Podatki 2023 - najważniejsze zmiany. Co księgowa musi wiedzieć?

Obowiązki płatnika podatku dochodowego (PIT) w 2023 roku. PIT-2 i inne oświadczenia

PIT-2, PIT-2A i PIT-3 - co się zmienia

Od 1 stycznia 2023 r. następują istotne zmiany w składaniu przez podatników PIT-2, czyli oświadczenia upoważniającego płatnika do pomniejszania zaliczek o kwotę zmniejszającą podatek. Najważniejszych nowości jest pięć.

1. Oświadczenie PIT-2 mogą składać nie tylko pracownicy, lecz także inni zatrudnieni (np. zleceniobiorcy, wykonawcy dzieł, członkowie zarządów i rad nadzorczych, osoby na kontraktach menedżerskich).

2. PIT-2 może być złożony według wzoru udostępnionego przez ministra finansów w Biuletynie Informacji Publicznej (do dochodów i przychodów uzyskanych od 1 stycznia 2023 r. ma zastosowanie wersja nr 9 tego oświadczenia) lub innego przygotowanego przez płatnika, albo poprzez elektroniczny system kadrowo-płacowy, z którego korzysta dany płatnik (lub w jego imieniu biuro rachunkowe). Jeżeli jednak podatnik złoży oświadczenie według wzoru udostępnionego przez ministra finansów, to płatnik nie może odmówić jego przyjęcia.

3. Pracownicy, którzy złożyli już pracodawcy oświadczenie PIT-2, nie muszą go ponownie składać (poprzednio złożone jest nadal aktualne). Mogą to natomiast zrobić, jeżeli chcą skorzystać z nowych przepisów.

4. Przy zbiegu umów (tytułów) pomniejszenie zaliczki o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek może zastosować maksymalnie trzech płatników (pracodawców, zleceniodawców, ZUS) – zgodnie z oświadczeniem PIT-2 otrzymanym od danego podatnika. Każdy z nich robi to w takim zakresie, aby łącznie u wszystkich płatników pomniejszenie nie przekroczyło w tym samym miesiącu 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. To oznacza, że podatnik może wskazać w oświadczeniu składanym płatnikowi, czy ma on pomniejszać zaliczkę o kwotę stanowiącą:

a) 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł), czy
b) 1/24 kwoty zmniejszającej podatek (150 zł), czy
c) 1/36 kwoty zmniejszającej podatek (100 zł).

Dzięki temu wieloetatowcy mogą w pełni korzystać z kwoty wolnej już na etapie potrącania zaliczek na PIT. Jeżeli pracownik będzie uzyskiwał u tego samego płatnika przychody z różnych tytułów (np. z pracy na etacie i umowy zlecenia), to zastosowana przez niego łączna kwota pomniejszenia również nie będzie mogła przekroczyć w miesiącu kwoty wynikającej z otrzymanego oświadczenia.

5. Przedsiębiorca opodatkowany na zasadach ogólnych PIT (tj. według skali podatkowej: 12 proc. i 32 proc.), który jest zarazem pracownikiem, może skorzystać w trakcie roku z dwóch kwot wolnych od podatku:

a) 30 tys. w ramach stosunku pracy i
b) 30 tys. w ramach działalności gospodarczej.

Nie ma już zastrzeżenia, które obowiązywało w poprzednich latach, a które nie pozwalało złożyć PIT-2 osobom osiągającym dochody, od których zaliczki na podatek dochodowy oblicza się na podstawie art. 44 ust. 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2745; dalej: ustawa o PIT), czyli z działalności gospodarczej.

Oczywiście przy rozliczeniu rocznym za 2023 r. przedsiębiorca będzie miał prawo tylko do jednej kwoty wolnej od podatku, a ewentualna dopłata nastąpi dopiero w 2024 r.

Analogiczne zmiany przewidziano w oświadczeniach:

• PIT-2A, który jest składany np. bankom wypłacającym renty i emerytury z zagranicy, podmiotom wypłacającym stypendia, aresztom śledczym lub zakładom karnym, centrom integracji społecznej, spółdzielniom, oddziałom Agencji Mienia Wojskowego, podmiotom przyjmującym na praktykę absolwencką lub staż uczniowski oraz

• PIT-3, który jest składany przez osoby otrzymujące zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, emerytury i renty krajowe, świadczenia przedemerytalne i zasiłki przedemerytalne, nauczycielskie świadczenia kompensacyjne, renty strukturalne, renty socjalne, rodzicielskie świadczenia uzupełniające.

Do dochodów i przychodów uzyskanych od 1 stycznia 2023 r. ma zastosowanie wersja nr 8 obu tych oświadczeń.

Należy pamiętać, że niektórzy z tych płatników – w przeciwieństwie do pracodawców – „z urzędu” pomniejszają zaliczkę na PIT o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. Dlatego podatnik, który będzie chciał innego podziału kwoty zmniejszającej podatek (1/24 lub 1/36), musi w tej sprawie złożyć płatnikowi oświadczenie. Może też złożyć wniosek o rezygnację ze stosowania pomniejszenia.

Inne oświadczenia i wnioski

Od 2023 r. na tym samym druku oświadczenia PIT-2 (PIT-2A lub PIT-3) pracownicy oraz inne osoby zatrudnione (np. zleceniobiorcy) składają również – wedle swojej woli –wszystkie inne oświadczenia i wnioski, które mają wpływ na wysokość obliczanej zaliczki na PIT (art. 31a ustawy o PIT). Rodzaje możliwych oświadczeń i wniosków wymieniamy na s. C1.

