowiązującego stanu prawnego jest to możliwe tylko do końca czerwca tego roku. Krajowe spółki decydują się więc na dynamiczny proces restrukturyzacji.

Postępowanie restrukturyzacyjne rzadko doprowadza do zbudowania firmy odpornej na kryzys. To tylko czasowe rozwiązanie a niezrozumienie tego faktu prowadzi do tego, że tak duża część firm ma problemy z realizacją zawartych układów. Dlatego najważniejszą częścią planu restrukturyzacji powinno być dostosowanie strategii przedsiębiorstwa do aktualnej sytuacji rynkowej - mówi Mariusz Grajda, specjalista w zakresie restrukturyzacji przedsiębiorstw.

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne zostało wprowadzone na mocy przepisów tarcz antykryzysowych. Przedsiębiorcy mający problemy finansowe otrzymali niezwykle użyteczne narzędzie ułatwiające przeprowadzenie procesu restrukturyzacji.

W obliczu kolejnych pomysłów resortu finansów wielu podatników rozważa podzielenie biznesu na kilka spółek, tak aby przychody żadnej z nich nie przekraczały ustawowych progów, a w konsekwencji nie były objęte fiskalną daniną. Takie działanie krytycznie ocenił niedawno Szef Krajowej Administracji Skarbowej uznając, że stanowi ono formę sztucznego unikania opodatkowania. Jakkolwiek odmowa wydania opinii zabezpieczającej dotyczyła w tym przypadku podatku od sprzedaży detalicznej, dobrze obrazuje ona generalne podejście organów skarbowych do „pomysłowych” restrukturyzacji.

Firmy z sektora MŚP, które otrzymały wsparcie z Tarczy Finansowej, które podlegają restrukturyzacji, nie stracą dofinansowania PFR - zapewnił resort finansów. Dotyczy to także restrukturyzowanych (przekształconych) spółek komandytowych. Jak dodano, duże firmy muszą przed przekształceniem uzyskać na to zgodę z PFR.

Przedsiębiorcy będący w kłopotach finansowych zbyt późno otwierają postępowania restrukturyzacyjne. Głównym powodem jest obawa o reakcje wierzycieli i szeroko rozumianego otoczenia. Tymczasem obowiązujące prawo restrukturyzacyjne daje im bardzo użyteczne narzędzia pomagające w negocjacjach z wierzycielami.

Widmo niewypłacalności i konieczności zamknięcia firmy w dobie pandemii koronawirusa zagląda w oczy coraz większej liczbie przedsiębiorców, którzy często podejmują skazane na niepowodzenie próby ratowania swojego przedsiębiorstwa za wszelką cenę. Niejednokrotnie skutkuje to jedynie pogorszeniem sytuacji. Warto rozważyć, czy przewidziane przez prawo postępowania – restrukturyzacyjne i upadłościowe nie są lepszym rozwiązaniem niż popadnięcie w długi, które mogą się za przedsiębiorcą ciągnąć latami.

Przyjęta 4 czerwca przez Sejm RP tarcza antykryzysowa 4.0 miała być uzupełnieniem poprzednich rozwiązań wprowadzanych przez rząd w ramach walki ze skutkami pandemii wirusa COVID-19. Zmianie uległo wiele przepisów i rozwiązań mających na celu ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej podmiotom rynkowym, notującym straty spowodowane kilkumiesięcznym zamknięciem gospodarki. Jednym z elementów tarczy antykryzysowej 4.0 było wprowadzanie uproszonego postępowania restrukturyzacyjnego, umożliwiającego nawiązanie negocjacji dłużnika z wierzycielem, bez konieczności wszczynania postępowania sądowego, w celu skrócenia postępowania (wg zapisów czas na zawarcie układu dłużnika z wierzycielem to 4 mies.) oraz nieangażowania zewnętrznych podmiotów arbitrażowych. Dłużnik w okresie trwania postępowania ma ograniczone możliwości dysponowania majątkiem.

W przypadku decyzji o zmianie formy prawnej działalności, przedsiębiorca ma do wyboru kilka możliwych rozwiązań. Niektórzy podatnicy decydują się na jej przekształcenie (restrukturyzację), inni wybierają przeniesienie własności składników majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części do nowo utworzonego podmiotu. Wybór określonego modelu zależy m.in. od skutków podatkowych planowanej operacji, które będą odmienne w zależności od przyjętego scenariusza.

Koronawirus może oznaczać wzrost liczby postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych. Podkreśla się, że konieczne jest dostosowanie prawa restrukturyzacyjnego do pandemii, m.in. poprzez automatyczne otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego i wstrzymanie egzekucji tylko na skutek złożenia wniosku.

Polska ustawa Prawo restrukturyzacyjne wprowadzona w 2016 roku wyprzedziła rozwiązania unijne. Jej celem jest danie niewypłacalnym firmom szansy na uniknięcie upadłości W Polsce rośnie liczba postępowań restrukturyzacyjnych i przyspieszonych postępowań układowych. Nowa dyrektywa unijna dotycząca prawa restrukturyzacyjnego zaakceptowana już przez Parlament Europejski, ma ujednolić przepisy w całej Unii i tym samym może pomóc rozwiązać największe bolączki także polskich przepisów.

W procesie restrukturyzacji spółki kapitałowej częstym rozwiązaniem jest zastosowanie polegające na wniesieniu do spółki wkładu niepieniężnego w postaci zorganizowanej części przedsiębiorstwa, w skład której wchodzą różne składniki majątku, takie jak środki trwałe, wartości niematerialne i prawne.

Nowe prawo restrukturyzacyjne, które funkcjonuje już o 2015 roku, wprowadziło szereg istotnych zmian w polskim systemie prawnym, szczególnie w sferze zawierania i wykonywania układu. Wprowadzone cztery postępowania restrukturyzacyjne pozwalają dłużnikowi na przeprowadzenie w drodze zawarcia układu z wierzycielami restrukturyzacji, której celem jest uniknięcie upadłości.

Mimo że instytucja przygotowanej likwidacji (pre-pack) funkcjonuje w prawie od ponad dwóch lat, niewypłacalni przedsiębiorcy wciąż nie wykorzystują wszystkich jej zalet. Niejednokrotnie nie są świadomi tego, że nie każde zadłużone przedsiębiorstwo musi zakończyć swój byt prawny w wyniku postępowania upadłościowego. Dzięki przygotowanej likwidacji przedsiębiorstwo kontynuuje swoją działalność, a wierzyciele zostają zaspokojeni w wyższym stopniu i szybciej niż wskutek klasycznej upadłości.

Przedsiębiorcy poszukujący sposobu na przeprowadzenie oddłużenia w pierwszej kolejności pomocy mogą szukać… u własnych wierzycieli. To główny wniosek płynący z ustawowego celu postępowania restrukturyzacyjnego. Prawo restrukturyzacyjne wprowadziło szereg instytucji prawnych służących uzyskaniu porozumienia dłużnika z wierzycielami co do sposobu oddłużenia, jedną z nich jest układ częściowy, szczególnie przydatny w sytuacji konieczności układania się z wieloma wierzycielami.

Postępowania restrukturyzacyjne od ich wprowadzenia cieszą się rosnącym powodzeniem jako lepsza dla właścicieli dłużnika alternatywa dla upadłości. O ile pełna restrukturyzacja należności wobec ZUS jest niemożliwa, wobec treści art. 160 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2017, poz. 1508 ze zm.), który dopuszcza wyłącznie rozłożenie na raty lub odroczenie terminu płatności, to kwestia należności podatkowych budzi duże wątpliwości w kontekście konwersji na kapitał zakładowy.