Przedawnienie zobowiązań podatkowych

Rzecznik Praw Obywatelskich złożył w Trybunale Konstytucyjnym wniosek do o stwierdzenie niezgodności z konstytucją przepisu ordynacji podatkowej, zgodnie z którym nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym.

Wystarczy mniej niż trzy miesiące do upływu terminu przedawnienia, aby urząd mógł egzekwować swoją nieprawomocną jeszcze decyzję. Taką możliwość działania organów podatkowych I instancji potwierdza ostatnio Naczelny Sąd Administracyjny. To diametralny zwrot w orzecznictwie. Jeszcze dwa lata temu sądy wymagały od organów dużo bardziej starannego działania.

NSA nie ma wątpliwości: jeżeli podatek ma być pobrany po 5 latach, to nie wystarczy postawić jakiekogokolwiek zarzutu o przestępstwo skarbowe. Ale bój o ograniczenie praw fiskusa jeszcze się nie zakończył.

W połowie sierpnia 2015 r. wejdzie w życie znowelizowane prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Ale już dziś widać, że pozostanie luka w przepisach. Naczelny Sąd Administracyjny nadal będzie musiał orzekać w sprawach przedawnionych, jeśli podatnik nie podniesie w skardze kasacyjnej zarzutu przedawnienia. Inaczej jest tylko na etapie skargi do sądu I instancji.

Posłowie Podkomisji stałej do monitorowania systemu podatkowego wyłączyli z prezydenckiego projektu nowelizacji ustawy - Ordynacja podatkowa propozycję uchylenia przepisów, służących zawieszaniu i przerywaniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. W ocenie Konfederacji Lewiatan przywrócenie funkcji stabilizacyjnej przedawnienia zobowiązania podatkowego oraz zagwarantowanie podatnikom terminu, po upływie którego prawidłowość ich rozliczeń nie będzie kwestionowana jest pilne i nie powinno być odwlekane, w najlepszym wypadku, do 2018 r.

Zbyt pośpiesznie wykreślono z ordynacji przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej za błąd organu podatkowego. Osoby, które nie są dobrze zorientowane w przepisach prawa, zwłaszcza cywilnego, mogą mieć duży problem z odzyskaniem pieniędzy - twierdzi Dorota Szubielska, radca prawny, partner w kancelarii Chadbourne & Parke.

Nad kwestiami, które powinny być uregulowane w przyszłej Ordynacji podatkowej, pracuje 15 zespołów - powiedział PAP przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego prof. Leonard Etel. Pierwsze efekty prac zespołów powinny być znane do 16 stycznia.

W dniu 29 września 2014 r. NSA (w składzie całej Izby Finansowej) podjął uchwałę, zgodnie z którą po upływie terminu przedawnienia nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania podatkowego i orzekanie o wysokości zobowiązania podatkowego, które wygasło przez zapłatę. Uchwałę komentuje dla infor.pl Jacek Aninowski, doradca podatkowy, Dyrektor Generalny ds. Obsługi Postępowań w Instytucie Studiów Podatkowych.

Organy państwowe działają w oparciu o zasadę legalizmu, a zatem wszystkie podejmowane przez nie czynności muszą znajdować oparcie w przepisach prawa. Jeżeli postępowanie egzekucyjne wobec zobowiązanego nie zostało wszczęte przez uprawniony do tego organ, to nie doszło do skutecznego przerwania biegu przedawnienia, tak orzekł WSA w Białymstoku w wyroku z dnia 3 czerwca 2014 r.

Jeżeli minie termin przedawnienia podatnik nie może skutecznie złożyć korekty swojej deklaracji. Urząd również nie ma możliwości zweryfikowania rozliczenia.

Zgodnie z senackim projektem nowelizacji Ordynacji podatkowej przedawnienie zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym będzie od 2015 roku następowało na takich samych zasadach, jak w przypadku pozostałych zobowiązań podatkowych.

Naczelny Sąd Administracyjny wydał ważny wyrok w zakresie wpływu przedawnienia zobowiązania podatkowego spółki na odpowiedzialność podatkową jej członka zarządu. Przedawnienie w tej sprawie nastąpiło już po prawidłowym doręczeniu decyzji członkowi zarządu.

Projekt zmian w Ordynacji podatkowej przygotowany przez Senat przewiduje, że zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym będą podlegały przedawnieniu na takich samych zasadach, jak zobowiązania niezabezpieczone hipoteką lub zastawem rejestrowym.

Decyzja określająca wysokość straty może zostać wydana tak długo, jak długo możliwa jest weryfikacja deklaracji za rok podatkowy, w którym strata ta została odliczona. Prawo do wydania decyzji określającej wysokość straty nie ulega przedawnieniu w rozumieniu art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, gdyż nie dotyczy zobowiązania podatkowego.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że niezgodny z konstytucją jest przepis Ordynacji podatkowej, który dotyczył zawieszenia biegu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku ze wszczęciem postępowania karno-skarbowego. W praktyce urzędy skarbowe często jednak nie stosują się do tego wyroku.

Organy podatkowe właściwe w zakresie zobowiązania podatkowego, z którego niewykonaniem wiąże się podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, powinny zawiadamiać podatników o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego oraz o rozpoczęciu bądź dalszym biegu terminu przedawnienia po upływie okresu zawieszenia.

O wszczęciu postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe (a tym samym o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego) podatnik musi zostać poinformowany. Przepis art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji podatkowej, który przewiduje skutek zawieszenia biegu przedawnienia mimo braku takiej informacji dla podatnika jest zdaniem Trybunału Konstytucyjnego niezgodny z Konstytucją RP.

Tak uznał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 19 czerwca 2012 r. (sygn. P 41/10) rozpoznając pytanie prawne WSA w Warszawie dotyczące przedawnienia zobowiązania podatkowego powstałego z tytułu zawarcia umowy pożyczki. Przepisy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych przewidują ponowne powstanie zobowiązania podatkowego (i to liczonego wg dziesięciokrotnie wyższej 20 % stawki podatku) od tej samej pożyczki, po przedawnieniu pierwszego zobowiązania podatkowego z tego tytułu.

Termin przedawnienia zobowiązania w zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych od przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości liczony jest od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku (14 dni od dokonania odpłatnego zbycia) i jest niezależny od złożenia oświadczenia o przeznaczeniu uzyskanego przychodu na cele warunkujące zwolnienie podatkowe.

Nie można traktować przedawnienia zobowiązań podatkowych jako konstytucyjnie chronionego prawa podatnika. Nie ma konstytucyjnych przeszkód, aby ustawodawca wprowadził możliwość wielokrotnego przerywania biegu przedawnienia, jeśli będzie to służyć należytemu wyegzekwowaniu świadczenia podatkowego. Tak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 21 czerwca 2011 r. (sygn. P 26/10), w którym orzekł, że art. 70 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa jest zgodny z art. 2 konstytucji.