Płatnik (a w jego imieniu biuro rachunkowe) musi je uwzględniać najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone (dłuższy dwumiesięczny okres przewidziano jedynie dla ZUS). To oznacza, że płatnik może to zrobić jeszcze w tym samym miesiącu, a w następnym ma już taki obowiązek.

Nie tylko PIT-2, lecz również pozostałe oświadczenia i wnioski mające wpływ na obliczenie zaliczki na PIT złożone płatnikowi przed 1 stycznia 2023 r. zachowują moc w bieżącym roku, o ile nic nie zmieniło się w sytuacji prawnopodatkowej podatnika lub on sam nie chce skorzystać z nowych uprawnień.

Zaliczka na PIT bez kosztów

Od 1 stycznia 2023 r. pracownik może złożyć wniosek o pobór zaliczek bez stosowania nie tylko zwykłych miesięcznych kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, czyli w wysokości 250 zł, lecz także podwyższonych, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 3 ustawy o PIT, czyli w wysokości 300 zł (zmieniony art. 32 ust. 6 ustawy o PIT).

Zwolnienie z poboru zaliczek na PIT

Nowością jest też możliwość upoważnienia każdego płatnika PIT, również pracodawcy, aby nie pobierał zaliczek na PIT. Ma do tego prawo każdy podatnik, który przewiduje, że jego dochody podlegające opodatkowaniu według skali podatkowej nie przekroczą w roku podatkowym 30 000 zł (czyli kwoty wolnej od podatku). Taki wniosek można złożyć obecnie każdemu płatnikowi PIT (o którym mowa w art. 32–35 i art. 41 ust. 1 ustawy o PIT), a więc także pracodawcy. Do końca 2022 r. wniosek o niepobieranie zaliczek mogli złożyć tylko niektórzy podatnicy – ci, którym płatnik naliczał zaliczki na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o PIT, a więc od przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4–9 oraz art. 18 (np. od zleceń, umów o dzieło, kontraktów menedżerskich). Tak wynikało z art. 41 ust. 1c ustawy o PIT, który od 1 stycznia 2023 r. został uchylony i zastąpiony nowym art. 31c.

Wniosek o niepobieranie zaliczek na PIT jest nadal składany odrębnie dla każdego roku podatkowego, ponieważ podatnik upoważnia w nim płatnika do niepobierania zaliczek „w danym roku podatkowym”.

Jeżeli podatnik, który złoży taki wniosek, uzyska dochody przekraczające 30 000 zł, to płatnik będzie obliczał zaliczki na PIT i to bez pomniejszania o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (ponieważ kwota ta została już w pełni wykorzystana poprzez niepobieranie zaliczek od dochodu do 30 000 zł).

Nadal, tak jak dotychczas, płatnik nie pobiera zaliczek od należności z tytułów, o których mowa w art. 13 pkt 2 i 8 ustawy o PIT, jeżeli podatnik złoży oświadczenie, że wykonywane przez niego usługi wchodzą w zakres prowadzonej działalności gospodarczej (art. 41 ust. 2 ustawy o PIT, który pozostanie bez zmian).

Oświadczenia i wnioski po ustaniu zatrudnienia

Gdy ustanie stosunek prawny, płatnik nie będzie już uwzględniał oświadczeń i wniosków złożonych przez podatnika, z wyjątkiem tych, o których mowa w art. 32 ust. 6 i 8 ustawy o PIT (nowy art. 31a ust. 7 ustawy o PIT). To oznacza, że obliczając zaliczkę na PIT od świadczeń należnych ze stosunku prawnego, który już ustał (np. wypłacając dodatkowe roczne wynagrodzenie), płatnik będzie nadal stosował wnioski podatnika o:

- obliczanie zaliczek bez stosowania zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT, czyli ulgi dla młodych (zmieniony art. 32 ust. 6 ustawy o PIT),
- obliczanie zaliczek bez stosowania miesięcznych pracowniczych kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 1 lub 3 ustawy o PIT, czyli bez odliczania co miesiąc 250 zł albo 300 zł (zmieniony art. 32 ust. 6 ustawy o PIT),
- rezygnację z 50-proc. kosztów uzyskania przychodów określonych w art. 22 ust. 9 pkt 1–3 ustawy o PIT (zmieniony art. 32 ust. 8 ustawy o PIT).

W tym zakresie płatnik zastosuje zatem otrzymane od podatnika wnioski także po ustaniu stosunku prawnego.

Podatek zryczałtowany

Nie zmieniły się zasady poboru zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych. Przypomnijmy, że już od 1 lipca 2022 r. obniżona została – z 17 proc. do 12 proc. ‒ stawka zryczałtowanego podatku od tzw. małych umów zlecenia, czyli z tytułu, o którym mowa w art. 13 pkt 2 i 5–9 ustawy o PIT, jeżeli kwota należności określona w umowie zawartej z osobą niebędącą pracownikiem płatnika nie przekracza 200 zł (art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o PIT). Tak też pozostanie w 2023 r.

Diety i należności w podróżach służbowych w 2023 roku

Od 1 stycznia 2023 r. wzrosła z 38 zł do 45 zł dieta za dobę w podróży krajowej. Zaledwie miesiąc wcześniej, bo od 29 listopada 2022 r., poszły w górę diety i ryczałty za nocleg w zagranicznych podróżach służbowych. Obie te zmiany, choć nastąpiły w różnym czasie, wynikają z tego samego rozporządzenia ministra rodziny i polityki społecznej z 25 października 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. poz. 2302).

