Przedawnienie zobowiązań podatkowych

Uchylenie decyzji ostatecznej w zakresie określenia zobowiązania w podatku VAT i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania powoduje unicestwienie materialnoprawnego skutku zastosowania środka egzekucyjnego w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia - tak wynika z uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Wydanie przez organ podatkowy decyzji określającej zobowiązanie w kwocie innej niż zadeklarowanej przez podatnika, powoduje automatyczne wszczęcie postępowania karnego skarbowego. Już samo wydanie postanowienia o wszczęciu dochodzenia lub śledztwa w sprawie karnej skarbowej, skutkuje zawieszeniem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Przepisy ordynacji podatkowej przewidują sytuacje, w których należny, a nieopłacony podatek ulega przedawnieniu. Podatnik nie ma wówczas obowiązku uiszczenia należności fiskusowi. Kiedy zobowiązanie podatkowe ulega przedawnieniu? Które zobowiązania się nie przedawniają?

Do Sejmu trafił poselski projekt nowelizacji ustawy Ordynacja podatkowa. Projekt przewiduje skrócenie okresu przedawnienia dla zobowiązań podatkowych z 3 do 5 lat. Proponuje się, aby nowe przepisy weszły w życie 1 stycznia 2017 r.

Przesłanki wymienione w art. 239b § 1 Ordynacji podatkowej stanowią odrębne punkty odniesienia do uprawdopodobnienia (przewidzianego w art. 239 § 2 tej ustawy), że zobowiązanie nie zostanie wykonane. Jeżeli organ podatkowy powołuje się na to, że w myśl art. 239b § 1 pkt 4 Op decyzji nieostatecznej może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, ponieważ okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3 miesiące, to chcąc wypełnić warunek wynikający z art. 239b § 2 Op powinien wskazać na takie okoliczności stwarzające ryzyko niewykonania zobowiązania podatkowego, które wiążą się z krótszym niż 3 miesięcznym okresem jego przedawnienia. Taką okolicznością może być między innymi czas niezbędny do uzyskania przez decyzję nieostateczną waloru ostateczności.

Wystarczy mniej niż trzy miesiące do upływu terminu przedawnienia, aby urząd mógł egzekwować swoją nieprawomocną jeszcze decyzję. Taką możliwość działania organów podatkowych I instancji potwierdza ostatnio Naczelny Sąd Administracyjny. To diametralny zwrot w orzecznictwie. Jeszcze dwa lata temu sądy wymagały od organów dużo bardziej starannego działania.

W połowie sierpnia 2015 r. wejdzie w życie znowelizowane prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Ale już dziś widać, że pozostanie luka w przepisach. Naczelny Sąd Administracyjny nadal będzie musiał orzekać w sprawach przedawnionych, jeśli podatnik nie podniesie w skardze kasacyjnej zarzutu przedawnienia. Inaczej jest tylko na etapie skargi do sądu I instancji.

Zbyt pośpiesznie wykreślono z ordynacji przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej za błąd organu podatkowego. Osoby, które nie są dobrze zorientowane w przepisach prawa, zwłaszcza cywilnego, mogą mieć duży problem z odzyskaniem pieniędzy - twierdzi Dorota Szubielska, radca prawny, partner w kancelarii Chadbourne & Parke.

W dniu 29 września 2014 r. NSA (w składzie całej Izby Finansowej) podjął uchwałę, zgodnie z którą po upływie terminu przedawnienia nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania podatkowego i orzekanie o wysokości zobowiązania podatkowego, które wygasło przez zapłatę. Uchwałę komentuje dla infor.pl Jacek Aninowski, doradca podatkowy, Dyrektor Generalny ds. Obsługi Postępowań w Instytucie Studiów Podatkowych.

Jeżeli minie termin przedawnienia podatnik nie może skutecznie złożyć korekty swojej deklaracji. Urząd również nie ma możliwości zweryfikowania rozliczenia.

Naczelny Sąd Administracyjny wydał ważny wyrok w zakresie wpływu przedawnienia zobowiązania podatkowego spółki na odpowiedzialność podatkową jej członka zarządu. Przedawnienie w tej sprawie nastąpiło już po prawidłowym doręczeniu decyzji członkowi zarządu.

Decyzja określająca wysokość straty może zostać wydana tak długo, jak długo możliwa jest weryfikacja deklaracji za rok podatkowy, w którym strata ta została odliczona. Prawo do wydania decyzji określającej wysokość straty nie ulega przedawnieniu w rozumieniu art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, gdyż nie dotyczy zobowiązania podatkowego.

Organy podatkowe właściwe w zakresie zobowiązania podatkowego, z którego niewykonaniem wiąże się podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, powinny zawiadamiać podatników o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego oraz o rozpoczęciu bądź dalszym biegu terminu przedawnienia po upływie okresu zawieszenia.

Tak uznał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 19 czerwca 2012 r. (sygn. P 41/10) rozpoznając pytanie prawne WSA w Warszawie dotyczące przedawnienia zobowiązania podatkowego powstałego z tytułu zawarcia umowy pożyczki. Przepisy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych przewidują ponowne powstanie zobowiązania podatkowego (i to liczonego wg dziesięciokrotnie wyższej 20 % stawki podatku) od tej samej pożyczki, po przedawnieniu pierwszego zobowiązania podatkowego z tego tytułu.

Nie można traktować przedawnienia zobowiązań podatkowych jako konstytucyjnie chronionego prawa podatnika. Nie ma konstytucyjnych przeszkód, aby ustawodawca wprowadził możliwość wielokrotnego przerywania biegu przedawnienia, jeśli będzie to służyć należytemu wyegzekwowaniu świadczenia podatkowego. Tak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 21 czerwca 2011 r. (sygn. P 26/10), w którym orzekł, że art. 70 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa jest zgodny z art. 2 konstytucji.