Zmiany te przekładają się z kolei na wzrost limitów zwolnień podatkowych dla:

- diet i innych należności za czas podróży służbowej pracownika lub osoby niebędącej pracownikiem (art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy o PIT),
- dodatku za rozłąkę (art. 21 ust. 1 pkt 18 ustawy o PIT),
- przychodów polskich rezydentów przebywających czasowo za granicą (art. 21 ust. 1 pkt 20 i pkt 23a ustawy o PIT).

Analogiczne są też skutki w zakresie wyłączenia tych przychodów – do wysokości limitu – z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (par. 2 ust. 1 pkt 15 i 18 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe; t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 449).

Składki ZUS a koszty

Od 2023 r. zmieniły się reguły ujmowania w kosztach uzyskania przychodów składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez płatnika, a także składek na: Fundusz Pracy (FP), Fundusz Solidarnościowy (FS) oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP).

Chodzi o składki od należności:

- ze stosunku pracy, stosunku służbowego, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy (art. 12 ust. 1 ustawy o PIT),
- z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną (art. 12 ust. 6 ustawy o PIT).

Same te wynagrodzenia – przypomnijmy ‒ są kosztami uzyskania przychodów w miesiącu, za który są należne, pod warunkiem że zostały wypłacone lub postawione do dyspozycji w terminie wynikającym z przepisów prawa pracy, umowy lub innego stosunku prawnego łączącego strony (art. 22 ust. 6ba ustawy o PIT oraz art. 15 ust. 4g ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2587; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2745; dalej: ustawa o CIT).

Podatkowym kosztem są również składki na ubezpieczenia społeczne od tych wynagrodzeń – w części finansowanej przez płatnika (pracodawcę), a także składki na: FP, FS i FGŚP. Od 1 stycznia 2023 r. składki na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez płatnika (pracodawcę) oraz składki na FP, FS i FGŚP będą kosztem uzyskania przychodu w miesiącu, za który należne są wynagrodzenia, jeżeli składki te zostaną opłacone w terminie wynikającym z odrębnych przepisów (tj. ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2707; dalej: ustawa systemowa). Przepisy podatkowe nie będą więc już wskazywać odrębnego terminu (dotychczas był nim 15. dzień miesiąca), co niewątpliwie będzie dużym uproszczeniem. – Problemem może być jedynie konieczność monitorowania faktycznej zapłaty tych składek. W przypadku uchybienia terminu zapłaty, bez względu na powód tego uchybienia, trzeba będzie skorygować okres zaliczenia do kosztów, co może być dodatkowym utrudnieniem. A więc zmiana wymusza terminowość uiszczania składek – komentuje Małgorzata Samborska, doradca podatkowy i partner w Grant Thornton.

Powstaje jedynie pytanie, których składek po raz pierwszy dotyczy ta zmiana:

• - czy zapłaconych do 15 marca 2023 r., a należnych od wynagrodzenia za styczeń 2023 r. wypłaconego w lutym;
  - czy zapłaconych do 15 lutego 2023 r., a należnych od wynagrodzenia za grudzień 2022 r. wypłaconego w styczniu 2023 r.?

Ze względu na niejasność przepisów przejściowych spytaliśmy o to ponad dwa miesiące temu Ministerstwo Finansów. Do dziś resort nie odpowiedział. Naszym zdaniem właściwa jest odpowiedź pierwsza, co oznaczałoby, że zmiana dotyczy składek od wynagrodzeń uzyskanych przez pracowników, począwszy od 1 stycznia 2023 r. (więcej na ten temat piszemy dziś na s. B1).

Przyjmijmy np., że pracodawca wypłaca wynagrodzenia 10. dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który są one należne. Termin zapłaty składek ZUS za dany miesiąc przypada zaś nie później niż do 15.dnia następnego miesiąca.

Wynagrodzenia za styczeń 2023 r. pracodawca wypłaci więc 10 lutego 2023 r., a składki ZUS od nich ureguluje 15 marca 2023 r. Będzie zatem mógł zaliczyć składki na ubezpieczenia społeczne w części przez niego finansowanej oraz składki na FP, FS i FGŚP do kosztów uzyskania przychodów stycznia 2023 r., ponieważ ureguluje je w terminie wynikającym z ustawy systemowej.

Nie zmieniła się natomiast zasada, że w razie uchybienia terminom wynikającym z odrębnych przepisów (tj. z ustawy systemowej) do składek stosuje się art. 23 ust. 1 pkt 55a i ust. 3d ustawy o PIT (analogicznie art. 16 ust. 1 pkt 57a i ust. 7d ustawy o CIT). W myśl pierwszego z tych przepisów nie uważa się za koszty uzyskania przychodów nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez płatnika składek. Zasadę tę – w myśl drugiego przepisu – stosuje się odpowiednio do składek na FP, FS oraz FGŚP.

Bez zmian pozostała też zasada, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:

a) składek na ubezpieczenie społeczne oraz FP, FS i inne fundusze celowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw – od nagród i premii wypłaconych w gotówce lub papierach wartościowych z dochodu po opodatkowaniu podatkiem dochodowym (art. 23 ust. 1 pkt 37 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 40 ustawy o CIT),

b) niewypłaconych, niedokonanych lub niepostawionych do dyspozycji (art. 23 ust. 1 pkt 55 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 57 ustawy o CIT):

– wypłat, świadczeń oraz innych należności z tytułów określonych w art. 12 ust. 1 i 6, art. 13 pkt 2 i 4–9 oraz w art. 18 ustawy o PIT,

– świadczeń pieniężnych z tytułu odbywania praktyk absolwenckich, o których mowa w ustawie z 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1244),

– świadczeń pieniężnych z tytułu odbywania stażu uczniowskiego, o którym mowa w art. 121a ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2089), a także

– zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez zakład pracy.

Odliczanie składki zdrowotnej 2023

Nie zmieniły się zasady odliczania składki zdrowotnej przez przedsiębiorców opodatkowanych liniowym PIT, ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych lub kartą podatkową. Podwyższony został natomiast roczny limit odliczeń dla podatników liniowych. W 2023 r. wynosi on 10 200 zł (M.P. z 2022 r. poz. 1238), w poprzednim było to 8700 zł.

Przypomnijmy, że podatnik liniowy może:

• - zaliczać składkę do kosztów uzyskania przychodów (na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 58 ustawy o PIT) lub
  - odliczać ją od dochodu (na podstawie art. 30c ust. 2 pkt 2 ustawy o PIT).

W obu przypadkach roczny limit odliczenia jest taki sam, ale skutki finansowe obu rozwiązań są zdecydowanie inne. Podatnik liniowy, który w 2023 r. zaliczy składkę zdrowotną do kosztów uzyskania przychodu, zyska prawie 500 zł więcej, niż gdyby odjął ją od dochodu – ponieważ o tyle niższa będzie jego składka zdrowotna (10 200 zł x 4,9 proc. = 499,80 zł).

Nie ma limitu kwotowego odliczenia dla ryczałtowców. Oni odejmują od przychodu (podatkowego) połowę zapłaconych składek zdrowotnych.

Z kolei podatnicy rozliczający się według karty podatkowej mogą pomniejszyć podatek o 19 proc. zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. [zob. Tabela 1]

Forma opodatkowania	Składki zdrowotne	Składki na ubezpieczenia społeczne	Składka na Fundusz Pracy	Składka na Fundusz Solidarnościowy
Skala podatkowa PIT	Brak odliczenia	Koszt uzyskania przychodu lub odliczane od dochodu	Koszt uzyskania przychodu	Koszt uzyskania przychodu
Liniowy PIT	Koszt uzyskania przychodu lub odliczane od dochodu, ale nie więcej niż 10 200 zł (w 2023 r.)	Koszt uzyskania przychodu lub odliczane od dochodu	Koszt uzyskania przychodu	Koszt uzyskania przychodu
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych	Połowa składek odliczana od przychodu	Odliczane od przychodu	Brak odliczenia	Brak odliczenia
Karta podatkowa	Pomniejszenie podatku o 19 proc. składek	Brak odliczenia	Brak odliczenia	Brak odliczenia

Opodatkowanie najmu - zmiany 2023

Dwie ważne zmiany, które weszły w życie od 1 stycznia 2023 r., dotyczą właścicieli wynajmowanych nieruchomości.

1. Obowiązek rozliczania się z prywatnego najmu wyłącznie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Przypomnijmy, że już od 2022 r. ta forma jest jedyną możliwą przy najmie prywatnym (art. 9a ust. 6 ustawy o PIT), ale podatnicy kontynuujący uzyskiwanie dochodów z tego źródła zarobkowania mogli jeszcze do końca 2022 r. płacić od nich PIT według skali podatkowej (art. 71 ust. 1 Polskiego Ładu).

2. Zakaz amortyzacji budynków i lokali mieszkalnych. Zakaz ten obowiązuje już od 2022 r. (art. 22c pkt 2 ustawy o PIT i art. 16c pkt 2a ustawy o CIT), ale przez 2022 r. można było jeszcze amortyzować budynki mieszkalne, lokale mieszkalne stanowiące odrębną nieruchomość, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, nabyte lub wytworzone przed 1 stycznia 2022 r. (art. 71 ust. 2 Polskiego Ładu). Nie ma zakazu amortyzacji budynków i lokali niemieszkalnych.

Ulga na złe długi w PIT i CIT

W zakresie ulgi na złe długi również nastąpiły z początkiem 2023 r. dwie istotne zmiany.

1. Nastąpił powrót do ogólnych zasad ulgi na złe długi w PIT i CIT, ponieważ z końcem 2022 r. wygasły przepisy, które na czas epidemii pozwalały wierzycielom korzystać z tej preferencji już po 30 dniach od upływu umówionego z kontrahentem terminu zapłaty (w miejsce standardowego 90-dniowego terminu opóźnienia w spłacie należności), a dłużników zwalniały z obowiązku podwyższania podstawy opodatkowania lub odpowiednio obniżania straty podatkowej.

2. Uchylone zostały przepisy, które nakazywały dołączać do zeznania rocznego załączniki: PIT/WZ, PIT/WZR, CIT/WZ lub CIT/WZG (art. 18f ust. 19 ustawy o CIT oraz odpowiednio art. 26i ust. 19 ustawy o PIT i art. 11 ust. 18 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2540; dalej: ustawa o ryczałcie).

Jeżeli chodzi o tę drugą zmianę, to należy pamiętać, że zdaniem Ministerstwa Finansów uchylenie to będzie miało po raz pierwszy skutek dopiero od rozliczenia rocznego za 2023 r. „Natomiast podatnicy PIT i CIT, którzy stosują przepisy o tzw. zatorach płatniczych, w rozliczeniu dochodów (strat)/przychodów osiągniętych (poniesionych) w 2022 r. obowiązani są dołączyć do składanych zeznań rocznych informacje odpowiednio PIT/WZ, PIT/WZR, CIT/WZ lub CIT/WZG” ‒ stwierdził resort finansów w odpowiedzi na pytanie DGP. Zacytowaliśmy ją w artykule „Ulga na złe długi. MF: Zmiany dopiero za rok” (DGP nr 204/2022).

Od 1 stycznia 2023 r. mamy więc do czynienia z sytuacją, w której nie ma już przepisu o załącznikach PIT/WZ, PIT/WZR, CIT/WZ lub CIT/WZG, ale nadal – jak uważa MF – należy je dołączyć do zeznania za 2022 r.

Jeśli chodzi natomiast o pierwszą zmianę, to jej skutki odczują wyłącznie:

- wierzyciele, którzy ponieśli negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19 oraz
- dłużnicy, którzy ponieśli negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19, a ponadto uzyskali w danym okresie rozliczeniowym lub roku podatkowym przychody o co najmniej 50 proc. niższe od przychodów z analogicznego okresu poprzedniego roku podatkowego.

Tylko oni bowiem mogli korzystać jeszcze w 2022 r. z preferencyjnych rozwiązań: art. 52w ustawy o PIT i art. 38o ustawy o CIT (wierzyciele) oraz art. 52q ustawy o PIT i art. 38i ustawy o CIT (dłużnicy). Przepisy te obowiązywały do końca 2022 r., czyli do końca roku, w którym obowiązywał stan epidemii ogłoszony z powodu COVID-19 (zniesiony 16 maja br. rozporządzeniem ministra zdrowia z 12 maja 2022 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii; Dz.U. poz. 1027).

Od roku kalendarzowego 2023 – bez względu na to, jaki jest rok podatkowy (dotyczy podatników CIT) – ulga na złe długi w podatkach dochodowych jest już stosowana na ogólnych zasadach. Dotyczy to zarówno wierzycieli, jak i dłużników.

Pozostaje tylko pytanie, co z rozliczeniami na przełomie roku, tj. gdy termin płatności przypadał w 2022 r., ale do końca ub.r. nie upłynęło jeszcze 30 dni od momentu, w którym miała wpłynąć zapłata od kontrahenta. Spytaliśmy o to trzy miesiące temu Ministerstwo Finansów, ale i na to pytanie resort nie udzielił odpowiedzi.

W artykule na naszych łamach „Wkrótce koniec covidowych ułatwień w uldze na złe długi” (dodatek Podatki i Księgowość z 19 grudnia 2022 r., DGP nr 244/2022) doradca podatkowy Radosław Kowalski wyraził następujący pogląd: „Wobec braku jednoznacznych unormowań przejściowych należy odwołać się do regulacji skracających termin do stosowania ulgi. Według nich 30-dniowy termin od upływu terminu płatności stosuje się nie dłużej niż do końca roku kalendarzowego, w którym odwołano stan epidemii COVID-19. To oznacza, że jeżeli do 31 grudnia 2022 r. wierzyciel nie mógł zastosować ulgi na złe długi ze względu na to, iż nie minęło jeszcze 30 dni od terminu płatności, to nawet jeżeli należność powstała i powinna być uregulowana w 2022 r., zmniejszenie podstawy opodatkowania w ramach ulgi na złe długi będzie dokonane dopiero po upływie 90 dni od terminu płatności”.

Radosław Kowalski odniósł się też do sytuacji dłużnika: „Moim zdaniem należy przyjąć, iż już od stycznia 2023 r. konieczne jest dokonanie zwiększenia podstawy opodatkowania CIT/PIT czy odpowiednio zmniejszenie straty, również w odniesieniu do zobowiązań, dla których co prawda termin płatności upłynął w 2022 r., ale przy których 90 dni od tego terminu przypada na 2023 r.”

Bez zmian pozostał – zarówno w okresie epidemii COVID-19, jak i obecnie – termin dotyczący ulgi na złe długi w VAT. Wynosi on 90 dni od upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Po upływie 90 dni wierzyciel może zmniejszyć swoją podstawę opodatkowania, a dłużnik musi ją zwiększyć (poprzez korektę odliczonej kwoty podatku naliczonego). Obaj czynią to „w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 90 dzień” od dnia, kiedy minął termin płatności określony w umowie lub na fakturze.

Przepisy o PIT i CIT dają wierzycielowi pod tym względem większą elastyczność, bo pozwalają mu skorzystać z ulgi na złe długi „począwszy od okresu rozliczeniowego, w którym upłynęło 90 dni” od dnia, kiedy minął termin zapłaty określony na fakturze (rachunku) lub w umowie.

Rozliczenia roczne PIT w 2023 roku (za 2022 rok)

W tym roku, rozliczając klientów za miniony rok, księgowi powinni pamiętać o możliwości zmiany wstecznie formy opodatkowania – z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub liniowego 19-proc. PIT na podatek według zasad ogólnych, czyli skali podatkowej (ze stawkami 12 proc. i 32 proc.). Innej możliwości zmiany formy opodatkowania za 2022 r. nie ma.

Klienci z pewnością będą o to pytać. Zapewne niejeden ryczałtowiec i podatnik liniowy poproszą swojego księgowego o policzenie, czy faktycznie opłaci im się zmiana wyboru formy opodatkowania za miniony rok. Odpowiedź będzie zależeć nie tylko od różnic między ryczałtem, liniowym PIT a skalą podatkową, lecz także – a może przede wszystkim – od indywidualnej sytuacji klienta, np. poniesionych przez niego kosztów uzyskania przychodu (które mógłby odliczyć, ale nie może tego zrobić przy ryczałcie) oraz sytuacji rodzinnej i osobistej uprawniającej do ulg i odliczeń (z których nie można skorzystać, płacąc ryczałt lub liniowy PIT).

Prawo do zmiany formy opodatkowania na 2022 r. wprowadził Polski Ład 2.0. Można to zrobić wstecznie od 1 stycznia 2022 r., zawiadamiając o tym w zeznaniu rocznym, złożonym do 30 kwietnia 2023 r. – a w zasadzie do 2 maja 2023 r., bo 30 kwietnia przypada w tym roku w niedzielę. Przy czym chodzi tu o zeznanie, o którym mowa w art. 45 ust. 1 ustawy o PIT, a więc na druku PIT-36.

Należy uważać, żeby nie pospieszyć się i nie złożyć zeznania PIT-28/PIT-28S. Jeżeli podatnik (w jego imieniu biuro rachunkowe) złoży je, to później nie da się już zmienić formy opodatkowania za 2022 r. Wybór dokonany po złożeniu tego zeznania nie wywołuje skutków prawnych – wynika z art. 15 ust. 2 Polskiego Ładu 2.0.

Przypomnijmy, że ryczałtowcy mieli taką możliwość również wcześniej; mogli przejść na opodatkowanie według skali podatkowej już od 1 lipca 2022 r. Należało do 22 sierpnia 2022 r. poinformować o tym naczelnika urzędu skarbowego.
Uwaga! Podatnik, który złożył takie oświadczenie do 22 sierpnia 2022 r., nie będzie mógł już teraz zmienić swojej decyzji i wybrać zasad ogólnych PIT na cały 2022 r. Zabrania tego art. 15 ust. 8 pkt 2 Polskiego Ładu 2.0. Tegoroczna możliwość zmiany formy opodatkowania za miniony rok dotyczy więc tylko tych ryczałtowców, którzy nie uczynili tego wcześniej, od 1 lipca 2022 r.

Liniowcom nie dano takiego wyboru. Oni mogą zmienić formę opodatkowania za cały 2022 r., o czym będą musieli zawiadomić w zeznaniu rocznym PIT-36 złożonym do 2 maja 2023 r.

Będziemy do tego tematu wracać, gdy będzie się zbliżać termin rozliczeń rocznych. Teraz jedynie o tym przypominamy, zwracając uwagę na obowiązki, jakie będą się z tym wiązać dla biur rachunkowych. Powstaną one przy rozliczaniu dotychczasowych ryczałtowców, a będą oznaczać konieczność:

- założenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów u dotychczasowych ryczałtowców (ewentualnie ksiąg rachunkowych, jeżeli przychody netto klienta za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej 2 mln euro),
- zebrania dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów przez dotychczasowych ryczałtowców,
- sporządzenia spisu z natury według stanu na 31 grudnia 2022 r.

Więcej o tych wymogach pisaliśmy w czwartkowym wydaniu DGP (nr 251).

Nie będzie ich przy zmianie formy opodatkowania z liniowego PIT na podatek według skali, ponieważ liniowy PIT wymagał prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów już w trakcie 2022 r. (ewentualnie ksiąg rachunkowych).

Ryczałt od najmu

Decyzję o wyborze formy opodatkowania będą mogli zmienić również podatnicy, którzy w 2022 r. płacili ryczałt ewidencjonowany od przychodów z najmu prywatnego. Będą oni mogli po zakończeniu roku wybrać na 2022 r. opodatkowanie według skali podatkowej, jeżeli zawiadomią o tym w zeznaniu rocznym składanym za bieżący rok (art. 16 Polskiego Ładu 2.0).

Może to być dla nich opłacalne, gdyby chcieli jeszcze zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne od budynków mieszkalnych i lokali mieszkalnych nabytych lub wytworzonych przed 1 stycznia 2022 r. W tym wypadku można będzie jeszcze zastosować zasady opodatkowania przychodów z najmu obowiązujące do 31 grudnia 2022 r. Jak już wspominaliśmy, pozwala na to art. 71 Polskiego Ładu.

Zeznanie ryczałtowców

Kto nie zmieni formy opodatkowania za 2022 r. i pozostanie przy ryczałcie, ma w tym roku więcej czasu na rozliczenie się z podatku. Zeznanie PIT-28/PIT-28S trzeba będzie złożyć w terminie od 15 lutego do końca kwietnia, a w zasadzie w tym roku – do 2 maja 2023 r. Zeznanie złożone przed 15 lutego będzie traktowane jako złożone 15 lutego.

Zgodnie z art. 30 Polskiego Ładu 2.0 ryczałt od przychodów ewidencjonowanych za grudzień 2022 r. oraz za ostatni kwartał 2022 r. jest płatny w terminie do końca lutego 2023 r. Przy czym obowiązek wpłaty ryczałtu w tym terminie nie dotyczy podatników, którzy przed końcem lutego 2023 r. złożyli zawiadomienie o wstecznej zmianie formy opodatkowania z ryczałtu na podatek według skali.

Podatnicy, którzy osiągają przychody z najmu prywatnego i rozliczają je ryczałtem, mogą skorzystać z zeznania PIT-28 za rok poprzedni, które zostanie udostępnione 15 lutego w Portalu Podatkowym, w usłudze Twój e-PIT. Będzie ono przygotowane na podstawie danych posiadanych przez Krajową Administrację Skarbową.

Usługa Twój e-PIT nie będzie natomiast dostępna dla podatników osiągających przychody z działalności gospodarczej.

Tabela 2. Limity przychodów uprawniające do podatkowych preferencji (w zł)

Rodzaj limitu	2023 r.
Brak obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych (limit 2 mln euro)	9 654 400
Status małego podatnika w PIT i w CIT (limit 2 mln euro)	9 654 000
Wartość środków trwałych dla celów jednorazowej amortyzacji u małego podatnika (limit 50 tys. euro)	241 000
Status małego podatnika w VAT (limit 1,2 mln euro)	5 793 000
Status małego podatnika w VAT dla niektórych przedsiębiorstw, np. maklerskich (limit 45 tys. euro)	217 000
Kwartalne rozliczenie VAT dla spółek stosujących estoński CIT (limit 4 mln zł)	19 309 000
Przychody ryczałtowców (limit 2 mln euro)	9 654 400
Przychody ryczałtowców opodatkowanych kwartalnie (limit 200 tys. euro)	965 440

Oprac. Agnieszka Pokojska

Wybór formy opodatkowania na 2023 r.

Na wybór formy opodatkowania na 2023 r. jest jeszcze czas (zasadniczo do 20 lutego 2023 r.). Należy natomiast pamiętać, że zawiadomienie złożone w zeznaniu rocznym za 2022 r. (o wyborze zasad ogólnych PIT za miniony rok zamiast ryczałtu lub liniowego PIT) nie dotyczy lat następnych. Wynika to:

- w odniesieniu do podatników liniowych – z art. 14 ust. 4 Polskiego Ładu 2.0,
- w odniesieniu do ryczałtowców – z art. 15 ust. 7 Polskiego Ładu 2.0.

Jeżeli więc podatnik nie wybierze na 2023 r. innej formy opodatkowania niż ta, którą stosował w 2022 r. (przed zmianą decyzji wyrażoną w zeznaniu rocznym za ub.r.), to wróci do ryczałtu ewidencjonowanego lub liniowego PIT.
Co innego oświadczenie złożone do 22 sierpnia br. o rezygnacji z opodatkowania ryczałtem przychodów osiągniętych w okresie 1 lipca – 31 grudnia 2022 r. Ono dotyczy również lat następnych, chyba że podatnik wybierze na te lata inną formę opodatkowania. Tak stanowi art. 17 ust. 2 Polskiego Ładu 2.0.

Płatności gotówkowe 2023 - limit nadal 15 tys. zł

W 2023 r. limit płatności gotówkowych między przedsiębiorcami nadal wynosi 15 tys. zł. Przypomnijmy, że zapłata gotówką wyższej kwoty skutkuje brakiem możliwości zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodu.

Planowane obniżenie tego limitu z 15 tys. zł do 8 tys. zł ma nastąpić dopiero od 2024 r. poprzez zmianę w art. 19 pkt 2 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1570). Pierwotnie zmiana ta miała wejść w życie już 1 stycznia 2023 r., ale przesunięcie terminu wynika z art. 2 pkt 2 ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1719). Przepisem tym zmieniono art. 89 pkt 5 Polskiego Ładu. Dodano, że art. 22 pkt 1 tej nowelizacji (dotyczący właśnie obniżenia limitu do 8 tys. zł) wejdzie w życie z 1 stycznia 2024 r.

Podatek minimalny

W 2023 r. księgowi ani ich klienci (podatnicy CIT) nie muszą się jeszcze martwić o wyliczanie minimalnego podatku dochodowego. Obowiązek ten został zawieszony na okres od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. Wynika to z art. 38ec ust. 1 ustawy o CIT, dodanego przez Polski Ład 3.0.

Polska spółka holdingowa

Od 1 stycznia 2023 r.:

1) zwolnione z podatku dochodowego jest 100 proc. przychodów z dywidend uzyskanych przez PSH od krajowej lub zagranicznej spółki zależnej (do końca 2022 r. zwolnienie było 95-proc.), natomiast nie zmieniły się zasady zwolnienia z podatku dochodu ze zbycia przez PSH udziałów (akcji) krajowej lub zagranicznej spółki zależnej na rzecz podmiotu niepowiązanego,

2) PSH może zostać także prosta spółka akcyjna (do końca 2022 r. mogła to być tylko spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna),

3) nie ma zakazu łączenia zwolnienia z opodatkowania dywidend w ramach PSH ze zwolnieniem dywidendowym przewidzianym w art. 20 ust. 3 oraz art. 22 ust. 4 ustawy o CIT (zwolnienie partycypacyjne),

4) o rok dłużej (czyli nieprzerwanie przez dwa lata) PSH musi posiadać udziały w spółce zależnej, by korzystać ze zwolnienia dla przychodów z dywidend lub ze zbycia udziałów.

Nadal natomiast jest sporne, od którego momentu należy liczyć ten okres; czy od daty nabycia udziałów w spółce zależnej (jak uważają podatnicy i ich doradcy), czy dopiero od momentu wejścia w życie przepisów o PSH, czyli od 1 stycznia 2022 r. (jak chce fiskus). Jeśli trzymać się wykładni dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (patrz interpretacja z 6 października 2022 r., nr 0111-KDIB1-3.4010.456.2022.3.IZ), to wydłużenie obowiązkowego okresu posiadania udziałów w spółce zależnej – z jednego roku do dwóch lat – oznacza, że zwolnienia przewidziane dla PSH będą miały zastosowanie nie wcześniej niż w 2024 r.

Koszty finansowania dłużnego

Przypomnijmy, że niektóre zmiany w CIT z Polskiego Ładu 3.0 weszły w życie już od 26 października (tj. od dnia następującego po ogłoszeniu nowelizacji w Dz.U.). Dla przedsiębiorców i ich księgowych niebagatelne znaczenie ma zmiana dotycząca kosztów finansowania dłużnego. Z art. 15c ustawy o CIT wynika już jednoznacznie, że limit pozwalający na zaliczanie w pełni do kosztów uzyskania przychodu kosztów finansowania dłużnego wynosi 3 mln zł albo 30 proc. EBITDA – w zależności od tego, która kwota jest u danego podatnika wyższa (korzystniejsza dla niego). Co więcej, przepis ten w nowym brzmieniu ma zastosowanie już do kosztów finansowania dłużnego poniesionych od 1 stycznia 2022 r., a w przypadku podatników, których rok podatkowy jest inny niż rok kalendarzowy – począwszy od roku podatkowego rozpoczynającego się po tym dniu (art. 20 ust. 4 Polskiego Ładu 3.0).

Przypomnijmy, że przez koszty finansowania dłużnego rozumie się (zgodnie z art. 15c ust. 12 ustawy o CIT) wszelkiego rodzaju koszty związane z uzyskaniem od innych podmiotów, w tym od podmiotów niepowiązanych, środków finansowych i z korzystaniem z tych środków, w szczególności:

- odsetki, w tym skapitalizowane lub ujęte w wartości początkowej środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej,

- opłaty, prowizje, premie,

- część odsetkową raty leasingowej,

- kary i opłaty za opóźnienie w zapłacie zobowiązań oraz

- koszty zabezpieczenia zobowiązań, w tym koszty pochodnych instrumentów finansowych.

Estoński CIT 2023 - jakie zmiany

Biura rachunkowe obsługujące spółki, które wybrały (lub zamierzają wybrać) estoński CIT, powinny zwrócić uwagę przede wszystkim na cztery zmiany.

1. Za „wydatki niezwiązane z działalnością gospodarczą” (stanowiące odrębną kategorię dochodu podlegającą opodatkowaniu estońskim CIT) jest uznawane 50 proc. wydatków związanych z używaniem firmowych samochodów osobowych (w tym również odpisy amortyzacyjne), jeżeli auto jest wykorzystywane do celów mieszanych, czyli biznesowo-prywatnych. Do końca 2022 r. były co do tego uzasadnione wątpliwości, co potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w nieprawomocnym wyroku z 18 października 2022 r. (sygn. akt I SA/Gd 917/22). Opisaliśmy go w artykule „Nie ma estońskiego CIT od samochodów używanych przez pracowników” (DGP nr 206/2022). Od 1 stycznia 2023 r. takich wątpliwości nie powinno już być ze względu na zmianę przepisu. Nadal natomiast nie ma estońskiego CIT od wydatków na używanie samochodów osobowych wykorzystywanych wyłącznie w celach związanych z działalnością gospodarczą.

2. Warunek minimalnego zatrudnienia na innej podstawie niż umowa o pracę jest spełniony, jeżeli estońska spółka jest płatnikiem w odniesieniu do przynajmniej jednego z obciążeń: PIT lub ZUS. Dzięki temu stosowanie względem osób zatrudnionych na podstawie innej umowy niż umowa o pracę zwolnienia z PIT (np. w odniesieniu do osób poniżej 26. roku życia) lub zwolnienia ze składek ZUS (np. w odniesieniu do studentów) nie naruszy wymogu minimalnego zatrudnienia co najmniej trzech takich osób.

3. Doprecyzowano, co rozumieć przez przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, co ma istotne znaczenie przy zatrudnieniu osób (co najmniej trzech) na podstawie innej umowy niż umowa o pracę. W świetle nowej definicji (art. 28c pkt 2a ustawy o CIT) chodzi tu o przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w trzecim kwartale roku kalendarzowego poprzedzającego pierwszy dzień roku podatkowego.

4. Uściślone zostały regulacje dotyczące wygaśnięcia zobowiązania z tytułu korekty wstępnej. Podatnicy stosujący CIT estoński w sposób nieprzerwany przez dokładnie cztery lata nie będą płacić podatku z tytułu korekty wstępnej, czyli tak samo, jak podatnicy stosujący estoński CIT ponad cztery lata.

Natomiast już od 26 października 2022 r. (tj. dnia następującego po dniu ogłoszenia Polskiego Ładu 3.0 w Dz.U.):

- zmieniony został termin na zapłatę podatku i złożenie deklaracji od dochodu z podzielonego zysku, dochodu z tytułu zysku na pokrycie strat, zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy oraz z tytułu rozdysponowanego dochodu z tytułu zysku netto – będzie na to czas do końca trzeciego miesiąca roku podatkowego następującego po roku, w którym podjęto uchwałę o podziale zysku lub – stosując odpowiednio przepisy do zaliczek – uchwałę o wypłacie zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy (dotychczas był to zawsze 20 lipca tego samego roku podatkowego, co w praktyce powodowało duże problemy, zwłaszcza gdy odpowiednia uchwała została podjęta w spółce po 20 lipca);

- doprecyzowany został termin na zapłatę podatku z tytułu przekształcenia – teraz będzie to koniec trzeciego miesiąca pierwszego roku opodatkowania ryczałtem.

Grupy VAT

Od 1 stycznia br. obowiązują przepisy dotyczące grup VAT. Grupa może rozliczać się jako jeden podatnik, a więc składać jeden JPK_VAT, obejmujący wszystkie transakcje zakupowe oraz sprzedażowe jej członków, i wpłacać podatek za wszystkie podmioty tworzące grupę.

Szczegóły funkcjonowania i rozliczeń w grupach VAT objaśnił minister finansów 11 października 2022 r. Podkreślił, że członkiem grupy VAT może potencjalnie zostać każdy podatnik:

- w zakresie, w jakim posiada siedzibę na terytorium kraju, lub
- nieposiadający siedziby na terytorium kraju – w zakresie, w jakim prowadzi działalność gospodarczą na terytorium kraju za pośrednictwem oddziału położonego na terytorium kraju.

Oznacza to też, że jeśli do grupy VAT wejdzie podmiot krajowy, który posiada oddział zagraniczny, to ten zagraniczny oddział nie będzie należał do grupy VAT.©℗

Katarzyna Jędrzejewska